Mindfulness: in essentie draait het om de juiste intentie

Mindfulness is hoofdzakelijk een ambigu begrip. Zo wordt binnen de verschillende takken van het boeddhisme mindfulness op eigen wijze uitgelegd. Allen komen echter overeen dat mindfulness is doordrongen van moraliteit en verbonden is met het hart. Dit is iets wat niet in de alledaagse uitleg van het begrip, noch bij de toepassing ervan duidelijk wordt. Mindfulness wordt in veel gevallen toegepast met het oog op het behalen van een bepaald resultaat, zoals 'in balans komen' en 'mentale rust vinden'. Daarmee wordt voorbij gegaan aan de diepere essentie die aan mindfulness ten grondslag ligt en daarmee ook aan wat mindfulness werkelijk beoogt. Wie meer mindful door het leven wil gaan doet er goed aan de nadruk te leggen op het cultiveren van het hart. Wat wil dat zeggen?

Mindfulness in de moderne maatschappij

Mindfulness wordt steeds vaker ingezet op therapeutische basis en binnen coachingstrajecten. Het heeft ogenschijnlijk steeds meer een opzichzelfstaand doel verkregen binnen zorg- en welzijnsinstellingen, maar ook bij zelfstandig gevestigde hulp, namelijk: het wegnemen van angst- en stressklachten.

Mindfulness heeft zijn populariteit voor een groot deel te danken aan de toegenomen gezondheidsproblematiek waarbij meer mensen fysieke en geestelijke klachten zijn gaan ervaren als gevolg van toenemende druk op allerlei gebieden. Ook acceptatie en het openlijk uitkomen voor de problemen hebben geleid tot meer bekendheid met mindfulness. Bovendien past mindfulness bij de tijdgeest van een 'snelle' maatschappij, waarin iedereen op zoek is naar een antwoord op zijn klachten.

Er zullen naar schatting minder mensen zijn die mindfulness beoefenen puur uit interesse voor het boeddhisme en de bijbehorende grondslagen, dan dat er mensen zijn die een (snelle) oplossing zoeken voor het lijden dat ze ondervinden.

De kans is daarmee groter dat sommigen voorbij zullen gaan aan wat mindfulness in essentie beoogt, namelijk aandachtig zijn met een bepaalde intentie en niet alleen resultaat gericht te zijn. Het kan daarom geen kwaad de essentie van mindfulness eens wat beter te bekijken.

Werk met de juiste intentie bij mindfulness

Zorg dat bij het verdiepen in mindfulness de intentie waarmee je mindfulness beoefent de hoofdrol speelt. Want juist die intentie werpt uiteindelijk vruchten af. Ga je enkel af op een bepaald resultaat? Dan zal je nog wel eens teleurgesteld kunnen worden. Want het resultaat is veranderlijk en in zoverre altijd onvoorspelbaar.

Zonder de essentie van mindfulness te benoemen, wordt de geestestoestand te eenzijdig benadrukt en ontbreekt het belangrijkste gedeelte, namelijk de moraliteit die aan mindfulness ten grondslag ligt. Hier moet moraliteit begrepen worden als welke methode 'heilzaam' werkt voor een individu en de wereld. En dus niet in termen van wat goed of fout is.

Wanneer mindfulness wordt ontdaan van zijn moraal: het beoefenen van de juiste intentie, kan dit aanleiding geven tot een verkeerde uitleg van het begrip en verkeerde toepassing ervan, waarbij je gewenste resultaat uitblijft. Zonder intentie of met een verkeerde intentie mindfulness beoefenen, zal ervoor zorgen dat de ware potentie die geborgen ligt in mindfulness, nooit tot volle wasdom komt.

Moraliteit en mindfulness

Mindfulness en moraliteit gaan zogezegd hand in hand. De boeddhistische levenspraktijk, waarin juiste aandacht onderdeel is van het achtvoudige pad, heeft moraliteit als fundament. We dienen ons moreel bewust te zijn van ons handelen en ons gedrag. Niet voor niets heeft de boeddhistische monnik Thich Nhat Han in 1998 geschreven dat: de training van mindfulness ingebed dient te zijn in de training in moraliteit - hier komt de intentie om de hoek kijken.

Het fundament van mindfulness

Wanneer je je verdiept in de literatuur over het boeddhisme zul je er achter komen dat het concept mindfulness is doordrongen met elementen van liefde, gelijkmoedigheid en helder begrip. Deze drie elementen vormen samen het fundament van mindfulness.

Het draait bij mindfulness om de juiste aandacht beoefenen. En ware aandacht zit volgens het boeddhisme in het hart. Aandachtig zijn doe je met andere woorden door vanuit je hart te spreken, te handelen en te luisteren.

De 'juiste aandacht' zou men daarom kunnen omschrijven als een weerspiegeling van een liefdevolle intentie die gestuurd wordt vanuit het hart. De liefdevolle intentie dient zowel naar jezelf te reiken als naar de wereld om je heen. Liefde, gelijkmoedigheid en helder begrip reflecteren vanuit hun aard een soort 'goedheid'. Het goede aan mindfulness is dat wat er tegelijkertijd inherent aan is: de verbinding met het hart.

Aandacht

Wanneer je de elementen liefde, gelijkmoedigheid en helder begrip niet in één adem noemt met de uitleg van wat mindfulness is, kan mindfulness uitgelegd worden als een neutraal begrip waarbij ze in een context wordt geplaatst waarin het gelieerd wordt aan louter 'aandachtig zijn'.

Deze uitleg van mindfulness strookt niet met de boeddhistische leer, omdat wanneer mindfulness enkel aandachtig zijn zou betekenen, kan het ook worden gebruikt voor andere doeleinden die de geest juist 'vergiftigen' en het lijden niet verlichten. Haat en afgunst krijgen in deze context zo een voedingsbodem, terwijl dergelijke 'negatieve' gevoelens bij voorbaat niet mindful zijn volgens de klassieke boeddhistische leer.


De manier waarop mindfulness wordt uitgelegd, enerzijds als louter aandachtig zijn óf met een liefdevolle intentie aandachtig zijn, maakt dat mindfulness al dan niet wordt begrepen en toegepast zoals is bedoeld vanuit de klassieke boeddhistische grondslagen.

Maar óók en belangrijker nog: dat echt ervaren wordt hoe het is om mindful te zijn zonder enige voorafgaande verwachting daarbij. Alleen dan kan geoogst worden van de voordelen die mindfulness biedt.

Cultiveren van het hart

Het beoefenen van mindfulness draait zoals gezegd om het cultiveren van een liefdevolle en gelijkmoedige houding. Dat kan alleen wanneer met mindfulness verbinding wordt gezocht met het hart.

Wie mindfulness wil beoefenen, zij het op therapeutische basis of andere reden, zal moeten leren waarlijk verbinding te maken met zijn hart, niet om in de eerste plaats snel resultaat te boeken en zich 'beter' te voelen. Als je verbinding leert maken met je hart zal je daar alle vruchten van plukken en verrast zijn met het resultaat.

Oefen in heartfulness

Iedere les in mindfulness draait om het cultiveren van het hart en het praktiseren van zogenaamde 'heartfelt mindfulness' of 'heartfulness', een term die in de literatuur bedacht is om aan te geven dat mindfulness samen gaat met het ontwikkelen en openstellen van het hart. Daarin zit de ware potentie van wat mindfulness teweeg kan brengen voor iemands welzijn.