Mindfulness, meditatie en automatische gewoontepatronen

Mindfulness wint aan populariteit. Dat is niet vreemd: steeds meer mensen ervaren stress of komen thuis te zitten met een burn-out. Het leven wordt steeds gehaaster. De welvaart is groter dan ooit maar tegelijkertijd piekeren we ons suf over werk, carrière, geld, relaties, gezondheid en onze toekomst. Maar wat is Mindfulness dan en wat brengt het je? Waar kun je terecht als je wilt beginnen met mediteren? Wat zijn 'automatische gewoontepatronen'? Iedereen heeft ze, maar er zijn situaties denkbaar waarin het wenselijk is ze te signaleren of er vanaf te komen. Hier kan mindfulness een waardevolle bijdrage aan leveren.

• Wat is mindfulness?
• Wat is mindfulness niet?
• Waarom mindfulness?
• Meditatie
• Informele aandachtsoefeningen
• Automatische gewoontepatronen

Wat is mindfulness?

Letterlijk vertaald is mindfulness 'met volledige aandacht'. Mindfulness wordt dan ook wel aandacht training of 'de kunst van acceptatie' genoemd. Jon Kabat-Zinn, een mindfulness pionier en grondlegger van MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction), definieert het als volgt: "Paying attention, on purpose, in the present moment, non-judgmentally."

• Paying attention: Op ieder moment heeft de geest je aandacht ergens op gericht. Maar er zijn verschillende kwaliteiten van aandacht. Soms is de aandacht gefocust en stabiel, soms verspreid en onstabiel. Bij Mindfulness draait het om gerichte en constante aandacht.
• On purpose: Mindfulness gaat om doelbewuste, gerichte aandacht. Bijvoorbeeld op je ademhaling, maar in principe kan dit overal op zijn. Dus niet over willekeurige, verspreide aandacht. Het gaat over opzettelijk gerichte aandacht.
• In the present moment: eigenlijk is er maar 1 moment: het huidige moment. Er is geen ander moment om iets te doen. Mindfulness houdt niet van oude herinneringen of slechte gevoelens uit het verleden. Mindfulness raakt niet verstrikt in hoop en vrees voor de toekomst. Mindfulness gaat over een bewust zijn van waardering voor het hier en nu, van de rijkdom van je huidige ervaring.
• Non-judgmentally: zonder te oordelen. Bij pijn, verdriet of boosheid denk je niet: “ik wil dit niet, ga weg”, maar “het hoort er bij, het is niet anders, ook jij mag er zijn”. Bij meditatie gaat het niet over iets accepteren of weigeren. Gedachten en gevoelens worden niet als goed of slecht beschouwd, maar gewoon als een deel de kleurrijke geest.

Bewust, aandachtig, in het hier en nu leven zonder te oordelen zijn belangrijke onderdelen van mindfulness.

Wat is mindfulness niet?

Mindfulness belooft geen oplossing voor al je problemen. Veel mensen zijn op zoek naar een oplossing voor al hun problemen en denken dan gelukkiger te worden. Echter streef je dan eigenlijk naar een 'half leven'. Het weekend of een vakantie is tenslotte vooral leuk als je er hard voor hebt gewerkt, als je er aan toe bent of het gevoel hebt dat je het 'verdiend' hebt. Oftewel: Als het leven alleen uit pieken zou bestaan was het ook maar een rechte lijn. Waar mindfulness wel mee zou kunnen helpen is je leven te accepteren zoals het is en beter om te gaan met de moeilijke momenten. Dus inclusief de minder leuke momenten: 'Het is wat het is'.

Waarom mindfulness?

Wat kenmerkt nu een aandachtsmoment, wanneer je met je volle aandacht ergens mee bezig bent? Of zoals sommige mensen het ook wel noemen: wanneer je in de 'flow' zit wanneer je ergens mee bezig bent:

• Piekeren verdwijnt
• Zintuigen worden sterker
• Tijd gaat meer naar de achtergrond (je 'vergeet de tijd', al is dat geen doel op zichzelf)
• Gezond effect: mensen ervaren meer 'geluk' als ze vaker flow-momenten hebben

Daarnaast kan mindfulness je helpen te groeien door uitstelgedrag te voorkomen of proberen op te lossen. Met 'moedig leven'. Een definitie van moed is: 'courage is the willingness to be afraid, and act anyway'. Mindfulness kan hier wat in betekenen door je te leren onzekerheid te accepteren en nieuwe ervaringen te verwelkomen.

Meditatie

Mindfulness kent 'formele' en 'informele' aandachtsoefeningen. Meditatie is een formele aandachtsoefening. Als je voor het eerst mediteert kan het fijn zijn om te beginnen met een begeleide meditatie. Hiervoor kun je op zoek gaan naar een mindfulness-training of bijeenkomst bij je in de buurt. Laagdrempeliger en eenvoudiger is het om een app op je telefoon te downloaden. Daarnaast zijn diverse begeleide meditaties te vinden op bijvoorbeeld youtube of soundcloud, zoals een 'korte bodyscan'. Deze duurt vaak tussen 5 à 10 minuten. Zoek naar iemand met een prettige stem om naar te luisteren, dit is persoonlijk. Na verloop van tijd kun je overstappen naar langere en/of stiltemeditaties.

Informele aandachtsoefeningen

Naast meditatie kent mindfulness ook informele aandachtsoefeningen. Hieronder wordt verstaan het met volle aandacht uitoefenen van alledaagse bezigheden. Hierbij kan gedacht worden aan het met volle aandacht ademhalen, eten, fietsen, lopen, autorijden of sporten. Eigenlijk kan van iedere dagelijkse bezigheid een mindful moment gemaakt worden. Door je volledige aandacht aan dat moment te schenken leef je bewuster en gezonder en neemt de kans toe dat je geluksmomenten ervaart.

Het idee achter mindfulness is dat bewust in het hier en nu leven zorgt voor meer geluk en helpt stress te voorkomen. Wel eens een uur in de auto gezeten, zo in gedachten verzonken of gepiekerd dat je achteraf niet meer wist hoe je gereden hebt, of de zon scheen of dat het geregend heeft? Tijdens het eten met je gedachten ergens anders zitten en daardoor niet luisteren naar wat je dierbare die dag heeft meegemaakt? Door bewust in het moment te leven vergroot je de kans op dierbare momenten.

Automatische gewoontepatronen

Hoe vaak denk je achteraf: 'ik wou dat ik dat anders had aangepakt of dat ik anders had gereageerd'? Automatische reacties zijn gewoon, maar dat wil niet zeggen dat we er altijd blij van worden of ze niet zouden willen veranderen. Viktor Frankl, bekend van zijn boek ‘De zin van het bestaan’ en grondlegger van de logotherapie, verwoordde het als volgt: "Tussen stimulus en respons zit een ruimte. In die ruimte ligt ons vermogen om onze respons te kiezen. In onze respons ligt onze groei en onze vrijheid." Ook Stephen Covey staat hier uitgebreid bij stil in zijn boek ‘De 7 eigenschappen van effectief leiderschap’. Mindfulness en meditatie kunnen je helpen bewust te worden van deze ruimte. Leren observeren in plaats van oordelen: 'Jij bent niet jouw gedachten'. Bij het beoefenen van Mindfulness train je jezelf in opmerkzaamheid, waarbij je steeds meer vrijheid van keuze kunt ervaren.

Wanneer was de laatste keer dat je iets voor het eerst deed...?