Glycopeptiden: Antibiotica voor grampositieve bacteriën
Glycopeptiden zijn antibiotica die werkzaam zijn tegen grampositieve bacteriën. Dit soort antibiotica remt namelijk de celwandsynthese van bacteriën. De arts gebruikt dit antibioticum als reserveantibioticum voor de behandeling van infecties die resistent zijn tegen andere antibiotica. Vancomycine, Teicoplanine en Dalbavancine zijn drie soorten glycopeptiden. Deze soorten antibiotica behandelen vooral meticilline-resistente stafylokokken-infecties. Net zoals bij het gebruik van andere medicijnen, komen af en toe ook bijwerkingen tot stand door het gebruik van dit soort antibiotica.
Vancomycine, een soort antibiotica
Indicatie
Via een ader
Vancomycine dient de arts intraveneus (via een ader) toe wanneer hij meticillineresistente
Staphylococcus aureus en andere multiresistente grampositieve organismen wil behandelen. De arts gebruikt vancomycine eveneens voor de behandeling en profylaxe (preventie) tegen grampositieve infecties bij patiënten die lijden aan een
penicillineallergie. Het soort
antibioticum wordt tevens gebruikt voor de behandeling van
meningitis (hersenvliesontsteking met
hoofdpijn en een
stijve nek) veroorzaakt door penicilline-resistente stammen van de bacterie
Streptococcus pneumoniae.
Bacteriële pneumonie (
longontsteking),
endocarditis (
ontsteking van de binnenkant van het
hart), osteomyelitis (botinfectie) en een weke-deleninfectie behandelt de arts eveneens mogelijk via vancomycine.
Via de mond
Een orale (via de mond) inname van het
medicijn is een alternatief voor metronidazol voor de behandeling van
colitis (dikkedarmontsteking) veroorzaakt door de bacterie
Clostridium difficile, al geniet metronidazol wel de voorkeur omdat het risico bestaat op vancomycineresistentie bij enterokokken.
Antibioticaresistentie
Antibioticaresistentie voor glycopeptiden komt voor. Voorbeelden hiervan zijn glyopeptide-resistente enterokokken (GRE) en vancomycineresistente
Staphylococcus.

De arts controleert regelmatig het gebruik bij patiënten die Vancomycine gebruiken /
Bron: Frolicsomepl, PixabayBijwerkingen
Vancomycine veroorzaakt mogelijk ototoxiciteit (schade aan het gehoorvermogen) en nefrotoxiciteit (schade aan de
nieren). Hierdoor moet de arts regelmatig een
bloedonderzoek uitvoeren om de serumspiegels te controleren. De arts moet bovendien extravasatie op de injectieplaats voorkomen, omdat dit
necrose (weefselversterf) en
tromboflebitis (oppervlakkige aderontsteking met
pijn) veroorzaakt. Bij extravasatie loopt het bloed onbedoeld buiten het bloedvat. Een te snelle infusie veroorzaakt mogelijk een symptomatische afgifte van histamine (red man syndroom). Het
Farmacotherapeutisch Kompas heeft voorts een lijst gemaakt van alle mogelijke veel voorkomende tot zeer zeldzame bijwerkingen van Vancomycine.
Teicoplanine, soort antibioticum
Indicatie
Dit glycopeptide-antibioticum is minder nefrotoxisch dan vancomycine. Het heeft gunstigere farmacokinetische eigenschappen (wat het lichaam doet met het medicijn), waardoor een eenmaal daagse dosering vaak mogelijk is.
De arts gebruikt dit soort antibioticum voor de behandeling van:
- bacteriëmie
- botinfecties en gewrichtsinfecties
- een longontsteking (zowel binnen het ziekenhuis als buiten het ziekenhuis opgelopen)
- enterocolitis veroorzaakt door Clostridium difficile (orale toediening)
- gecompliceerde huidinfecties en infecties van weke delen
- gecompliceerde urineweginfecties
- infectieuze endocarditis (ontsteking van binnenkant van het hart)
- peritonitis (buikvliesontsteking door infectie in de buikholte) geassocieerd met CAPD (vorm van dialyse)

Hoofdpijn is een mogelijke bijwerking van Teicoplanine /
Bron: Geralt, PixabayBijwerkingen
Vaak voorkomende bijwerkingen zijn een
jeukende huid, een
huiduitslag,
roodheid van de huid en
koorts. Af en toe ontstaat een ernstige
allergische reactie (
anafylaxie).
Bronchospasmen (
spierkrampen aan de luchtpijp met ademnood), hoofdpijn en
duizeligheid zijn andere mogelijke neveneffecten door het gebruik van Teicoplanine.
Ototoxiciteit (schade aan het gehoor) komt soms ook tot uiting, waardoor de patiënt zich presenteert met doofheid,
oorsuizen,
gehoorverlies of andere
oorproblemen.
Maag- en
darmproblemen zoals
braken,
diarree en
misselijkheid komen soms ook tot stand. Verder ontstaan soms bloedstoornissen. Het
Farmacotherapeutisch Kompas heeft op de site andere zeldzame bijwerkingen geplaatst rond het gebruik van Teicoplanine.
Dalbavancine: Behandeling van grampositieve bacteriën
Indicatie
Dalbavancine is een tweede generatie lipoglycopeptide-antibioticum dat is ontworpen om de effectiviteit van de natuurlijke glycopeptiden te verbeteren, zoals vancomycine en teicoplanine. De patiënt moet dit medicijn door de verhoogde activiteit meestal maar één keer per week via een injectie toegediend krijgen. Het soort antibioticum behandelt volwassen patiënten met acute bacteriële huid- en huidstructuurinfecties veroorzaakt door de volgende grampositieve micro-organismen:
- Enterococcus faecalis (vancomycinegevoelige stammen)
- Staphylococcus aureus (inclusief meticilline-gevoelige en meticillineresistente stammen)
- Streptococcus agalactiae
- Streptococcus anginosus-groep (inclusief Streptococcus anginosus, Streptococcus intermedius, Streptococcus constellatus)
- Streptococcus dysgalactiae
- Streptococcus pyogenes
Ook
botinfecties (osteomyelitis) is te behandelen met dalbavancine.
Bijwerkingen
Een behandeling met antibiotica verandert mogelijk de normale flora van de dikke darm, wat leidt tot de groei van
C. difficile. Dit resulteert vaak in de ontwikkeling van
C. difficile-geassocieerde
diarree. Andere vaak voorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, diarree, hoofdpijn, een huiduitslag en een jeukende huid. Bijwerkingen die optreden bij minder dan 2% van de patiënten zijn onder andere
bloedafwijkingen, stoornissen in het
lymfestelsel,
hepatotoxiciteit (schade aan de
lever), anafylactoïde reacties (ernstige
allergische reacties), een verhoging van leverenzymen, hypoglykemie (een
verlaagde bloedsuikerspiegel), duizeligheid, bronchospasmen, urticaria (
netelroos) en vaataandoeningen. Het gebruik van Dalbavancine tijdens de zwangerschap of
borstvoedingsperiode is niet aanbevolen.