Glycopeptiden: Antibiotica voor grampositieve bacteriën

Glycopeptiden zijn antibiotica die werkzaam zijn tegen grampositieve bacteriën. Dit soort antibiotica remt namelijk de celwandsynthese van bacteriën. De arts gebruikt dit antibioticum als reserveantibioticum voor de behandeling van infecties die resistent zijn tegen andere antibiotica. Vancomycine, Teicoplanine en Dalbavancine zijn drie soorten glycopeptiden. Deze soorten antibiotica behandelen vooral meticilline-resistente stafylokokken-infecties. Net zoals bij het gebruik van andere medicijnen, komen af en toe ook bijwerkingen tot stand door het gebruik van dit soort antibiotica.

• Vancomycine, een soort antibiotica
• Indicatie
• Antibioticaresistentie
• Bijwerkingen
• Teicoplanine, soort antibioticum
• Indicatie
• Bijwerkingen
• Dalbavancine: Behandeling van grampositieve bacteriën
• Indicatie
• Bijwerkingen

Vancomycine, een soort antibiotica

Indicatie

Via een ader
Vancomycine dient de arts intraveneus (via een ader) toe wanneer hij meticillineresistente Staphylococcus aureus en andere multiresistente grampositieve organismen wil behandelen. De arts gebruikt vancomycine eveneens voor de behandeling en profylaxe (preventie) tegen grampositieve infecties bij patiënten die lijden aan een penicillineallergie. Het soort antibioticum wordt tevens gebruikt voor de behandeling van meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek) veroorzaakt door penicilline-resistente stammen van de bacterie Streptococcus pneumoniae. Bacteriële pneumonie (longontsteking), endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart), osteomyelitis (botinfectie) en een weke-deleninfectie behandelt de arts eveneens mogelijk via vancomycine.

Via de mond
Een orale (via de mond) inname van het medicijn is een alternatief voor metronidazol voor de behandeling van colitis (dikkedarmontsteking) veroorzaakt door de bacterie Clostridium difficile, al geniet metronidazol wel de voorkeur omdat het risico bestaat op vancomycineresistentie bij enterokokken.

Antibioticaresistentie

Antibioticaresistentie voor glycopeptiden komt voor. Voorbeelden hiervan zijn glyopeptide-resistente enterokokken (GRE) en vancomycineresistente Staphylococcus.

Bijwerkingen

Vancomycine veroorzaakt mogelijk ototoxiciteit (schade aan het gehoorvermogen) en nefrotoxiciteit (schade aan de nieren). Hierdoor moet de arts regelmatig een bloedonderzoek uitvoeren om de serumspiegels te controleren. De arts moet bovendien extravasatie op de injectieplaats voorkomen, omdat dit necrose (weefselversterf) en tromboflebitis (oppervlakkige aderontsteking met pijn) veroorzaakt. Bij extravasatie loopt het bloed onbedoeld buiten het bloedvat. Een te snelle infusie veroorzaakt mogelijk een symptomatische afgifte van histamine (red man syndroom). Het Farmacotherapeutisch Kompas heeft voorts een lijst gemaakt van alle mogelijke veel voorkomende tot zeer zeldzame bijwerkingen van Vancomycine.

Teicoplanine, soort antibioticum

Indicatie

Dit glycopeptide-antibioticum is minder nefrotoxisch dan vancomycine. Het heeft gunstigere farmacokinetische eigenschappen (wat het lichaam doet met het medicijn), waardoor een eenmaal daagse dosering vaak mogelijk is.

De arts gebruikt dit soort antibioticum voor de behandeling van:

• bacteriëmie
• botinfecties en gewrichtsinfecties
• een longontsteking (zowel binnen het ziekenhuis als buiten het ziekenhuis opgelopen)
• enterocolitis veroorzaakt door Clostridium difficile (orale toediening)
• gecompliceerde huidinfecties en infecties van weke delen
• gecompliceerde urineweginfecties
• infectieuze endocarditis (ontsteking van binnenkant van het hart)
• peritonitis (buikvliesontsteking door infectie in de buikholte) geassocieerd met CAPD (vorm van dialyse)

Bijwerkingen

Vaak voorkomende bijwerkingen zijn een jeukende huid, een huiduitslag, roodheid van de huid en koorts. Af en toe ontstaat een ernstige allergische reactie (anafylaxie). Bronchospasmen (spierkrampen aan de luchtpijp met ademnood), hoofdpijn en duizeligheid zijn andere mogelijke neveneffecten door het gebruik van Teicoplanine. Ototoxiciteit (schade aan het gehoor) komt soms ook tot uiting, waardoor de patiënt zich presenteert met doofheid, oorsuizen, gehoorverlies of andere oorproblemen. Maag- en darmproblemen zoals braken, diarree en misselijkheid komen soms ook tot stand. Verder ontstaan soms bloedstoornissen. Het Farmacotherapeutisch Kompas heeft op de site andere zeldzame bijwerkingen geplaatst rond het gebruik van Teicoplanine.

Dalbavancine: Behandeling van grampositieve bacteriën

Indicatie

Dalbavancine is een tweede generatie lipoglycopeptide-antibioticum dat is ontworpen om de effectiviteit van de natuurlijke glycopeptiden te verbeteren, zoals vancomycine en teicoplanine. De patiënt moet dit medicijn door de verhoogde activiteit meestal maar één keer per week via een injectie toegediend krijgen. Het soort antibioticum behandelt volwassen patiënten met acute bacteriële huid- en huidstructuurinfecties veroorzaakt door de volgende grampositieve micro-organismen:

• Enterococcus faecalis (vancomycinegevoelige stammen)
• Staphylococcus aureus (inclusief meticilline-gevoelige en meticillineresistente stammen)
• Streptococcus agalactiae
• Streptococcus anginosus-groep (inclusief Streptococcus anginosus, Streptococcus intermedius, Streptococcus constellatus)
• Streptococcus dysgalactiae
• Streptococcus pyogenes

Ook botinfecties (osteomyelitis) is te behandelen met dalbavancine.

Bijwerkingen

Een behandeling met antibiotica verandert mogelijk de normale flora van de dikke darm, wat leidt tot de groei van C. difficile. Dit resulteert vaak in de ontwikkeling van C. difficile-geassocieerde diarree. Andere vaak voorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, diarree, hoofdpijn, een huiduitslag en een jeukende huid. Bijwerkingen die optreden bij minder dan 2% van de patiënten zijn onder andere bloedafwijkingen, stoornissen in het lymfestelsel, hepatotoxiciteit (schade aan de lever), anafylactoïde reacties (ernstige allergische reacties), een verhoging van leverenzymen, hypoglykemie (een verlaagde bloedsuikerspiegel), duizeligheid, bronchospasmen, urticaria (netelroos) en vaataandoeningen. Het gebruik van Dalbavancine tijdens de zwangerschap of borstvoedingsperiode is niet aanbevolen.