Avicenna, leerdicht der geneeskunst

De Perzische-Arabische arts en filosoof Aboe Ali, werd geboren in 980 in Afsjanah. Hij zou al op zijn tiende jaar de volledige Koran uit zijn hoofd gekend hebben. Op zijn 17de genas hij de emir van de Sammaniden, waardoor hij als dank toegang kreeg tot de vermaarde bibliotheek van deze heerser. In de Westerse wereld is deze Aboe Ali beter bekend onder de naam Avicenna. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste geleerden van de Arabische wereld. Door Dante wordt hij in één adem genoemd met Hippocrates en Galenus. Aan vele Europese universiteiten is het onderricht in de geneeskunde eeuwenlang gebaseerd geweest op de Canon van Avicenna.

Zoals gebruikelijk in zijn tijd heeft Avicenna van zijn geneeskundige denkbeelden een samenvatting in versvorm gemaakt. In nauwelijks 100 bladzijden wist hij de medische kennis van die tijd op kernachtige wijze samen te vatten. Een eerste Nederlandstalig editie werd in 1981 uitgegeven onder de titel ‘Leerdicht der geneeskunst’.

Over purgeermiddelen, die de gele gal doen uitscheiden

De winde doet sterk de gele gal verdwijnen, men verbetert het door haar te vermengen met een kweepeer, om zodoend de schadelijkheid voor de maag en de lever te omzeilen. commentaar: Avicenna adviseert hier een zeer sterk laxeerkruid Haagwinde of verwanten, waarvan hij de bijwerkingen wil verminderen door toevoeging van een verzachtende slijmstofplant als Cydonia vulgaris, de kweepeer.

Over geneesmiddelen die de ingang van de bloedvaten openen.

‘Al wat bekend is om de ingangen van vaten te openen zoals de chirurg zou doen bij een hevige warmte, zoals knoflook, ui.

Commentaar: Knoflook voor de bloedvaten, is helemaal een hedendaags advies.

Hygiene van de reiziger tijdens het warme jaargetijde

‘Drink posteleinsoep en siroop van het sap van onrijpe druiven, versneden met water’.

Commentaar: Merkwaardige adviezen blijven het wel, toch worden er af en toe planten en recepten vermeld die nu 1000 jaar later door wetenschappelijk onderzoek begrijpelijk worden. Zo bevat postelein omega 3 vetzuren, veel vitaminen en mineralen, die goed dorstlessend kunnen zijn.

Hoe te handelen tijdens de bevalling

‘Indien de bevalling moeizaam is, moet de vrouw een afkooksel innemen van dadels en fenegriek’.

Commentaar: Ook hier vermeld Avicenna een vrucht en een zaad die beiden hormonale stoffen bevatten, die de bevalling kunnen vergemakkelijken.

Bijzondere hygiëne voor het kind

Laat het, wakker geworden, het licht zien, de hemel en de sterren. Plaats het om te slapen op een zacht bed in een donkere ruimte, doe een beetje papaver door zijn voedsel indien het door ziekte uit zijn slaap gehouden wordt.

Commentaar: Papaver of de Slaapbol, is zonder meer pijnstillend en slaapverwekkend maar voor een hedendaagse baby toch wat te straffe kost. Mogelijk bedoelde Avicenna de blauwmaanzaadjes van die plant of de klaproos, Papaver rhoeas die ook nu nog als hoestsiroop gebruikt wordt.

Avicenna, Arabische wereld en 1000 jaar geleden! Hoe moeten we die wereld en die kruidenwereld van toen bekijken? Wat kunnen wij er van leren? Het blijft moeilijk maar wel spannend om als hedendaagse herborist oude kruidenboeken te bestuderen. We kunnen kritisch maar wel met een open geest recepturen beoordelen, na maken en uitproberen. Wie weet vinden we dan wel oude middelen voor nieuwe kwalen.

Literatuur

• Canon van de geneeskunde, het meest bekende boek in de geschiedenis van de medische wetenschap
• The Traditional Healer's Handbook: The Classic Herbal Medicine of Avicenna, by H. M. Chishti; New York: Inner Traditions International, Ltd., Sept., 1998.
• De weg naar Isfahan", door Gilbert Sinoue; vertaling Frans de Haan; uitg. Vassallucci, Amsterdam, 1997; ISBN 90 5000 059 2; 346 blz.