Soorten antibiotica: metronidazol (Flagyl)

Flagyl ofwel metronidazol is een antibioticum dat onder andere wordt voorgeschreven bij infecties veroorzaakt door Trichomonas en Giardia. Ook bij bacteriele vaginose en maag- en darmzweren wordt het gebruikt om de bacterie Helicobacter pylori te bestrijden. Soms is eendaagse kuur voldoende, in andere gevallen duurt het wat langer en bij sommige ingrepen wordt het uit voorzorg gegeven. Tijdens het gebruik van metronidazol kan beter geen alcohol gebruikt worden.

Metronidazol: algemeen

Metronidazol is een antibioticum dat bestaat sinds 1960. Het wordt ingezet bij de behandeling van infecties met eencellige parasieten waaronder amoeben. Bacteriële infecties die worden er mee worden behandeld zijn bacteriële vaginose, huidinfecties en maag-/darmzweren. Er wordt vaak een combinatie gegeven van metronidazol en een ander antibioticum. Het middel heeft bij de behandeling van infecties veroorzaakt door de darmparasiet Giardia de voorkeur. Ook bij infecties veroorzaakt door anaëroben (micro-organismen die zonder zuurstof gedijen) heeft dit middel voor de behandeling de voorkeur, net als clindamycine.

Waarvoor wordt metronidazol gebruikt?

Metronidazol wordt door artsen voorgeschreven bij trichomonas (trichomoniasis), een infectie veroorzaakt door Trichomonas vaginalis, een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Er wordt dan één dosis van een aantal tabletten tegelijk toegediend en de partner wordt ook behandeld; ook als hij/zij geen klachten heeft. Soms worden ook vaginaalzetpillen voorgeschreven, maar dit heeft niet de voorkeur omdat die hiervoor niet zo goed werken als de tabletten.

Metronidazol kan ook gegeven worden bij de vaak voorkomende bacteriële vaginose, dit is een verstoring van het evenwicht tussen de micro-organismen in de vagina, waarbij er verschijnselen zijn als verandering van de geur, kleur en hoeveelheid vaginale afscheiding, en jeuk. De bacterie Gardnerella vaginalis speelt dan ook vaak een rol. Als er veel klachten zijn, kan er behandeld worden met een kuur metronidazol van één dag. Het werkt tegen de Garderella-bacteriën, maar de "goede" vaginale flora (lactobacillen), wordt er niet door aangetast.

Infectie met Giardia lamblia (foto) komt veel voor, vooral bij schoolgaande kinderen. Een andere naam hiervoor is giardiasis, en bij de behandeling hiervan is metronidazol het middel van de eerste keus. Een kuur bestaat uit tabletten gedurende 3 tot 7 dagen, afhankelijk van de patiënt en de dosering. Ook bij een besmetting met andere darmparasieten zoals amoebiasis wordt metronidazol als eerste-keus middel gegeven. Een kuur duurt 2-10 dagen.

Metronidazol kan ook worden voorgeschreven door tandartsen aan patiënten met paradontitis, een ernstige infectie waarbij het wortelkanaal en het omliggende weefsel zijn ontstoken. Er wordt dan meestal nog een ander antibioticum bij gegeven.

Bij de behandeling van een maag- of darmzweer wordt een combinatie van medicijnen gegeven waarbij metronidazol er één van is. Het middel werkt bacteriedodend op de veroorzaker ervan: de Helicobacter pylori.

Bij ernstige infecties van de huid waarbij er sprake van stinkende wonden is spelen anaërobe bacteriën meestal een rol. Hiervoor wordt vaak metronidazol gegeven, ook weer samen met een of meer andere antibiotica.

Ook bij rosacea (acne rosacea) wordt metronidazol, in de vorm van crème of gel, voorgeschreven; een huidaandoening waarbij felrode plekken op bepaalde gezichtsdelen ontstaan, en soms puistjes. Het doet denken aan acne. Een kuur wordt dan voor langere tijd voorgeschreven: twee tot vier maanden.

Verder wordt metronidazol profylactisch (uit voorzorg) gegeven aan mensen die een operatie aan de dikke darm (colon), de blinde darm en gynaecologische ingrepen. Ook in deze gevallen wordt metronidazol vaak samen met één of meer andere antibiotica gegeven.

Toediening

Metronidazol is verkrijgbaar in tabletten, drank en vloeistof voor infuus. Ook in de vorm van gel, creme en vaginaalzetpillen (ovules) is dit middel in de handel. De vorm waarin het wordt toegediend is afhankelijk van de aandoening waar het voor wordt voorgeschreven.

Bijwerkingen

Zoals de meeste medicijnen heeft metronidazol ook bijwerkingen. Sommige komen regelmatig voor, andere zelden tot zeer zelden. Bijwerkingen die regelmatig voorkomen zijn:

• klachten van het maagdarmkanaal, zoals: misselijkheid, diarree en buikpijn
• klachten van de mond: metalige smaak, zweertjes, beslag op de tong
• de urine kan bruin verkleuren als metronidazol in hoge doses wordt gebruikt (dit kan geen kwaad)

Er kan soms irritatie of pijn in de vagina voorkomen bij het gebruik van ovules. Dit gaat weer over.
Het rubber van condooms kan aangetast worden door het gebruik van ovules. Een condoom kan hierdoor eerder scheuren.

Het gebruik van alcohol wordt afgeraden als u metronidazol gebruikt, omdat de combinatie soms klachten kan geven, zoals: misselijkheid, hoofdpijn, benauwdheid, zweten en verwardheid. Dit geldt ook al voor kleine hoeveelheden. Als de kuur is afgelopen kunt u het beste nog twee dagen wachten alvorens u weer alcohol gebruikt zodat u zeker weet dat alle metronidazol is verdwenen uit het lichaam.

Bijwerkingen die zelden voorkomen zijn: huiduitslag, netelroos, jeuk, hoofdpijn, duizeligheid, verwardheid, hallucinaties, slaperigheid, spier- en gewrichtspijn, coördinatiestoornissen.

In zeldzame gevallen kan bij het gebruik van metronidazol crème of gel irritatie van de huid optreden, zoals branderigheid, droogheid en jeuk. Bij gebruik in de buurt van de ogen kunnen deze gaan tranen. Deze bijwerkingen zijn van voorbijgaande aard.
Ook kan de huid gevoelig reageren op UV-licht (zon, zonnebank).

In zeer zeldzame gevallen komt overgevoeligheid voor waarbij iemand in het ergste geval het erg benauwd kan krijgen zodat hulp van een dokter nodig is.

Wisselwerkingen

Metronidazol kan de werking van bloedverdunnende medicijnen versterken. Dit is niet van belang voor een kuur van één dag.
Mensen die lithium gebruiken kunnen versterkte bijwerkingen van dit medicijn krijgen door het gebruik van metronidazol. De dokter moet dan gewaarschuwd worden; eventueel moet het lithiumgehalte in het bloed gecontroleerd worden en de dosering aangepast.
Een middel dat gebruikt wordt bij de ontwenning van alcohol, disulfiram, kan niet samen met metronidazol gebruikt worden.
Door medicijnen die worden gebruikt bij hiv-infecties kan de hoeveelheid metronidazol in het bloed stijgen, waardoor er sterkere bijwerkingen ontstaan. Bepaalde middelen die worden gebruikt bij de behandeling van kanker, fluorouracil en busulfan, kunnen sterkere bijwerkingen geven door metronidazol, daarom mogen deze niet gecombineerd worden gebruikt.

Zwangerschap en borstvoeding

Er is nog niet genoeg bekend over het gebruik van metronidazol tijdens de zwangerschap, daarom wordt het gebruik ervan afgeraden door vrouwen die zwanger zijn of dit binnenkort willen worden. Een uitzondering vormt het gebruik van ovules voor toepassing in de vagina: een kuur tot 10 dagen kan veilig worden gebruikt, bij kuren die langer duren is er mogelijk een schadelijk effect voor de baby.

Metronidazol komt in de moedermelk en kan daarom niet gebruikt worden door vrouwen die borstvoeding geven. Bij een kuur met een eenmalige dosis metronidazol kan de melk tot 24 uur na de inname afgekolfd en weggegooid worden, waarna de baby weer aan de borst kan. Eventueel kan vóór de inname van metronidazol melk worden afgekolfd om de periode van medicijngebruik te overbruggen. Ook hierbij vormt de toepassing van ovules in de vagina een uitzondering: tot 10 dagen kan een kuur veilig gebruikt worden, ook al kan er een metalige smaak aan de moedermelk komen.

Merknamen