Verzorgings en verpleeghuizen: niet overleven, maar leven

Dankzij technische en sociale ontwikkelingen wonen we steeds langer en beter zelfstandig. Maakt dat van verpleeg- en verzorgingstehuizen een plek die we vooral moeten proberen te vermijden? Er wordt regelmatig bezorgd gepraat en geschreven over de vraag of het hier leven is, of.. overleven. Wat vinden bewoners zelf? Onderzoeksresultaten, trends en veelbelovende ontwikkelingen zoals het holistische, betaalbare én verbluffend effectieve 'Planetree'-concept. De bezorgde berichten over verpleeg- en verzorgingstehuizen staan in opvallend contrast tot de onderzoeksresultaten van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF). Via het onderzoek 'Uw mening, onze zorg' bleek namelijk dat bewoners van verpleeg- en verzorgingstehuizen verblijf en verzorging gemiddeld waarderen met een riant cijfer: 7,8. Er worden ruime voldoendes uitgedeeld voor de manier waarop het personeel met hen omgaat en de verzorging uitvoert, en ook de woonomgeving krijgt een hoog cijfer. Zoals je mag verwachten van een organisatie die probeert ons van neutrale berichtgeving te voorzien, plaatst het NPCF echter toch kanttekeningen bij die rooskleurige cijfers.

Wat mis je in een verzorgingstehuis?

Het is een mooie conclusie dat volgens het onderzoek algemene tevredenheid heerst als het om het leven in een verpleeg- of verzorgingstehuis gaat. Er is vooral veel waardering voor de positieve intenties en de manier waarop medewerkers met de bewoners omgaan. Maar achter de cijfers, gaat wel steeds een individueel verhaal schuil. Uit de open interviews die onderzoekers in - liefst - tachtig verpleeg- en verzorgingstehuizen hielden, bleek dat er wel erg weinig mogelijkheden bestaan voor werkelijk en betekenisvol contact. Een bewoner zegt bijvoorbeeld: “Toen mijn dochter acht weken in coma lag vroeg niemand hoe het met haar ging, dus ik mis wel de persoonlijke aandacht”.

Heb je even voor mij...

De inzet en houding van de medewerkers scoort hoog bij de ondervraagde cliënten van verpleeg- en verzorgingshuizen. Maar omdat de werkdruk zo hoog is, moeten mensen wel regelmatig langer wachten op zorg dan wenselijk. En omdat de mensen het zo druk hebben, vinden bewoners het moeilijk om om hulp te vragen. Een van de ondervraagde bewoners zegt: “Als ik heel erg lang moet wachten, dan probeer ik wel eens zelf te gaan douchen. Terwijl ik dit eigenlijk niet meer zelf kan. Ik durf dan niet nog een keer te bellen, er kan wel iemand op sterven liggen.”

Een beetje franje mag toch wel?

Het is een positieve trend dat we proberen met ons allen zo lang mogelijk zelfvoorzienend te blijven. Met alarmsystemen, maaltijd- en andere diensten is dat veel langer en beter te realiseren dan pakweg dertig jaar geleden. Maar als je dan in een verpleeg- of verzorgingshuis terecht komt, dan is vaak voornamelijk voorzien in de werkelijk noodzakelijke verzorging. Dat betekent dat cliënten merken dat vaak stevig wordt bezuinigd op dingen die je alledaags zou kunnen noemen, maar die wel een groot verschil kunnen maken. Een citaat daarover: “In de plantenbakken staan al heel lang dode planten. Daar wordt niets aan gedaan. Ook moet ik nu extra betalen om de banden van mijn rollator te laten oppompen. Ja het gaat hard achteruit. Dat merk je ook bij de activiteiten. Het mag allemaal niets kosten. Dus er is meestal alleen sjoelen en spelletjes”.

Loyaliteit

Het is een beetje de vraag of cijfers van bewoners niet worden vertekend door de vérgaande loyaliteit aan de mensen die voor hen zorgen. De verhalen van familie en vrienden zijn immers niet voor niets vaak somberder en negatiever. De NPCF stelt daarom nadrukkelijk dat het van groot belang is dat instellingen bewoners blijven stimuleren om eerlijk te zeggen wat zij vinden van zorg- en dienstverlening. Afgezien van de mening van de NPCF, zijn er op dat punt weleens dingen in de pers gekomen die wenkbrauwen doen fronsen. Al zijn veel verzorgenden van goede wil, er zijn incidenten bekend, of soms zelfs excessen, waarbij mensen of betrokkenen van buitenaf die 'moeilijk doen' kwaad bloed zetten bij verzorgenden, zodat de bewoner of client de prijs betaalt voor een oprechte vraag om verbetering. Gelukkig stelt de NPCF dat de onderzochte instellingen naar haar oordeel open en transparant zijn, en uit het onderzoek opgedane kennis willen gebruiken om de zorg waar mogelijk en nodig te verbeteren.

Bezuinigingen

De cliënten van verzorgings- en verpleeghuizen zijn volgens de resultaten van het onderzoek erg bezorgd over verdere bezuinigingen in de zorg. Het NCPF hamert op het belang van creatief omgaan met beschikbare middelen, en wijst op het belang van verantwoorde politiek en maatschappelijke discussie. Ook wijst het NCPF op de mogelijkheid voor instellingen om samen te gaan werken met elkaar, vrijwilligers en welzijnsinstanties. Dan kun je middelen bundelen én kennis uitwisselen. Gelukkig is dit één van de veelbelovende trends, en krijgt dit bij steeds meer instellingen aandacht.

Planetree: en zo kan het dus ook

Een trend die het vermelden apart waard is, is een oorspronkelijk in Amerika bedacht totaalconcept voor zorgverleners en - instelingen: Planetree. Een holistisch idee, een doordacht programma, gebundelde krachten, logica én ruimte om eens opnieuw te bekijken wat je kunt realiseren als je bureaucratie, ingesleten patronen en overbodig geworden maatregelen achter je laat. De eerste instellingen zijn er al in Nederland die door Planetree officieel gecertificeerd zijn, en daarnaast zijn er veel instellingen die concrete stappen nemen om Planetree in te zetten. Een lichtend voorbeeld is het Flevoziekenhuis. Vanuit een zeer lage positie op de nationale ranglijst, klom het Flevoziekenhuis onder leiding van een vernieuwingsgezind bestuur op naar een ronduit hoge positie op de ranglijst, en dat in luttele jaren. Procedures zijn versimpeld, clienten krijgen meer inspraak, er is aandacht voor de zogenaamde - bewezen! - healing environment waarin licht, groen, kunst en andere betaalbare middelen worden ingezet. En zo kan het dus ook: met een zeer beperkt budget, een warm hart en betrokken geest op zoek gaan naar de vernieuwing in de zorg. Tegenover alle sombere geluiden en toekomstvoorspellingen, zet Planetree een ander, optimistisch en haalbaar plan neer.