Gezondheidstheorieën in de geneeskunde

Volgens Hippocrates, Galenus, Nightingale en Uyldert ontstaat ziekte door onbalans. Welke gezondheidstheorieën of -visies houden zij er op na? Over temperamenten, grondkwaliteiten en krachten van de mens die de gezondheid bepalen. Een samenvatting van theorieën over het behouden of verkrijgen van een goede gezondheid, waaronder die van rust, reinheid en regelmaat.

Gezondheidsvisie van Hippocrates: Ziekte door onbalans

Hippocrates (Kos, ca. 460 v.Chr. – Larissa, 370 v.Chr.), een Griekse arts - van de 'Eed van Hippocrates' voor artsen - benadrukte al in de 5e en 4e eeuw voor Christus het belang van hygiëne, gezonde eet- en drinkgewoonten, frisse lucht en een natuurlijk verloop van processen in het lichaam. Volgens hem werd de gezondheid van de mens bepaald door de balans tussen lichaamssappen. Ziekte zou door onbalans ontstaan.

Volgens Hippocrates werd de gemoedstoestand van mensen bepaald door het (on)evenwicht tussen vier lichaamssappen: bloed, gele gal, zwarte gal en slijm. De fysieke en mentale toestand en ziekteverschijnselen werden verklaard uit het bestaande gehalte aan de verschillende sappen.

Een teveel aan bloed zou een sanguinisch of optimistisch, gepassioneerd temperament tot gevolg hebben; een teveel aan gele gal een cholerisch of prikkelbaar, opvliegend temperament; een teveel aan zwarte gal een melancholisch, depressief temperament en een teveel aan slijm een flegmatisch of kalm temperament. Een onbalans zou behandeld moeten worden met een dieet.

Gezondheidsvisie van Claudius Galenus: Vier grondkwaliteiten

De Grieks/Romeinse arts Claudius Galenus (Pergamum, 22 september 131 – Rome, tussen 201 en 216) verbond de theorie van Hippocrates met die van de vier elementen: het flegmatische temperament verbond hij met het element water, het sanguine met lucht, het cholerische met vuur en het melancholische met aarde. Daarmee koppelde hij de sappen aan de vier grondkwaliteiten: vochtig, koud, warm en droog.

Gezondheidsvisie van Florence Nightingale: Rust, Reinheid en Regelmaat

Door Florence Nightingale (Florence, 12 mei 1820 – Londen, 13 augustus 1910), een Brits verpleegkundige en statisticus, wordt Hippocrates herontdekt. Zij noemt zes punten waar men voor een goede gezondheid op moet letten:

• Licht en lucht
• Eten en drinken
• Slapen en waken
• Beweging en rust
• Afscheiding en uitscheiding
• Gemoedsbewegingen

In Nederland wordt dit vertaald naar: Rust, Reinheid en Regelmaat.

Gezondheidsvisie van Mellie Uyldert: Twee krachten

Mellie Uyldert (Blaricum, 31 mei 1908 - Bilthoven, 10 mei 2009) werkt in het boek ‘Lexicon der Geneeskruiden’ de temperamenten uit met nog andere onderscheiden typen, waarbij steeds dezelfde onevenwichtigheden worden opgemerkt. Zij stelt dat:

• “De vier temperamenten, genoemd naar de lichaamssappen geven gestellen, constituties aan, waarin één van die sappen sterk overheerst, wat dus helemaal niet gezond is.”;
• “Een echt gezond, evenwichtig menselijk gestel behoort dus niet tot een van de temperamenten en zal niet een direct herkenbaar type vertegenwoordigen, terwijl in zo iemand de verschillende elementen alle in onderling evenwicht tot hun recht komen.”;
• “Heeft iemand nu het gevoel dat zijn gestel een duidelijke evenwichtsverstoring op een van de beschreven manieren vertoont, dan kan hij nagaan welke leefwijze, welke voedingsmiddelen en welke geneeskruiden bij zijn gestel passen, om hem geleidelijk beter in evenwicht te brengen.”

Zij wijst op twee krachten: de krachten die een bepaald type te veel gebruikt door zijn eenzijdigheid en de krachten die te weinig functioneren en dus juist opgewekt moeten worden, om meer te gaan werken in het gestel.

Conclusie gezondheidsvisies

Welke theorie ook bekeken wordt, die van Hippocrates, Galenus, Nightingale of die van Uyldert, evenwicht is de kern.