Eenzaamheid, rouwrand van de samenleving

Tien procent van alle Nederlanders lijdt sterk aan eenzaamheid. Dit komt erop neer dat iedere straat mensen kent die zich eenzaam voelen. Niet alleen herbergen verzorgingstehuizen of bejaardenflats deze eenzamen, maar ook en juist in de leeftijdscategorie 35 tot 55 jarigen komt eenzaamheid relatief vaak voor.

Oorzaak eenzaamheid

Volgens emeritus hoogleraar sociologie van de VU, Jenny Gierveld, is de sterke eenzaamheid te verklaren als een gevolg van het grote aantal echtscheidingen en ontslagen in de leeftijdsgroep 35 tot 55 jarigen. Immers zowel echtscheiding als ontslag zijn ingrijpende gebeurtenissen, die het risico op eenzaamheid vergroten.

Grotere kans op vereenzaming

Grotere kans op eenzaamheid lopen:

• gescheiden of ontslagen personen;
• alleenstaande moeders;
• koppels met moeilijk opvoedbare kinderen;
• mensen in de midlifecrisis;
• nabestaanden van een overleden partner.

Afnemende kans op eenzaamheid

Tussen 55 en 70 jaar neemt de kans op eenzaamheid juist af omdat de kinderen dan het huis uit zijn en er meer tijd is om met de partner door te brengen.

Hedendaagse aandacht voor eenzaamheid

Er is een drieledige reden die leidt tot de tegenwoordige grote aandacht voor eenzaamheid, te weten:

Een verandering van de gemeenschappelijke waarden

Vroeger hoorde iemand getrouwd te zijn anders kon men niet tot zijn bestemming komen. Tegenwoordig tel je pas mee als je 'echt goede vrienden' hebt;

Uitspreken van gevoelens

Mensen praten thans meer over hun gevoelens, waardoor er meer aandacht is voor eenzaamheid;

Individualisering van de maatschappij

Achter een op de drie voordeuren woont iemand alleen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek verwacht dat het percentage alleenwonenden zal oplopen naar 44 procent. Alleenwonenden lopen een grotere kans op eenzaamheid dan samenwonenden. Het probleem van de eenzaamheid zal dus ook in de toekomst actueel blijven.

Maatschappelijke beeldvorming

Het gevoel 'eenzaamheid' wordt aangewakkerd door de maatschappelijke beeldvorming. Mevrouw Gierveld stelt dat het 'al heel wat is als je een paar gewone vrienden hebt, met wie je kunt praten of een hobby delen'. Ze adviseert om contact te houden met mensen die je al jaren kent. 'Het is dom', zo stelt mevrouw Gierveld, 'om een vriendschap te laten verwateren. Dat geld ook als je gaat verhuizen. Een paar keer per jaar afspreken is vaak al genoeg. Als er dan iets is, staan er mensen voor je klaar'.

Eenzaamheid herkennen

Al kun je zien of iemand alleen woont en weinig mensen ontvangt, dan weet je toch nog steeds niet of diegene eenzaam is. Eenzaamheid is namelijk van buitenaf niet te herkennen. Het gaat om een gevoel. Mevrouw Gierveld raadt dan ook aan alert te zijn, vooal als mensen iets ingrijpends (zoals overlijden van een partner, echtscheiding of ontslag) hebben meegemaakt. Wanneer men merkt dat er onvoldoende mensen in de omgeving zijn om te luisteren of te helpen, dan zou men:

• iets vaker langs kunnen gaan;
• iets kunnen ondernemen waardoor de persoon in kwestie weer in contact kan komen met oude bekenden. Betrokkene kan dan zelf weer zijn netwerk uitbouwen.

Als dat allemaal niets helpt, dan kan een organisatie worden ingeschakeld zoals:

• Humanitas;
• het Leger des Heils;
• de Zonnebloem.

Deze instanties kunnen ervoor zorgen dat vrijwilligers de eenzame mensen bezoeken.

Opmerking

In Coalitie Erbij hebben dertien maatschappelijke organisaties zich verenigd om eenzaamheid in Nederland slagvaardig tegen te gaan. Van deze coalitie is mevrouw Gierveld een van de adviseurs.