Waarom is niet alle pindakaas gezond?

Pindakaas staat in 2016 niet langer meer in de schijf van vijf. Alleen notenpasta van 100 procent noten of pinda's wordt nu aanbevolen door het Voedingscentrum en staat vermeld in de schijf van vijf in het vak zuivel, noten, vis, peulvruchten en ei. Een handje noten of pinda's verlaagt het LDL-cholesterol en het risico op hartziekten. Ook pindakaas bevat goede vetten en vitamines die deze gezondheidsvoordelen met zich meebrengen. De keerzijde is dat pindakaas vaak ongezonde toevoegingen bevat, zoals zout, suiker en geharde vetten. Ook kan pindakaas aflatoxine bevatten en zijn sommige mensen allergisch voor pinda's.

Pindakaas

Pindakaas is een populair broodbeleg in Amerika, Engeland en Nederland. De Amerikaanse en Engelse pindakaas wijkt qua structuur en smaak af van de Nederlandse pindakaas. Deze is namelijk vaak lichter van kleur, glad van structuur en wat zoeter en minder bitter dan de Nederlandse pindakaas. Het grootste verschil zit hem vooral in de bereiding. Voor de Nederlandse pindakaas worden de pinda's doorgaans donkerder gebrand, grover gemalen en niet ontvliest. Tenslotte kan de origine van de pinda ook een andere smaak geven aan de pindakaas.

Ingrediënten

Pindakaas bestaat doorgaans voornamelijk uit pinda's. In Nederland is het verplicht om het percentage pinda's in de pindakaas te vermelden op de verpakking. Naast pinda's kan pindakaas ook andere toevoegingen bevatten. In Amerika bestaan er regels voor de toevoegingen die pindakaas mag bevatten, maar in Nederland gelden deze regels niet.

Pinda

Het belangrijkste ingrediënt van pindakaas zijn de pinda's. Deze worden voor de pindakaas ontdopt, gebrand en gemalen. Pinda's zijn botanisch gezien peulvruchten die onder de grond groeien. Pinda's groeien in een tropisch of subtropisch klimaat. Landen waar veel pinda's geproduceerd worden zijn China, Israël, de Verenigde Staten, Egypte, Argentinië en Zuid-Afrika. De pinda's uit de verschillende landen verschillen in smaak, vorm en vetgehalte. Dit kan men vaak ook weer proeven in de pindakaas.

Overige ingrediënten

In de meeste pindakaassoorten wordt zout en gehard vet toegevoegd om de pindakaas smaak en smeuïgheid te geven. Door toevoeging van geharde vetten voorkom je tevens dat er geen olielaag op de pindakaas komt. Daarnaast wordt er bij veel soorten pindakaas plantaardige olie en suiker toegevoegd. Deze dienen in veel gevallen als opvulmiddel of als smaakstof. Beide ingrediënten zijn namelijk goedkoper dan de pinda's zelf en geven smeuïgheid en zoetheid aan de pindakaas.

Voedingswaarde

Hoewel pinda's eigenlijk peulvruchten zijn, lijken ze qua samenstelling meer op noten. Noten kunnen daardoor goed met pinda's vervangen worden. Ook voor het Voedingscentrum vallen pinda's onder de noemer noten. Qua samenstelling is pindakaas rijk aan plantaardige vetten en eiwitten, vitamines B1, B3, E, linolzuur, inositol en resveratrol. De vetten in pindakaas zijn doorgaans voornamelijk gezonde onverzadigde vetten. Door deze goede vetten en eiwitten, en de waardevolle vitamine en mineralen, wordt pindakaas als een gezond product beschouwd.

Waarom ongezond?

Toch raadt het Voedingscentrum aan om niet te kiezen voor pindakaas, maar voor een noten- of pindapasta met 100 procent noten of pinda's. De reden hierachter is dat de gangbare pindakaasvarianten vaak vele extra ongezonde toevoegingen bevatten. Doorgaans geldt hoe goedkoper de pindakaas, hoe meer toevoegingen. Deze toevoegingen bestaan uit zout, suiker, geharde vetten of ongezondere vetten zoals palmolie en zonnebloemolie. Naast deze toevoegingen kunnen er in pindakaas ook schadelijke aflatoxines voorkomen, die afkomstig zijn van schimmelgroei. Tenslotte kunnen mensen allergisch zijn voor een bepaald eiwit uit de pinda. Deze allergie kan bij sommige mensen ernstige gevolgen hebben.

Zout

Een te hoge zoutinname kan vervelende gevolgen hebben. Naar schatting krijgt 85 procent van de Nederlandse bevolking te veel zout binnen. Een te hoge zoutinname kan leiden tot een verhoogde bloeddruk, hart- en vaatziekten, nierziekten en botontkalking. Er wordt aangeraden om niet meer dan zes gram zout per dag binnen te krijgen. De meeste mensen krijgen deze hoeveelheid of meer al binnen via het eten en drinken dat ze kopen in de winkel. Pindakaas met toegevoegd zout bevat gemiddeld ongeveer 1 gram zout per 100 gram pindakaas. Een portie van 20 gram pindakaas levert dus 0,2 gram extra zout op. Dit lijkt niet veel, maar als deze hoeveelheid extra zout zou zitten in alles wat je eet, kom je al snel ver boven de maximale hoeveelheid zout per dag uit.

Suiker

Suiker wordt vaak aan pindakaas toegevoegd als goedkoop vulmiddel en om de smaak wat zoeter te maken. Suiker bevat wel energie, maar geen vitamines en mineralen. Ook zorgt suiker niet voor een vullend effect van de maag. Hierdoor wordt suiker gezien als een echte dikmaker. Suiker is ook slecht voor het gebit. Suiker wordt in de mond omgezet in zuur wat het gebit aantast. Verder zijn er aanwijzingen dat suiker gedragsklachten, hyperactiviteit, maag-darmklachten en extreme moeheid kan veroorzaken. Tenslotte heeft suiker een hoge glycemische index. Dit betekent dat het het bloedsuikerspiegel snel verhoogt. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor mensen met diabetes of mensen met overgewicht. Pinda's bevatten van nature suiker, die uiteraard ook in de pindakaas terechtkomen. Maar sommige soorten pindakaas bevatten extra toegevoegde suikers. De hoeveelheid suiker in een portie pindakaas verschilt per soort en is af te lezen van het etiket. Vaak bevatten de duurdere soorten geen toegevoegde suikers terwijl de goedkopere C-merken de meeste toegevoegde suikers bevatten.

Geharde vetten

Geharde vetten worden aan pindakaas toegevoegd om olieafscheiding te voorkomen. Pindapasta's van 100 procent pinda's hebben vaak een laagje olie op de pindakaas. Dit komt doordat de olie uit de pinda's bij kamertemperatuur vloeibaar is en bovenop gaat drijven. Door plantaardige vetten op een kunstmatige manier te bewerken worden deze bij kamertemperatuur hard. Deze harde vetten zorgen voor een stevigere en smeuïgere pindakaas zonder olieafscheiding. Bij het harden van vetten worden de gezonde onverzadigde vetten omgezet in de ongezondere verzadigde vetten. Ook ontstaan er bij het harden van vetten vaak transvetten. Transvetten zijn nog slechter dan verzadigde vetten. Transvetten worden vooral gevormd in gedeeltelijk geharde vetten. Het gehalte geharde vetten in pindakaas is laag, maar wordt vaak groter naarmate het percentage pinda's in de pindakaas lager wordt. Pindakaas van 100 procent pinda's bevat geen geharde of gedeeltelijk geharde vetten.

Aflatoxine

Pindakaas kan verontreinigd zijn met aflatoxine. Deze stof is giftig en kankerverwekkend. Een te hoge inname van aflatoxine kan leverschade veroorzaken waardoor klachten als misselijkheid, bloedingen, geelzucht en waterzucht kunnen ontstaan. Bij een langdurige inname kunnen zelfs levertumoren ontstaan. De aflatoxine is afkomstig van schimmels die op pinda's kunnen groeien. Alle pinda's die in Nederland geïmporteerd worden, worden gekeurd op aflatoxine. Bij een te hoge besmetting worden de pinda's afgekeurd. Het probleem is echter dat een aflatoxinebesmetting heel plaatselijk kan zijn waardoor een goedgekeurde batch pinda's toch te veel aflatoxine kan bevatten.

Allergie

Naar schatting heeft ongeveer één procent van de kinderen in de westerse wereld een pinda-allergie. De allergische reacties kunnen variëren van huidklachten, vochtophopingen, luchtwegklachten en in het ergste geval een anafylactische shock, waarbij men het bewustzijn verliest. Allergische reacties kunnen al bij hele kleine hoeveelheden voorkomen. Hierdoor is het van belang om voedingsmiddelen waarbij sprake kan zijn van kruisbesmetting met pinda's zoveel mogelijk te vermijden. Als men geen pinda-allergie heeft, is het eten van pindakaas gewoon veilig.