Vitamine A - afweersysteem

Vitamine A is een vitamine die een belangrijke rol speelt in het functioneren van diverse lichamelijke functies, met name het afweersysteem. Vitamine A zorgt er op diverse manieren voor dat ons lichaam naar behoren functioneert. Vitamine A is met name te vinden in gekleurde groenten, lever, melkproducten en eieren. Carotenoïden hebben eveneens belangrijke functies en worden omgezet in vitamine A, ook wel retinol genoemd. Men kan een vitamine A tekort ontwikkelen, maar ook een te veel.
Vitamine A is één van de vele vitamines. Vitamine A wordt voornamelijk geassocieërd met het afweersysteem, ook wel het immuunsysteem genoemd. Ons afweersysteem helpt ons lichaam beschermen tegen schadelijke invloeden van buitenaf, zoals lichaamsvreemde stoffen (antigenen en allergenen), kankercellen en micro-organismen als bacteriën, schimmels en virussen. Het afweersysteem bevindt zich in alle delen van het lichaam en wordt gevormd door onder meer de huid, de slijmvliezen, witte bloedcellen (ook wel leukocyten genoemd), lymfecellen en antistoffen. Bij de geboorte hebben wij al een soort van aangeboren immuniteit voor bepaalde lichaamsvreemde stoffen. Deze afweer wordt echter afgebroken door activiteit van de zwezerik en het contact met de buitenwereld. De zwezerik, ook wel thymus genoemd, is een orgaan dat zich bij kinderen tussen het borstbeen en de luchtpijp bevindt. Tijdens de puberteit neemt de werking van de zwezerik echter sterk af. Wij doen ons best om ons immuunsysteem zo optimaal mogelijk te laten zijn, onder andere door immunisatie door inenting (ook wel vaccinatie genoemd).

Ontstaan uit planten

Vitamine A is oorspronkelijk een soort van uitvinding door planten. Planten wordt al sinds jaar en dag aangevallen door agressieve stoffen als vrije radicalen, schimmels, bacteriën en parasieten. De planten creëerden een soort afweersysteem zodat zij zich tegen deze agressieve stoffen konden beschermen. Dit immuunsysteem werd van plant op plant doorgegeven en steeds weer een stapje verbeterd ten opzichte van het afweersysteem van de ouderplant.

Hoe en waarom doen zij dit?

Planten onttrekken koolstofatomen aan hun omgeving, waarmee zij via een ingewikkelde procedure moleculaire complexen maken, welke we carotenoïden noemen. Carotenoïden zijn de kleurstoffen waardoor de plant zijn prachtige kleuren krijgt. In de natuur draait het echter niet om esthetica, maar om functionaliteit. Carotenoïden hebben om deze reden dan ook belangrijkere functies dan prachten en pralen: ze beschermen de planten tegen aanvallen van micro-organismen, vertolken een ondersteunende functie bij fotosynthetische processen en zorgen voor de splitsing van waterstofmoleculen in waterstof en zuurstof met behulp van zonlicht.

Vrije radicalen proberen evenals zonnestralen in een plantencel de onbeschermende delen van deze cel te verbranden, te oxideren. Carotenoïden voorkomen dat dit proces mogelijk is. Carotenoïden vervullen dezelfde functie bij de mens. Wanneer wij geen carotenoïden in ons lichaam zouden hebben, zouden we binnen enkele minuten wegsmelten.

Carotenoïden zijn aanwezig in plantaardige producten. Carotenoïden kunnen door het lichaam omgezet worden in vitamine A.

Vitamine A gebrek?

Carotenoïden hebben een verband met de uiterlijke kenmerken van ouderdom. Wanneer je voldoende carotenoïden in de celwanden hebt, zijn de cellen beschermd tegen vrije radicalen, waardoor je een jeugdige en gezonde uitstraling hebt. Wanneer je echter onvoldoende carotenoïden in je lichaam hebt heb je dikwijls een oude en verslapte uitstraling.

Er zijn bepaalde symptomen die verband kunnen houden met een tekort aan vitamine A:

• Brokkelige vingernagels
• Nachtblindheid
• Huiduitslag
• Een droge huid
• Gebrek aan eetlust
• Groeistoornissen
• Droog en breekbaar haar
• Veel infecties
• Onvruchtbaarheid

Vergroten van de hoeveelheid vitamine A

Door het eten van bepaald voedsel kan men het tekort aan carotenoïden aanvullen, waardoor men de productie van vitamine A stimuleert. Bepaalde producten staan bekend om hun rijke hoeveelheid carotenoïden. Dit zijn onder meer donkergroene, gele en rode vruchten en groenten, zoals:

• Abrikozen
• Pompoen
• Broccoli
• Spinazie
• Wortels
• Snijbiet
• Perziken

Bepaalde dierlijke producten zijn tevens een directe bron van vitamine A:

• Levertraan
• Volle melk
• Eieren
• Kaas
• Boter
• Lever

De opname van vitamine A in het lichaam

Vitamine A uit dierlijke producten, ook wel retinol genoemd, wordt vrij snel door het lichaam opgenomen in het bloed waarna het bij de lichaamscellen terecht komt. Vitamine A uit plantaardige producten wordt echter moeilijker door het lichaam opgenomen en naar de juiste plaats gebracht. De carotenoïdemoleculen zijn dikwijls stevig ingepakt in de vezels van de planten, waardoor onze verteringssappen grote moeite hebben deze uit de producten te halen om er vitamine A van te maken.

De werking van vitamine A

Vitamine A heeft op diverse gebieden in ons leven een functie.

Vitamine A en het afweersysteem

Vitamine A wordt wel eens gekscherend 'de beste vriend van ons slijmvlies' genoemd. Vitamine A heeft namelijk een stimulerende werking op de productie van slijm wat onze slijmvliezen vochtig houdt, waardoor zij hun werk optimaal kunnen verrichten. Wanneer er onvoldoende slijm geproduceerd wordt kunnen de slijmvliezen als het ware gaan verhoornen waardoor zijn qua functioneren achteruit gaan.

Vitamine A kan er voor zorgen dat de zwezerik, die tijdens de puberteit is gaan verschrompelen, weer actiever wordt. De zwezerik is ons hoofdkwartier van ons immuunsysteem. Vitamine A verhoogt bovendien de hoeveelheid witte bloedcellen, sterke afweercellen in ons bloed.

Vitamine A en onze ogen

Onze ogen verbruiken bij elke verschuiving van licht naar donker en vice versa rodopsine, wat aangemaakt wordt onder invloed van vitamine A. Vooral mensen die veel achter de computer werken krijgen veel te maken met deze licht-donker verschuivingen. Wanneer het lichaam over onvoldoende vitamine A beschikt kan deze rodopsine niet in voldoende mate aangemaakt worden waardoor gezichtsstoornissen kunnen ontstaan. Tevens verschrompelt en verhoornd ook het slijmvlies van de ogen, waardoor het beschermende laagje traanvocht afgebroken wordt.

Vitamine A en het seksleven

Vitamine A speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van een gezond seksleven. De slijmvliezen van de voortplantingsorganen moeten vochtig genoeg zijn voor soepele penetratie en geslachtsgemeenschap. Vitamine A speelt daarnaast tevens een rol bij de productie van progestreron, een belangrijk sekshormoon. Tot slot neemt bij een gebrek aan vitamine A de sekslust en de vruchtbaarheid af.

Retinol en de huid

Retinol, een afgeleide van vitamine A, lijkt gunstige effecten te hebben op de natuurlijke ouderdomskwalen als rimpels en pigmentvlekken. Retinol helpt de huid met het vasthouden van vocht en heeft een licht stimulerende werking op de productie van collageen.

Te veel vitamine A

Hoewel veel mensen dit schijnen te denken, betekent meer vitamine A niet altijd beter. Een te veel aan vitamine A kan hypervitaminose A veroorzaken. Verschijnselen die men hierbij onder meer kan krijgen zijn een verminderd gezichtsvermogen, een gebrek aan eetlust, misselijkheid, duizeligheid, vermoeidheid, spierpijn, schilferen van de huid en haarverlies.

Een te hoge concentratie vitamine A ontstaat wanneer je gedurende een langere periode meer dan 3000 microgram vitamine A per dag binnenkrijgt. Om een indicatie te geven: dit zijn meer dan negen sneetjes brood met leverpastei per dag. Wanneer je er gevoelig voor bent kan een te veel aan vitamine A de ongeboren vrucht beschadigen tijdens de zwangerschap. Daarom wordt aangeraden om geen of zo min mogelijk lever en leverpastei tijdens de zwangerschap te eten.