Kindervoet tussen de spaken: behandeling en hoe voorkomen?

Per jaar raken er meer dan 4000 kinderen gewond omdat ze met benen of voeten tussen de spaken van fiets of bromfiets zijn gekomen. Door pijnklachten en zwelling is het voor een arts vaak moeilijk te beoordelen wat de schade is aan de botten van een kind. De kosten van de behandeling die volgt kunnen behoorlijk oplopen. Daarnaast zullen kind en de berijder van de fiets of bromfiets behoorlijk geschrokken zijn. Hoe kun je dit soort ongelukken voorkomen? Het is bijvoorbeeld belangrijk om te beseffen dat jasbeschermers geen spaakafschermers zijn.

Inhoud artikel

• Spaak van de fiets
• Spaakverwonding staat in de top 5
• Wat gebeurt er met de voet bij spaakverwonding?
• Welke verwondingen kun je oplopen als een voet tussen een spaak raakt?
• Behandeling verwonding voeten door spaken
• De kosten bij spaakverwonding en waarom lopen de kosten zo op bij deze verwonding?
• Gevolgen op psychisch vlak
• Zijn spaakverwondingen te voorkomen?
• Maar waarom gebeurt het dan toch zo vaak?

Spaak van de fiets

Een spaak maakt onderdeel uit van een wiel. Verder bestaat een wiel meestal uit een naaf en een velg. Om een wiel zit veelal een band. Spaken kun je zien als de verbinding tussen velg en as: een dunne staf van metaal van het midden van het wiel naar de buitenzijde.

Spaakverwonding staat in de top 5

In Nederland staat verwonding door voeten tussen de spaken in de top 5 van de ongevallen die het meest voorkomen bij kinderen tussen de 3 en 5 jaar. Het kan komen door fietsspaken, maar ook door de spaken van een bromfiets. Als je kijkt naar kinderen tussen de 0 en de 14 jaar, dan gaat het om ongeveer 2800 tot 4600 kinderen per jaar die te maken krijgen met verwonding door spaken.

Wat gebeurt er met de voet bij spaakverwonding?

Als een voet tussen de spaken van een fiets of bromfiets komt, dan wordt dit deel van het lichaam gemangeld door de spaken en wel met grote kracht. In de meeste gevallen leidt het tot beschadiging van de huid en de banden van enkel en hiel aan de buitenzijde. Het kan gaan om oppervlakkige wonden (schaafwonden), maar ook diepe wonden zijn mogelijk. De achillespees kan bijvoorbeeld zichtbaar worden. Ook kan er vuil bij de wonden komen, door viezigheid op straat. Naast wonden kan er ook sprake zijn van fracturen. Je moet dan denken aan een kuitbeenfractuur of een scheenbeenfractuur. Hoe ernstig de verwonding is, hangt onder andere af van wat voor schoeisel een kind aan de voeten had.

Welke verwondingen kun je oplopen als een voet tussen een spaak raakt?

Je hoopt natuurlijk dat een kind er geen verwondingen aan overhoudt, de schrik die het oplevert is al erg genoeg. Echter, een op de drie kinderen die het overkomt, loopt een botbreuk op en de helft van de kinderen krijgt te maken met een flinke wond of zwelling.

Behandeling verwonding voeten door spaken

Het is verstandig om met het kind naar de huisarts te gaan of de spoedeisende hulp. Wonden die oppervlakkig zijn zullen gereinigd worden. Maar vaak gaat het om diepere wonden die liggen aan de buitenkant van de enkel, het kan ook gaan om een hematoom (bloeduitstorting) bij de enkelbanden die gezwollen zijn. Veelal krijgt een kind, ook al is er geen fractuur op de röntgenfoto te zien, toch een gipsspalk. Het doel is wondgenezing en de pijn zo draaglijk mogelijk te maken. Diepe wonden moeten goed gereinigd worden en hechten kan nodig zijn. Veelal wordt antibiotica voorgeschreven. Is er sprake van een fractuur dan leidt dat tot een gipsbehandeling van vier tot zes weken. Bij een hele ernstige fractuur kan het nodig zijn dat het been gereponeerd (gezet) wordt, dit gebeurt onder narcose. Een hoop narigheid, maar gelukkig is blijvend letsel bijna nooit aan de orde.

De kosten bij spaakverwonding en waarom lopen de kosten zo op bij deze verwonding?

Het gaat niet om kleine bedragen, er is uitgerekend dat de kosten van kinderen met een verwonding door spaken in Nederland oplopen tot ongeveer 1,9 miljoen euro per jaar. Als een kind wordt onderzocht na verwonding door bekneld te hebben gezeten tussen spaken, is het door pijnklachten en door zwelling vaak moeilijk vast te stellen door een arts hoe ernstig de verwondingen zijn. Standaard wordt er daarom een röntgenfoto gemaakt om te kijken hoe het met de botten is gesteld, hoe groot de schade is. Meestal is gips de enige manier om de voeten voldoende rust te geven om te herstellen. Foto’s en gips laten de kosten snel oplopen.

Gevolgen op psychisch vlak

Een spaakongeval kan leiden tot verzuim op school, het niet kunnen volgen van sport- en zwemlessen, gips kan zorgen voor ongemakken. In 2002 is er onderzoek gedaan naar de psychische gevolgen en daar kwam uit dat de helft van de kinderen na een spaakongeluk bang was om weer achter op de fiets te stappen. Ouders schreven bepaalde gedragsproblemen toe aan het ongeval: slaapproblemen, verschijnselen van vermoeidheid en humeurigheid.

Zijn spaakverwondingen te voorkomen?

Ja, de oplossing is eigenlijk heel gemakkelijk, gebruik aparte spaakafschermers op de fiets. Misschien kan beter de benaming voetbeschermers gebruikt worden, want daar gaat het om: het beschermen van de voeten. Een goed kinderzitje is van groot belang, de voeten moeten goed beschermd zijn of vastgezet zijn met een gesp.

Maar waarom gebeurt het dan toch zo vaak?

Meestal zorgen de ouders wel voor een veilige situatie, zijn de fietsen voorzien van afschermers van de spaken en is er een goed fietszitje aanwezig. Maar wat als een ander het kind vervoert tijdens bijvoorbeeld oppasdagen. Of een kind springt achterop bij een vriendje of vriendinnetje. Het is ook zeer belangrijk om te beseffen dat jasbeschermers de spaken niet voldoende beschermen. Een kind kan namelijk zo door de jasbeschermer heen trappen. Koop daarom aparte spaakafschermers. Controleer bij iedere rit met de fiets of de gordel en de riempjes om de voet wel goed zijn vastgemaakt.