Klopt het dat je bijziend wordt door beeldschermen?

Word je bijziend door veelvuldig gebruik van beeldschermen, zoals de computer, laptop, iPad of smartphone? Onderzoekers trekken aan de bel, ze zien een toename van jonge kinderen met de oogafwijking bijziendheid. Dat betekent dat je dichtbij wel scherp kunt zien, maar veraf wazig. De boekenwurmen van vroeger droegen ook brillen, maar in 2015 zouden er meer kinderen met brillen rondlopen dan vroeger. Zijn het de beeldschermen of is er misschien een andere verklaring mogelijk, want een gebrek aan zonlicht en erfelijke aanleg spelen mogelijk ook een rol.

Onderzoek

Een onderzoek van het Erasmus MC in 2015 liet zien dat er telkens meer kinderen zijn, die een bril nodig hebben. Er wordt een relatie gelegd tussen de toename van bijziendheid en de toename van het gebruik van beeldschermen en lezen. Onder de 5000 onderzochte Rotterdamse kinderen van 6 jaar, die meer dan twee uur per dag computerspelletjes speelden of lazen, bleek vaker bijziendheid voor te komen.

Verband?

Het is echter moeilijk om een direct verband te leggen tussen beeldschermen en bijziendheid, omdat het beeldschermgebruik bij kinderen grofweg sinds het begin van deze eeuw sterk is toegenomen en dat is een relatief korte tijd om statistische verbanden te kunnen leggen.

Wat is een mogelijke oorzaak van slechte ogen?

Er zijn vele oogafwijkingen bekend, maar de afwijking, die door de onderzoekers is opgemerkt is de zogeheten bijziendheid. Dat betekent dat je dichtbij scherp kunt zien, maar dat veraf scherp zien moeite kost en een wazig beeld oplevert. Om dichtbij een beeld scherp te krijgen moet je ooglens bol worden en daarvoor gebruik je de lensspier of accomodatiespier. Als je veraf scherp wilt stellen, dan moet de lens minder bol worden en de lensspier moet daarvoor ontspannen zijn. Daar gaat het blijkbaar fout, want het kost in het geval van bijziendheid moeite om de lens minder bol te krijgen.

Erfelijkheid

Er zijn ongeveer 26 genen bekend voor oogafwijkingen, waaronder bijziendheid. De oogbol kan door het afwijkende gen te lang doorgroeien, waardoor een veraf voorwerp niet scherp kan worden waargenomen. De oorzaak ligt dan niet in de lensbolling, maar in de grootte van de oogbol.

Is naar een scherm turen de oorzaak voor bijziendheid?

Een biologische verklaring voor de oogverslechtering in het geval van nabij turen kan zijn dat de ooglens, onze ingebouwde bril in de oogbol, direct gelegen achter de pupil, telkens meer moeite heeft om te ontspannen. Wellicht omdat veelvuldig dichtbij turen de lensspier in voortdurende aangespannen staat stelt. De lensspier zou door het ingespannen turen beter in staat zijn geworden om aan te spannen dan te ontspannen. Onderzoek heeft eerder aangetoond dat bij intensief studerenden bijziendheid vaker voorkomt.

Maakt het uit hoe lang je op je beeldscherm tuurt?

Dat is heel moeilijk te beantwoorden, want wat is lang? In het onderzoek werd waargenomen dat bijziende kinderen 25 minuten per dag voor een beeldscherm zaten en een 78 minuten buiten speelden. Niet-bijziende kinderen zaten per dag 33 minuten voor een beeldscherm en speelden 118 minuten buiten. Geen grote dramatische verschillen in beeldschermgebruik, maar het buiten spelen laat wel meer verschil zien. Het zou daarom heel goed mogelijk kunnen zijn dat niet alleen het beeldscherm van invloed is, maar ook meer buiten spelen, dus meer zonlicht, een rol speelt al dan niet in combinatie met je blik verder weg scherp moeten stellen. De onderzoekers zagen ook een verband tussen de hoeveelheid daglicht en de kans op bijziendheid. De aanmaak van vitamine D (dat wordt in de huid aangemaakt onder invloed van zonlicht) zou een rol kunnen spelen, want bijzienden hadden een lage concentratie. Maar misschien hadden de niet-bijzienden ook lage hoeveelheden vitamine D, want in de wintermaanden bijvoorbeeld kan er ook een gebrek ontstaan. Daar wordt in het onderzoek echter niets over gezegd.

Een oorzaak of meerdere?

Al met al is het niet duidelijk wat precies de oorzaak is. Er zijn ook nog andere zaken waar je aan kunt denken, zoals in het pre-beeldscherm tijdperk, waarin er heel veel (meer) boeken werden gelezen door kinderen, de ouderwetse boekenwurmen… in hoeverre speelde dat een rol? Er waren in die tijd minder kinderen met bijziendheid, althans dat beweren de onderzoekers, want er zijn nu tweemaal zoveel bijzienden, terwijl de aantallen voorheen niet heel goed werden bijgehouden, dus het blijft een schatting.

Een andere oorzaak is dat de afwijkende genen doorgegeven blijven worden, aangezien oogafwijkingen geen rol spelen bij de partnerkeuze.

De tijd zal het uitmaken

We weten dus nog niet of er echt een relatie is tussen dichtbij turen en het ontwikkelen van bijziendheid. Het lijkt er wel op dat langdurig dichtbij kijken de lensflexibiliteit nadelig kan beïnvloeden, maar dan zou het wellicht niet uitmaken of het door turen komt in een boek dan wel naar een beeldscherm staren. Echter, dan zou je geen toename in bijziendheid verwachten, immers lezen doen we al zo lang.

Interessant zou het zijn om te onderzoeken wat er zou gebeuren als mensen in de buitenlucht gedurende lange tijd boeken lezen of op een beeldscherm turen… wat zou er dan gebeuren?