Zelfbeschadiging: Snijden om te overleven

Veel ouders weten niet hoe ze moeten omgaan met een zoon of dochter die zichzelf beschadigt. Een natuurlijke reactie is dat ze hun kind willen beschermen. Beschermen tegen pijn en verwonding. Maar is dat wel de juiste handelswijze?

Cijfers

Op automutilatie, oftewel zelfbeschadiging, heerst een enorm taboe. Er wordt niet veel over gesproken en de meeste verwanten weten er geen raad mee. De aandacht voor zelfverwonding neemt echter steeds meer toe. Ongeveer 1 op de 23 pubers tot en met 18 jaar doet aan zelfbeschadiging. Het gaat hierbij voornamelijk om snijden (73%), brandwonden (35%) zichzelf slaan (30%), oude wonden openhalen (22%) haren uitrekken 10% en botten breken (8%).

Puberteit

Zelfbeschadiging begint vaak rond de puberteit, omdat jongeren in deze periode hun eigen identiteit gaan vormen. Pubers gaan nadenken hoe anderen hen zien en hoe ze zichzelf ervaren. Ze hebben vaak een negatief zelfbeeld en moeite met het uiten van hun gevoelens. Door zichzelf te beschadigen, wordt er in het lichaam endorfine aangemaakt. Deze stof zorgt ervoor dat ze alsnog een gelukkig gevoel krijgen. Zoals in het geval van dochter Roos heeft het overlijden van haar vader grotendeels te maken met haar beschadigingen. Andere aanleidingen kunnen mishandeling, seksueel misbruik, scheiding of pesterijen zijn. Vaak gaat deze ingrijpende gebeurtenis gepaard met een persoonlijkheidsstoornis, zoals bijvoorbeeld borderline. Hierop kunnen eetstoornissen als gevolg optreden.

Tienermeisjes

Jongeren die zichzelf verwonden, willen niet opvallen in de menigte. Het is dan ook moeilijk om automutilanten te herkennen. Het gaat vaak om jonge tienermeisjes. Ze dragen kleding met lange mouwen, vanwege hun schaamte voor de verwondingen. Zelfs als het warm weer is. Soms dragen ze polsbandjes om hun wonden te verbergen. Anderen vertonen teruggetrokken gedrag. Hun concentratievermogen in de klas daalt en hun cijfers kelderen. Ook als pubers zichzelf gaan verwaarlozen of sterk vermageren kan er sprake zijn van zelfverwonding.

Onderzoek

Uit een grootschalig onderzoek (CASE) van de Universiteit van Leiden naar zelfbeschadiging blijkt dat jongeren hun problemen vaak voor hun ouders verborgen houden. Ruim 48% van de jongeren heeft eens gepraat met iemand uit zijn omgeving over hun zelfbeschadigend gedrag. Meestal zijn dit hun vrienden (45%), broers en zussen (16%) en moeders (15%). Ouders weten vaak niet dat hun kind zichzelf verwondt

Signalen

Ouders kunnen hun automutilerende kinderen een handje helpen. Jongeren die zichzelf beschadigen zenden een signaal uit. Als ouders dit signaal negeren, is net alsof ze niets hebt ontvangen. Hierdoor zullen pubers bevestigd worden in hun negatieve zelfbeeld waardoor de zelfverwonding toeneemt. De beste manier is om op dat signaal in te gaan en naar hun problemen te vragen. Ouders moeten hun kind duidelijk maken dat het goed is om over automutilatie te praten en dat het begrepen kan worden. Want zodra een jongere zich gewaardeerd voelt, zal hij of zij zich eerder veilig gaan voelen. Daarnaast is het van belang om na te gaan wat de exacte reden is achter de verwondingen.

Gezelschap

Naast praten is het belangrijk dat ouders veel tijd met hun kind doorbrengen. De meeste pubers zullen zich niet verwonden waar anderen bij zijn. Door gezelschap en steun te bieden, minimaliseren ouders de kans op zelfverwonding. Ook het leggen van sociale contacten kunnen helpen om jongeren uit hun sociale isolatie te halen. Wat ouders volgens de deskundige juist niet moeten doen, is om de zelfverwonding ontmoedigen. Ouders moeten zich daarnaast realiseren dat ze naast praten en steun bieden niet veel meer kunnen betekenen.

Hulp

Ouders staan er niet alleen voor. Er zijn tal van zelfhulpgroepen en verenigingen die jongeren een steuntje in de rug kunnen bieden. Bureau Jeugdzorg, Trimbos Instituut, het RIAGG of de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging (LSZ) zijn een uitkomst. Bij de LSZ kunnen jongeren langskomen om hun verhaal aan een ervaringsdeskundige of logenoot te vertellen. Ze krijgen een aantal weken intensieve persoonlijke ondersteuning. Als ze liever anoniem willen blijven, kunnen ze gebruik maken van de telefonische hulpdienst van de LSZ.

Scholen

Daarnaast geeft de stichting voorlichting op scholen. Zelfbeschadiging begint vaak op scholen. In elke klas zitten wel leerlingen die zichzelf verwonden. Scholieren, maar ook leerkrachten, hebben duidelijk behoefte aan contact en informatie. Internet speelt ook een belangrijke rol bij het verbreken van dat taboe. Jongeren zoeken steun bij elkaar via inmiddels tientallen fora over zelfverwonding. Op de site van de LSZ komen wekelijks tientallen nieuwe posts binnen op het forum. Niet alleen van jongeren, maar ook van lotgenoten. Het ziet er naar uit dat deze nieuwe openheid voor veel verandering gaat zorgen.

Therapie

Voor zelfverwonding bestaat helaas geen magische behandeling. Jongeren genezen hun slechte gevoelens en zelfhaat met verwondingen. Ze voelen zich er goed door en zullen dit gevoel dus niet gauw opgeven. Het werkt voor hen verslavend. Soms kan het jaren duren voordat iemand zichzelf accepteert en inziet dat hij van zichzelf kan houden. Voor ouders is het belangrijk om hun kind al die tijd te steunen. Zelfverwonding heeft een diepgaand effect op ouders. Het is ingrijpend om je kind in iets te steunen waar jezelf eigenlijk niet achter staat. Om je kind te begrijpen moet je als ouder misschien wel zelf in therapie gaan. Natuurlijk komt je kind op de eerste plaats, maar je moet ook voor jezelf blijven zorgen. Ouders kunnen hun kind nu eenmaal niet helpen als ze zelf al te veel moeilijkheden ervaren.

Kader

Automutilatie (zelfbeschadiging, zelfverwonding, autoagressie) is alles wat het slachtoffer zichzelf aandoet wat direct gevolgen heeft voor zijn of haar welzijn. Dit kan zijn: branden, snijden, alcohol, pillen, haren uitrekken, scherpe dingen inslikken, met je hoofd op de muur slaan of jezelf wassen met bleekwater. Zelfbeschadiging is een persoonlijkheidsstoornis en tegelijkertijd een overlevingsmechanisme dat tijdelijk problemen oplost. Meestal is zelfverwonding het resultaat van zeer intense en heftige emoties waarop iemand met geen enkele manier weet om te gaan. Het heeft een positief effect (weliswaar kortdurend) op de gemoedstoestand. Het is geen bewuste keuze, maar hebben hier geen controle over.
© 2008 - 2024 Jeldau, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Pubers die zichzelf verwondenPubers die zichzelf verwondenPubers die zichzelf verwonden. Het heeft vaak een onderliggende reden. Automutilatie of zelfbeschadiging begint vaak al…
Zelfbeschadiging als Sociaal feitZelfbeschadiging vanuit een sociologische benadering. Allereerst zal ik vertellen hoe de socioloog Durkheim het begrip ‘…
ZelfbeschadigingZelfbeschadigingMensen beschadigen zichzelf om verschillende redenen. Vaak hebben deze mensen last van een laag of veel te negatief zelf…

Ontwikkeling van de baby in het eerste jaarOntwikkeling van de baby in het eerste jaarKinderen maken in hun eerste levensjaar een enorme ontwikkeling door op diverse gebieden. Er worden in baby's eerste jaa…
Tutteldoekje: De favoriet van elke babyVroeger bestonden ze natuurlijk ook al, alleen hadden ze toen geen speciale naam. Tegenwoordig weet iedere ouder wat bed…
Bronnen en referenties
  • Trimbos Instituut, Landelijke Stichting Zelfbeschadiging, Bureau Jeugdzorg
Jeldau (13 artikelen)
Laatste update: 10-09-2008
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Kinderen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.