De cognitieve ontwikkeling van een kind

Zodra een baby geboren is, leert hij vanaf de eerste dag al dingen over de wereld. Door middel van zintuigen ontdekt hij de wereld om zich heen. Hij verzamelt kennis om te groeien in zijn ontwikkeling. Bij ieder nieuw moment, slaat hij weer nieuwe informatie op die hij kan gebruiken. Iedere leeftijdsfase heeft zijn eigen ontwikkeling op cognitief gebied. De baby leert door middel van reflexen. De kleuter door imitatiespellen en het oudere schoolkind zal vragen stellen aan de leerkracht, die daar soms zelf niet eens een antwoord op weet.

• Wat is de cognitieve ontwikkeling?
• Onderzoek Jean Piaget
• Cognitieve fasen
• Invloed van buitenaf op de cognitieve ontwikkeling

Wat is de cognitieve ontwikkeling?

Iedere dag neem je kennis op, dat noemt men de cognitieve ontwikkeling. Ook zijn de begrippen intelligentie en geheugen belangrijk. Zo leert een baby dat zijn knuffelbeer zacht is en dat de rammelaar die hij vast heeft hard is. Een kleuter weet dat de rammelaar die hij in zijn handen heeft, om mee te spelen is, maar niet om iemand mee te slaan. Door ervaringen groeit de mens in zijn ontwikkeling.

Onderzoek Jean Piaget

Een groot onderzoeker naar de cognitieve ontwikkeling is Jean Piaget (1896 tot 1980). Piaget onderzocht de verschillen tussen gedrag in verschillende leeftijdscategorieën. Hij zag dat kinderen van vier jaar anders reageerden op informatie dan kinderen van onder de vier jaar. Een kind van onder de twee jaar ziet dat het laatje van het keukenkastje dicht zit, en niet open kan. Hij denkt nog niet oplossingsgericht, er is nog geen denkpatroon in de geest aanwezig. Het kan leuk, of niet leuk zijn voor een kind. Wanneer het niet leuk is, gaat het kind huilen. Zo heeft iedere leeftijd zijn eigen kenmerken.

Cognitieve fasen

Piaget heeft vanuit zijn onderzoek vier fasen bedacht. De sensomotorische periode, de preoperationele periode, concreetoperationele periode en formeeloperationele periode. Ieder kind ontwikkelt zich volgens een vaste periode. Alle kinderen doorlopen deze periode volgens eigen kennis en logica. Daar bedoelt hij mee dat alle kinderen het op dezelfde manier doorlopen, maar ieder op zijn eigen niveau en ervaringen.

De sensomotorische periode (tot twee jaar)

Voordat kinderen kunnen gaan denken, moeten ze eerst dingen doen. In het begin zijn de bewegingen vooral reflexen. Door deze reflexen veel te oefenen, leren ze deze reflexen te begrijpen en later onder controle te houden. Vervolgens kan hij verschillende reflexen combineren. Wanneer hij iets laat vallen, hoort hij dit en draait hij zijn hoofd hiernaar toe.

Wat de baby nog niet weet, is dat wanneer de moeder uit de kamer loopt, dat ze niet van de aardbodem is verdwenen, maar een andere kamer is ingelopen. Door vaak naar binnen en buiten te lopen leert de baby dat moeder toch blijft bestaan. Dit heet object-permanentie. Wanneer hij per ongeluk zijn rammelaar uit de wieg laat vallen, dan is de rammelaar verdwenen van de aarde. Na ongeveer acht maanden zal de baby beseffen dat de rammelaar toch nog blijft bestaan, ook al is het uit het zicht verdwenen.

De pre-operationele periode (van twee tot zeven jaar)

Peuters
In deze fase is een kind nog egocentrisch. Hij kan zich niet inbeelden in een ander. Wat voor hem belangrijk is, staat voorop. Daarom zit een peuter in de peuterpubertijd. Hij is erg fantasierijk en bedenkt zelf overal verklaringen voor hetgeen wat hij niet begrijpt. Fantasie en realiteit zijn een ding, er is geen onderscheid tussen. Ook hebben peuters nog geen besef van oorzaak en gevolg. Wanneer een kind eten laat vallen en het valt op de grond, dan weet hij vervolgens niet meer waarom het op de grond ligt.

Kleuters
Peuters en kleuters worden volgens Piaget aangeduid in dezelfde fasen. Maar is wel degelijk een verschil tussen peuters en kleuters. Kleuters kunnen pre-logisch denken. Dit houdt in dat het denken al meer geordend is. Ze kunnen nog niet een verband leggen tussen oorzaak en gevolg. Pre-logisch denken staat voor het logisch denken. Het is een voorganger van eerst doe ik dit, vervolgens dat. Kleuters hebben de normen en waarden van hun ouders. Dit doen ze door imitatie en identificatie. Een peuter doet nog gedrag na. Een kleuter doet dit ook, maar tot de normen en waarden van thuis zijn bereikt. Ook is een kleuter schoolrijp, dat wil zeggen dat het kind zindelijk is, zich kan aanpassen aan anderen, zich redelijk kan concentreren, zonder de ouders kan zijn en door middel van taal kan communiceren.

De concreet-operationele fase (van zeven tot twaalf jaar)

Kinderen in deze fasen kunnen nu wel verbanden leggen. Ze kunnen handelingen uitvoeren om iets te ontdekken. Het kind gaat steeds logischer nadenken en weet dat een brede fles van een liter en een hoge fles van een liter even veel zand bevatten. Daarnaast kunnen kinderen voorwerpen sorteren op eigenschappen zoals kleur, vorm en grootte. Ook leren kinderen in deze fase verschillende begrippen kennen zoals dikker, dunner, groter en langer. Kinderen in deze fasen zijn geïnteresseerd in de realiteit. Ze zullen zich dan ook vaak afvragen of iets echt zo is. Ze stellen vragen, gaan nadenken en komen tot de conclusie dat de fantasieën die ze in de kleutertijd opdeden niet waar zijn. Binnen deze fase zal het concreet denken overgaan naar abstract denken. Dit leidt tot analyseren en reflecteren. Dit leidt soms tot een negatief zelfbeeld.

Invloed van buitenaf op de cognitieve ontwikkeling

De taalontwikkeling heeft invloed op de cognitieve ontwikkeling. Vanaf het moment dat kinderen kunnen praten, gaat de cognitieve ontwikkeling ook sneller vooruit. Ze kunnen informatie delen en vragen stellen. Wanneer er een taalachterstand is, leidt dit ook tot een algemene achterstand in de cognitieve ontwikkeling.

Ook de omgeving heeft invloed op de ontwikkeling. Wanneer een kind in een rijke leeromgeving leeft en de mogelijkheid om dingen te ondernemen en te onderzoeken zal zich sneller ontwikkelen dan wanneer er geen rijke leeromgeving is. Een klaslokaal moet dan ook een goede stimulans geven om te gaan ondernemen en te gaan onderzoeken. Per thema moeten er dan ook materialen, leer- en hulpmiddelen zijn om de leeromgeving te versterken.

Afwijkingen in de hersenen kunnen ook invloed hebben op de cognitieve ontwikkeling. Er zijn ook voorbeelden van kinderen die zuurstoftekort hebben gehad tijdens de geboorte, er zijn dan hersencellen afgestorven. Ook zijn er bepaalde stoornissen die invloed hebben op de cognitieve ontwikkeling, denk maar aan het syndroom van Down.