Emotionele chantage

We worden er allemaal vroeg of laat wel eens mee geconfronteerd met emotionele chantage in een relatie, op het werk, op de school, noem maar op. Het komt erop aan die te herkennen en er adequaat op te reageren. Dat is niet altijd evident, maar je kan eraan werken.

Wat is emotionele chantage?

Bij emotionele chantage of emotionele manipulatie probeert een persoon misbruik te maken van je angst, je verplichtingen of je schuldgevoelens om er zelf baat bij te hebben en iets van jou te verkrijgen. Dit kan hij op een subtiele manier doen door op je zwakheden in te spelen en met gevolgen te dreigen als het afnemen van genegenheid, liefde of intimiteit. Zinnen als ‘Als je echt van me houdt, dan doe je dat toch voor me’ of ‘Na alles wat ik voor jou gedaan heb, kan je me dat toch niet weigeren’ zijn typisch en spelen in op je gemoed. Als je één keer toegeeft aan zulke vorm van chantage is het hek van de dam en zal je er voortdurend mee geconfronteerd worden.

Hoe werkt het?

De emotionele chantage gebeurt op basis van drie elementen:

• Het opleggen van verplichtingen: binnen een bepaalde context wordt je gevraagd om zekere dingen te doen. Bijvoorbeeld als je baas je vraagt om op zaterdag te werken omdat je zijn beste kracht bent.
• Door gebruik te maken van dreigementen die je angst moeten bezorgen: als je niet doet wat men je vraagt zal je problemen krijgen. Je riskeert je bevoorrechte positie bij je baas te verliezen.
• Er wordt je schuld aangepraat: door niet in te gaan op een voorstel riskeer je die persoon pijn te doen of teleur te stellen. Je wenst je baas toch niet te ontgoochelen?

Waarom laten mensen zich chanteren?

Het betreft mensen die een zwakke plek hebben die door anderen wordt herkend. Dat kan zijn een gebrek aan zelfvertrouwen of een gebrek aan eigenwaarde, een sterk ontwikkeld verantwoordelijkheids- of rechtvaardigheidsgevoel, een groot schuldgevoel, of de angst voor ruzie en stress.Sommigen geven eraan toe om verdere problemen te voorkomen of uit angst een geliefd wezen te verliezen. Ze zijn er zich niet van bewust dat dat ‘geliefd wezen’ eigenlijk misbruik maakt van zijn gevoeligheid om dingen te bekomen en zijn wil door te drijven. De agressors zijn vaak personen die zelf bang zijn om iets te verliezen. Ze gaan uit van de gedachte: als ik me als slachtoffer laat doorgaan zal de ander me uit medelijden wel helpen.

Mensen vinden het niet fijn om afgewezen te worden omdat iedereen geliefd wil zijn. Daarom is een opvoeding belangrijk waarin mensen leren assertief te zijn naar anderen zonder daarom onvriendelijk te zijn.

Hoe kan je je daartegen verweren?

Om te beginnen moet je emotionele chantage herkennen. Als iemand je op je verantwoordelijkheid wijst, hetzij als vader of als partner of als werknemer, dan is dat geen emotionele chantage. Mensen dienen zich aan regels te houden in het sociale leven. Wie de gemaakte afspraken niet nakomt, schiet te kort.

Ben je er evenwel van overtuigd dat je emotioneel gechanteerd wordt, dan stel je best grenzen en houdt voet bij stuk. Je maakt dat duidelijk aan de persoon die je chanteert en je komt daar niet op terug. Je kan niet anders wil je jezelf onder controle houden en je zelfrespect behouden. Ook al leidt dat tot conflicten en wordt de persoon agressief, dan verbreek je het contact of zonder je je af tot hij bedaard is om er in alle rust en kalmte en op redelijke basis weer over te spreken. Op jouw beurt gaan chanteren heeft een omgekeerd effect omdat je dan een machtsstrijd aangaat die alleen kan escaleren.

Je kunt ook tijd vragen, de persoon in kwestie zeggen dat je er zult over nadenken zodat de ander merkt dat zijn dreigementen niet meteen het goede effect hebben. Houd goed in gedachten dat jij het geluk van anderen niet in de hand hebt en dat een schuldgevoel hieromtrent zeker niet aan de orde is. Accepteer niet zomaar wat een ander je als verwijt voor de voeten werpt en denk er rustig over na of dat wel klopt vooraleer je een beslissing neemt en als je ingaat op het verzoek wijs er die persoon dan duidelijk op dat het niet vanwege zijn dreiging is maar omdat je het een goed idee vindt.