Koude douche gezond? Of is koud douchen juist slecht?

Een koude douche wordt in het spraakgebruik vaak gezien als een tegenvaller. Maar in werkelijkheid is koud douchen juist heel gezond. Al in de negentiende eeuw werden heet en koud waterbaden door alternatieve artsen aan hun patiënten aanbevolen, en in sommige culturen wordt een duik in koud water gezien als een heilzame traditie. Ook uit modern wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er door je lichaam regelmatig bloot te stellen aan koud water verschillende voordelen te behalen zijn. Koud douchen is onder andere goed voor het immuunsysteem, bloedcirculatie, lymfeklieren, temperatuur regulatie, gewichtsverlies en de huid. De beste manier om deze voordelen te behalen, is elke ochtend of avond een koude douche te nemen.

Immuunsysteem

Als je lichaam blootgesteld wordt aan lage temperaturen, warmt je lichaam automatisch op, omdat de temperatuur gelijk moet blijven. Dit zorgt ervoor dat het immuunsysteem wordt geprikkeld. Denk aan het inenten tegen een ziekte; het lichaam krijgt een kleine hoeveelheid stress, zodat er witte bloedcellen worden aangemaakt die je later beschermen tegen de ziekte. Uit Duits onderzoek blijkt dat mensen die regelmatig een koude douche nemen op lange termijn beter bestand zijn tegen verkoudheid en griep.

Bloedcirculatie

Ook is het nemen van een koude douche goed voor de bloedcirculatie, omdat er vasoconstrictie plaatsvindt, oftewel vaatvernauwing. De kou zorgt er simpelweg voor dat de aders vernauwen waardoor de bloeddruk verhoogd wordt. Dit proces zorgt er dus voor dat het bloed efficiënter gebruikt kan worden. Het omgekeerde effect is zichtbaar bij het nemen van een warme douche, als de aders verwijden (vasodilatatie).

Afvallen en metabolisme

Koud douchen kan op lange termijn zorgen voor gewichtsverlies. Dit komt doordat bruin vet wordt aangemaakt bij blootstelling aan lage temperaturen. Bruin vet, is in tegenstelling tot wit vet (dat wordt opgeslagen) verantwoordelijk voor het verbranden van glucose, wat bestaat uit calorieën en opgeslagen wit vet. Door dit proces zal je op lange termijn dus afvallen. Een toename van bruin vet en een goede bloedcirculatie zorgen voor een verhoogd metabolisme (stofwisseling) zodat alle chemische processen in je lichaam sneller worden uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan het herstel van spiercellen na het sporten. Deze efficiëntie zorgt namelijk voor een fitter lichaam. Er zijn zelfs topsporters die vlak na een inspanning een koud bad nemen.

Temperatuur

Er is gebleken dat een koude douche helpt bij het neutraliseren van de temperatuur en de hoeveelheid zweet dat een mens produceert. Bij mensen die abnormaal veel zweten werkt zo’n douche heel goed. Ook ben je beter bestand tegen kou buiten de douche, doordat je lichaam de temperatuur efficiënter neutraliseert.

Gezonde huid

Koud douchen helpt niet alleen bij het tegengaan van een droge huid, maar zorgt er ook voor dat je spieren en bloedvaten zich samentrekken waardoor je huid strak en gezond blijft. Het helpt ook bij het tegengaan van cellulite (sinaasappelhuid).

Lymfesysteem

Het lymfesysteem in het lichaam van de mens helpt bij het wegvoeren van het afval uit de cellen van het lichaam en beschermt je tegen ziektes. Er ontstaat pas beweging in de lymfevaten als de spieren zich samentrekken. Bij mensen die weinig sporten zijn de lymfevaten dus minder actief, waardoor lymfe (de stof die wordt afgevoerd) niet snel in beweging komt. Een koude douche zorgt er voor dat de spieren zich samentrekken en dus voor meer beweging in de lymfevaten.

De koude douche als beleving

Een koude douche is niet alleen goed voor de fysieke gezondheid, maar ook mentaal geeft dit je nieuwe energie. In Rusland geldt het ‘wakzwemmen’ als een sportieve winterse uitdaging, en in ons land is die oer-beleving overgenomen in de Nieuwjaarsduik op 1 januari in de Noordzee. Het credo van ‘een gezonde geest in een gezond lichaam’ lijkt daarmee met een rituele reiniging en verjonging verbonden. Het nemen van zo’n koude duik wordt gezien als een uitdaging. Na het nemen van zo’n duik krijg je nieuwe positieve energie, precies zoals bij een koude douche. Ook leer je kalm te blijven bij een stressvolle situatie.

Koud douchen in de praktijk

Als het zo gezond is, waarom neemt dan niet iedereen een koude douche? Juist de onverwachtse, koude prikkels blijken voor veel mensen een belemmering omdat ze associaties met angstige rillingen oproepen. Daarom is het voor beginners aan te raden om de overgang van warm naar koud langzaam te laten verlopen. Het is de bedoeling dat je met warm en koud water doucht; zo kun je bijvoorbeeld 3 minuten warm douchen en 1-2 minuten koud. Een warme douche is 37 tot 40 graden en een koude douche maximaal 20 graden. Voor mensen met een slecht hart is het aan te raden om niet te koud te douchen en te stoppen bij een te hoge hartslag. Je kunt zowel ‘s morgens als ‘s avonds zo’n douche nemen. Volgens sommige ervaringsdeskundigen slaap je beter als je vlak voor het slapen een koude douche neemt. Je mag natuurlijk zelf wat experimenteren, maar sluit wel altijd af met een koude douche, op die manier sluiten je poriën goed. In het begin moet je door de zure appel heen bijten, maar de voordelen van een koude douche zijn zeker de moeite waard.

De Iceman

Een uitzonderlijk geval is de internationaal bekende Nederlander Wim Hof (ook wel de Iceman genoemd), die om kan gaan met extreme vormen van kou. Al van jongs af aan voelde hij zich 'aangetrokken tot de kou'. Het is dan ook opvallend dat hij de gezondheidsvoordelen van koud water al begreep voordat er wetenschappelijk onderzoek naar werd gedaan. Hij leert mensen om hun ademhaling te beheersen tijdens een koude situatie. Dit geldt dus ook voor het nemen van een koude douche. Twee weken koud afdouchen zou volgens Wim Hof de hartslag met twintig slagen verlagen en al direct effect hebben op het zenuwstelsel en het immuunsysteem.