De Geneeskracht van Jeneverbes

Jeneverbes is een medicijn dat reeds in de oudheid werd gebruikt. Het is goed voor de longen, spijsvertering en urinewegen. Het besje kan een bijdrage leveren tegen reumatische aandoeningen. Jeneverbes is op zich gezond, alhoewel je niet meer dan een paar besjes per dag kan eten: 2 tot 10 gram per dag is het maximum. Je mag een jeneverbeskuur niet langer dan vier weken doen vanwege mogelijke nierproblemen. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving jeneverbes
• Jeneverbes in de oudheid
• Het verbranden van jeneverbeshout
• Jeneverbes vanaf 16e tot 19e eeuw
• Werkzame stoffen jeneverbes
• Jeneverbes, goed voor de urinewegen
• Jeneverbes, goed tegen reumatische aandoeningen
• Jeneverbes, goed voor de spijsvertering
• Uitwendig gebruik jeneverbes
• Consulteer de fytotherapeut

Naamgeving jeneverbes

In het Latijn heet deze plant Juniperus Communis. Juniperus komt van het Keltische woord Juniprus en betekent stekelig. Als je de plant ziet, begrijp je waarom. Communis betekent ´gewoon´. Jenever is een verbastering van het Keltische woord Juniprus. In het Nederlands heeft de gewone jeneverbes een groot aantal volksnamen: lammerenhout, dambezie, nijvelboom, nijveboom, dammerbes, krammerbezie, kwakel, wakelo, bekelaar, wacholder, wachelbeer, wachelteer, wachtel, pekke, imbeer, bekelboom, dam, damberbeierbossen, danbezieboom, djeniverboom, dammen, geneverbesiën, geneverstruik, janiever, jeneivelboom, jeneverboom, jeneverstruik, junipere, kwakelbeze, prikketakjes, wachalder, wakelbezen, wakelder en zeniverboom.

Jeneverbes in de oudheid

In het antieke Egypte wordt de jeneverbes genoemd in medicinale recepten in een papyrusrol uit 1500 voor Christus. Ze werden gebruikt om lichamen te mummificeren. Zowel Hippocrates, Dioscorides als Plinius de oudere prezen de jeneverbes als middel tegen baarmoederkrampen. Tegenwoordig wordt het door fytotherapeuten nog steeds ingezet tegen menstruatiepijn. Verder werd het hout van de jeneverbes regelmatig gebruikt. Men timmerde er een klerenkast van omdat motten niet van jeneverbeshout houden. Daarnaast was de karnstok waarmee men boter maakte van jeneverbeshout gemaakt opdat de boter niet snel zou bederven.

Het verbranden van jeneverbeshout

In de oudheid werd hout van jeneverbesboom verbrand om boze geesten mee te verdrijven. Het werd gebruikt als een soort wierook. Met boze geesten bedoelde men in de oudheid: ziekten. Ook in de Middeleeuwen gold het gebruik om jeneverbeshout te verbranden om ziekten te verdrijven. Als er in een stad of dorp een pestepidemie had plaats gevonden dan zuiverde men de huizen door er jeneverbeshout te verbranden. De meeste mensen van onze tijd zien in deze handelswijze een vorm van bijgeloof. Het idee dat mensen vroeger aan bijgeloof lijden is dermate vastgeroest in de moderne mens dat het niet eens wordt onderzocht of de handeling in kwestie daadwerkelijk waardevolle eigenschappen heeft.

Jeneverbes vanaf 16e tot 19e eeuw

Rond de 16e eeuw werd de jeneverbes als een panacee gezien dat allerlei kwalen genas. Rembert Dodoens, de baanbrekende kruidenwetenschapper uit de 16e eeuw die werkte in wat men thans België pleegt te noemen, zag in jeneverbes een geneesmiddel wat goed was voor de spijsvertering, lever, tegen krampen en winden, goed voor de longen, nieren en als pijnstiller tegen spierverrekkingen. Op deze manier worden de bessen vandaag de dag aangewend in de fytotherapie. In de volksgeneeskunde waren deze toepassingen gebruikelijk maar men deed er nog een schepje bovenop. Jeneverbessen werden vooral als waterafdrijvend middel gezien waarmee je reumatische aandoeningen kan verhelpen. Pastor Kneipp, die leefde in de 19e eeuw gebruikte een jeneverbeskuur als maagversterkend middel: je moet beginnen met 4 bessen per dag en dat elke dag met één extra bes uitbreiden, totdat je 15 bessen per dag eet. Vervolgens bouw je de hoeveelheid op dezelfde manier weer af.

Werkzame stoffen jeneverbes

In de bes zitten wat etherische oliën betreft er vooral monoterpenen zoals alfapineen, betapineen en sabineen. In de bebladerde takken zitten ook veel etherische oliën maar iets minder dan in de bessen. Verder zit er wat koolhydraten in het besje, looistoffen, bitterstoffen, organische zuren, flavonoïden, podophyllotoxine, pectine, vezels, calcium, kalium, mangaan, magnesium, zink, seleen, silicium, ijzer, chroom, fosfor, natrium en tin. Het bevat de vitaminen B1, B2, B3, C en betacaroteen. Voorts bevat de jeneverbes hars, eiwitten, vetten en was.

Jeneverbes, goed voor de urinewegen

Jeneverbes werkt sterk diuretisch, urinezuurverdrijvend en bloedzuiverend. Het bevordert de glomerulaire filtratiesnelheid in de nieren; dat is de snelheid waarmee het bloed gezuiverd wordt en toxische elementen uit het bloed wordt afgevoerd als urine. Jeneverbes heeft naast deze geneeskrachtige eigenschap de beschikking over een infectiewerende werking en het helpt nierstenen voorkomen. In verband met deze medicinale kenmerken kunnen fytotherapeuten jeneverbes voorschrijven bij de volgende indicaties:

• Oedemen,
• Te weinig urine-aanmaak,
• Preventie van nier- en blaasstenen,
• Blaasontsteking,
• Urinebuisontsteking, als deze niet met nierontsteking gepaard gaat.

Jeneverbes, goed tegen reumatische aandoeningen

Doordat jeneverbes urinezuur verdrijft en het vochtafdrijvend is, wordt het gebruikt tegen allerlei reumatische aandoening. Zo wordt het in de fytotherapie gebruikt als middel bij de volgende indicaties:

• Artrose, artritis,
• Artritis urica of jicht,
• Myalgieën en tendinitis oftewel spier- en peesontstekingen.

Jeneverbes, goed voor de spijsvertering

Jeneverbes is een aperitivum, stomachicum en digestivum. Respectievelijk betekenen deze medische termen: eetlustopwekker, maagversterker en spijsverteringstimulant. Bovendien werkt het windverdrijvend. De juniperine in jeneverbes zorgt voor een betere darmperistaltiek waardoor het laxerend werkt. De bloedzuiverende en vochtafdrijvende kwaliteiten van jeneverbes helpen mee aan het spijsverteringsproces omdat allerlei afvalstoffen sneller uit het lichaam gevoerd worden. Om deze medicinale kenmerken is jeneverbes een fytotherapeutisch middel bij deze spijsverteringsindicaties:

• Obesitas
• Bloedzuivering, zwakke stofwisseling, lentekuren,
• Anorexie of eetlustgebrek,
• Indigestie, maagzuur,
• Flatulentie, meteorisme,
• Constipatie.

Uitwendig gebruik jeneverbes

Diverse geneeskrachtige werkzaamheden zijn toepasbaar op de huid; oftewel voor uitwendig gebruik. Jeneverbes is een doorbloedingsverhogend middel. Het verwarmt de huid en stimuleert de afscheiding van afvalstoffen van de huid. Pinenen zijn voor dat laatste met name verantwoordelijk. Het is niet alleen ontstekingswerend maar heeft tegelijk pijnstillende eigenschappen. Bovendien is het een spierontspannend kruid. Je kunt het in bad doen om je hele lichaam te ontspannen en de rust te geven die het verdient in deze jachtige maatschappij waaraan we allen deelnemen. In de fytotherapie geldende uitwendige indicaties waarvoor jeneverbes een middel is, zijn:

• Verwarmende wrijfoplossing voor spieren en gewrichten,
• Artrose en artritis,
• Spierpijnen en rugpijn,
• Zenuwpijnen,
• Kneuzingen,
• Peesontstekingen.

Consulteer de fytotherapeut

Wie jeneverbes als geneeskrachtig middel wilt gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Jeneverbesextracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders, nebulisaat, vloeibaar extract en capsules dienen alleen op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een huisarts of fytotherapeut kan je daarover inlichten, net als over de eventuele bijwerkingen en interacties met andere medicijnen of kruiden. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt gebruikt in de fytotherapie.