De geneeskracht van lavendel

De duivel houdt niet van lavendel vanwege de lekkere geur; dat stoot de duivel af, zo redeneerden mensen uit de Middeleeuwen. Met het woord duivel werd eigenlijk een ziekmakend demon bedoeld. Rondwarende ziektekiemen kiezen het hazepad als ze de geneeskracht van lavendel ruiken. Lavendel geneest vooral psychische ziekten zoals stress, nervositeit, slapeloosheid, hartkloppingen en hoofdpijn. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving lavendel
• Lavendel in de oudheid
• Lavendel in de Middeleeuwen
• Lavendel als antibioticum tegen pest?
• Rembert Dodoens over lavendel
• Lavendel vanaf de 17e eeuw
• Lavendel, liefdeskruid
• Lavendel voor uitwendig gebruik: huid, mond en keel
• Overige werkingen uitwendig gebruik
• Lavendel voor inwendig gebruik: psychische klachten
• Lavendel voor uitwendig gebruik: de spijsvertering
• Overige medicinale werkingen inwendig gebruik
• Consulteer de fytotherapeut

Naamgeving lavendel

In het Latijn heet deze plant Lavandula Vera. Lavendula kont van het Latijnse woord lavendulus wat betekent: ´wat gewassen moet worden´. De antieke Romeinen en andere volken uit de oudheid zoals de Carthagers gebruikten lavendel als zeep en deden het in baden om de lekkere geur in combinatie met de geneeskracht. Vera betekent: ´echt´. In het Nederlands wordt deze plant met enkele variaties in naam aangeduid zoals: gewone lavendel, tuinlavendel, Provencaalse lavendel, wilde berglavendel en kleinbladige lavendel.

Lavendel in de oudheid

In het antieke Egypte werd lavendel gebruikt om parfums mee te maken. Cleopatra zou Julius Caesar ermee verleid hebben. In het graf van Toetanchamon stonden vazen met lavendelzalf. De Romeinen deden lavendel door baden. Ze verspreidden lavendel door heel Europa; het werd vanaf de Romeinse tijd een kruid dat in kloostertuinen werd aangetroffen. Dioscorides, pionier der geneeskunde en kruidenwetenschap, gebruikte het tegen pijn in de borst. Dioscorides was legerarts en had altijd lavendel mee omdat de soldaten hun wonden hiermee ontsmetten.

Lavendel in de Middeleeuwen

Tijdens de Middeleeuwen was lavendel een veel gebruikt kruid om de lucht in huis fris te houden en insecten af te weren. In de volksgeneeskunde werd lavendel in het hoofdkussen gedaan omdat dit helpt tegen slapeloosheid, zenuwklachten, hoofdpijn en zwakke spijsvertering.

Lavendel als antibioticum tegen pest?

Pestepidemieën kwamen voor van de 14e eeuw tot de 17e eeuw. Tijdens een pestepidemie viel het mensen op dat schoenmakers de pest niet kregen. Zij bewerkten het leer met lavendel om het een betere geur te geven. Men dacht dat dit de pest buiten de deur hield en vele mensen begonnen vervolgens een armbandje van lavendel te dragen tegen de pest.

Rembert Dodoens over lavendel

Rembert Dodoens, de baanbrekende kruidenwetenschapper uit de 16e eeuw die werkt aan de universiteit van Leuven, in wat thans België genoemd wordt, schreef dat lavendel een goed medicijn was tegen luizen, maagpijn, geelzucht en beven. Bovendien zei hij dat lavendel een vochtafdrijvend middel was. Deze medicinale werkingen werden alle door modern wetenschappelijk onderzoek erkend.

Lavendel vanaf de 17e eeuw

In Spanje en Portugal werden kerken met lavendel geparfumeerd teneinde kwade geesten buiten te houden. Gefortuneerde dames deden lavendel in het waswater en wasten zich ermee. De Britse vorstinnen koningin Elisabeth I uit de 16e eeuw en koningin Victoria uit de 19e eeuw namen lavendel in. William Turner, tijdgenoot van Elisbeth I, beval het aan als tonicum voor de hersenen. In de 19e eeuw werd Engeland een belangrijk land in de productie van het van oorsprong Mediterrane kruid. Het werd in Engeland volop ingezet bij: zenuwachtigheid, migraine, melancholie, beroerte en epilepsie. Van dit rijtje zijn alleen de laatste twee niet opgenomen in het fytotherapeutische rijtje van ziekten waartegen lavendel helpt. Overigens helpt het wel tegen flauw vallen, wat verwant is aan epilepsie. Men naaide lavendel in de voering van petten met als doel een meer heldere geest te behouden.

Lavendel, liefdeskruid

Lavendel werd van oudsher een liefdeskruid genoemd. Wanneer je thee drinkt van lavendel, zal je dromen over je toekomstige liefde. Lavendel in het hoofdkussen brengt het romantische gevoel tot leven. Lavendel onder het matras staat garant voor een hartstochtelijke nacht. Je kunt liefdeskoekjes bakken door een basis koekjesrecept van fijngehakte, gedroogde lavendeltoppen te voorzien.

Lavendel voor uitwendig gebruik: huid, mond en keel

Lavendel wordt het meest gebruikt voor behandeling van huidproblemen. Lavendel is een ontsmettend middel. Het werkt tegen ziekmakende bacteriën, virussen, parasieten en schimmels. De essentiële oliën linalol, borneol en cineol zijn de voornaamste werkzame stoffen in deze. Ze zorgen ervoor dat lavendel ontstekingen weert. De looistoffen hebben een samentrekkende werking, wat ervoor zorgt dat wonden sneller helen. Bovendien is het een pijnstillend middel. Om deze medicinale redenen wordt lavendel in de moderne, op wetenschap gestoelde fytotherapie aangewend bij de volgende uitwendige indicaties:

• Eerstegraads brandwonden,
• Zonnebrand,
• Radiodermitis, wonden, besmette wonden,
• Acné, vette huid, luiereczeem, jeukende aandoeningen,
• Eczeem, dauwworm,
• Vet haar, schilfertjes door spoelwater,
• Hoofdluis,
• Herpes labialis of koortslip, herpes zona,
• Keelpijn, amandelontsteking,
• Stomatitis of mondslijmvliesontsteking, tandvleesontsteking,
• Mondhygiene door te gorgelen,
• Neusverkoudheid, door te inhaleren,
• Witte vloed,
• Preventie tegen muggenbeten,
• Luchtzuivering door het te verstuiven.

Overige werkingen uitwendig gebruik

Huidziekten zijn de primaire gebruikstoepassingen voor uitwendig gebruik. Er zijn daarnaast nog een aantal werkzaamheden waarvan het jammer zou zijn om ze onvermeld te laten. Hier staan enkele indicaties plus de reden waarom lavendel goed is tegen:

• Spierkrampen, -samentrekkingen en -spasmen aangezien dit kruid spasmolytisch of krampopheffend is,
• Hoofdpijn, spanningshoofdpijn en zenuwpijn omdat het huidprikkelend en doorbloedingsbevorderend werkt,
• Artritis, artrose en spierpijn, omdat het pijnstillend, zenuwpijnstillend en ontstekingswerend werkt,
• Haaruitval, omdat het doorbloedingsstimulerend werkt,
• Slechte adem omdat het ontstekingswerend en ontgeurend werkt.

Lavendel voor inwendig gebruik: psychische klachten

Als het om natuurlijke kruiden is is het mooi om te zien dat elk kruid zijn eigen functie heeft voor de mens. Kruiden lijken voor mensen geschapen. Je wordt lekker rustig van lavendel, misschien is dat de reden dat van oorsprong het in drukke, Mediterrane culturen groeide waar men wel wat rust kan gebruiken. Lavendel is een sedativum, een kalmerend, ontspannend en harmoniserend middel. Het is mild narcotisch, vermindert overdreven werking van de orthosympaticus en nervus vagus door de etherische oliën linalol en linalylacetaat. De orthosympaticus is dat deel van het zenuwgestel wat de organen reguleert en de nervus vagus ontvangt informatie van de organen aangaande hun staat van zijn. Lavendel voor inwendig gebruik wordt met name ingezet tegen de volgende indicaties die met psychische stress te maken hebben:

• Nervositeit, stress, rusteloosheid,
• Prikkelbaarheid, irritatie, hysterie, agitatie,
• Milde insomnia of slapeloosheid, doorslaapstoornissen,
• Spierspanningen,
• Adjuvans bij depressiviteit.
• Neurasthenie of snelle overbelasting en uitputting met neiging tot flauw vallen,
• Lichte depressie, negatieve stemming, lusteloosheid.

Vegetatieve dystonie of fysieke klachten door psychische stress: Onderstaande ziekten hebben stress als oorzaak.

• Hartkloppingen, benauwdheid,
• Spijsverteringsklachten, hoge bloeddruk,
• Spanningshoofdpijn, emotiehoofdpijn, migraine.

Lavendel voor uitwendig gebruik: de spijsvertering

Behalve de positieve werking op het zenuwgestel en psychische klachten heeft lavendel enkele werkingen op lichamelijk gebied waarvan de meeste iets te maken hebben met de spijsvertering. Het werkt windverdrijvend en krampwerend op het maagdarmstelsel, wekt eetlust op, bevordert spijsvertering, stimuleert galvorming, en voorkomt diarree. Door deze medicinale werkingen wordt lavendel in de fytotherapie ingezet als geneeskrachtig middel bij:

• Flatulentie, krampen, kolieken,
• Anorexie of eetlustgebrek, indigestie, dyspepsie,
• Adjuvans bij geelzucht,
• Diarree.

Overige medicinale werkingen inwendig gebruik

• Omdat het ontsmettend werkt op de luchtwegen, slijm oplost en zweet uitdrijft is het een natuurgeneesmiddel tegen bronchitis,
• Vanwege de werking als emmenagoog kan het worden ingezet tegen menstruatiepijn en uitblijvende menstruatie,
• De vochtafdrijvende werking maakt lavendel een middel tegen oligurie of te weinig urineproductie.

Consulteer de fytotherapeut

Wie lavendel als geneeskrachtig middel wilt gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Lavendelextracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders, nebulisaat, vloeibaar extract en capsules dienen alleen op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een huisarts of fytotherapeut kan je daarover inlichten, net als over de eventuele bijwerkingen en interacties met andere medicijnen of kruiden. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt gebruikt in de fytotherapie.