Wat zijn adaptogenen?

Adaptogenen bestaan nog maar relatief kort in de farmacologische wereld. Het is een categorie aan geneesplanten met een prachtige werking; ze ondersteunen het aanpassingsvermogen van de mens aan allerlei veranderende omstandigheden, met name stresssituaties. Hoewel adaptogenen in onze westerse kruidengeneeskunde pas sinds kort bekend zijn was het concept in de traditionele geneeskunde van China en India al langer bekend.
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Wat zijn adaptogenen

Adaptogenen zijn een bepaalde categorie geneesplanten die fysiologische processen in het menselijk lichaam in harmonie brengen. Iedere constitutie in de vorm van een lichaam kent een bepaalde homeostase, een harmonie in het geheel aan processen dat zich binnen dat lichaam afspeelt. Adaptogenen bevorderen de homeostase in het menselijk lichaam. Gevoelens van welbevinden worden bevorderd door adaptogenen. Stress is een belangrijke verstoorder van harmonie in het lichaam en gaan adaptogenen stress tegen.

Adaptogenen bestrijden stress

In de Ayurveda, de traditionele, Indiase geneeskunde, heet een adaptogeen rasayana. In de traditionele Chinese geneeskunde worden adaptogenen gezien als superieur tonicum. Het organisme wordt door adaptogenen beschermd tegen stress, wat een vijand is van een harmonieus levensorganisme dat de mens idealiter is. Stress zorgt voor vrije radicalen die ontstekingen op celniveau kunnen veroorzaken. Adaptogenen zijn stoffen met sterke antioxidantfunctie zodat schadelijke gevolgen van stress geëlimineerd worden. Daarnaast wordt de mens minder vatbaar voor stress. Stress kan zich voordoen als werkdruk maar ook extreme hitte kan door het lichaam worden ervaren als stress.

Tabel adaptogenen

Onderstaande geneesplanten zijn bewezen en alom door farmaceuten geaccepteerde adaptogenen.

[TD][/TD]

Ginseng	Noni	Shiitake	Reishi	Maitake	Frondosa	Amandel-paddestoel	Schisandra
Rozenwortel	Ashwaganda	Tulsi	Jiaogulan	Maca	Kalmegh	Helonias	Cannabis
Codonopsis	Guduchi	Ho shou wu	Chrysanthellum	Potentiehout	Amerikaanse ginseng	Cordyceps	Braziliaanse ginseng
Katsklauw	Vlezige hokjespeul	Gotu kola	Siberische ginseng	Spirulina	Chaga	Zwarte besblad

Lavarev

A.V. Lavarev heeft in 1947 de naam adaptogeen geïntroduceerd. In de jaren 60 werd de term anders gedefinieerd. Chemische, psychische, fysische en biologische stressoren kunnen door adaptogenen worden geneutraliseerd. Adaptogenen zelf zijn gevaarloze stoffen. Dat druist enigszins in tegen de westerse geneeskundige opvatting dat elke geneeskrachtige stof giftig is in te hoge hoeveelheden. In de jaren 60 zijn adaptogenen vooral in de Sovjet-republiek onderzocht wat een reden dat adaptogenen niet in het westen alom bekend zijn bij artsen. Adaptogenen werken door activatie van bepaalde eiwitten zoals chaperonne-eiwitten die in het lichaam een mediator vormen voor de stressrespons.

Het aanpassingsvermogen

In het Engels betekent ´to adapt´ aanpassen. Daar komt de term adaptogeen vandaan. Adaptogenen verhogen het aanpassingsvermogen van de mens. Vanaf 1998 mag er op een natuurproduct in de V.S, staan dat het een adaptogeen is. Het Europees geneesmiddelenbureau heeft deze term eveneens geldig verklaard. De adaptogenen zijn een nieuwe categorie onder de vele medicinale toepassingen die er al waren, zo blijkt hieruit.

Plotselinge veranderingen

Veranderende weersomstandigheden, plotseling omslaande situatie en heftige, schokkende gebeurtenissen kunnen allemaal stressreacties opleveren. Een stressreactie kan in het ergste geval tot paniek, een verlamming of hartstilstand leiden. Daarom zijn mensen die hier last van hebben gebaat bij adaptogenen. Stel dat er een overstroming komt en evacuaties noodzakelijk zijn. Dat is een situatie die veel stress veroorzaakt. In dit geval is het goed om te denken aan gebruik van een adaptogeen zodat je je beter kan aanpassen aan de tijdelijke grootschalige verandering. Dat is een uiterlijke oorzaak van verandering. Er kunnen uiteraard ook andere oorzaken zijn van stress zoals:

Een bericht van een overlijden van een familielid,
Een ongeluk dat een naaste is overkomen,
Het verlies van een baan,
Het opbreken van een relatie,
Een onverwacht slecht bericht over de gezondheid.

Adaptogenen in de fytotherapie

In de fytotherapie worden adaptogenen vaak in combinatie met andere geneesplanten ingezet, al naar gelang de behoefte van de patiënt. Een geneesplant die bekend staat als adaptogeen heeft dikwijls andere medicinale toepassingen; daar wordt rekening mee gehouden met het voorschrijven van dit product. Om een voorbeeld te noemen: stel dat iemand last heeft van concentratiestoornissen en voor zijn werk in een situatie komt waar hij veel Engels moet spreken. Maar de persoon komt helemaal niet goed uit zijn Engels en bovendien is de werkdruk hoog. Dan kan panax ginseng een prima adaptogeen voor hem zijn omdat het zowel de mentale scherpte verhoogt als het aanpassingsvermogen aan de werkdruksituatie verbeterd. Iemand die last heeft van stress en tegelijkertijd diabetes mellitus type 2 heeft, kan heel goed ashwaganda gebruiken. Dat kruid is zowel goed bij diabetes als bij stress.

Adaptogenen en gebruik

Sommige adaptogenen kun je je hele leven innemen. Er zijn mensen die zweren bij het gebruik van panax ginseng en dit al 40 jaar dagelijks innemen. Dat is echter niet de ideale situatie. Wat een adaptogeen pleegt te doen is het herstellen van het lichaam. In principe moet het lichaam het zonder adaptogenen kunnen. Daarom wordt in de fytotherapie aangeraden om een kuur met panax ginseng drie weken te laten duren, om vervolgens drie weken te wachten eer men weer panax ginseng wil gebruiken. Overigens zijn apatogenen niet giftig. Dat betekent dat als je je aan de juiste dosis houdt er vrijwel geen bijwerkingen te verwachten zijn.

Chaga, voorbeeld van een adaptogeen

Chaga is een ander adaptogeen. Het is in Rusland al eeuwenlang een medicijn om het immuunsysteem te verbeteren. Daarnaast is het een adaptogeen; het zorgt dat het lichaam beter bestand is tegen veranderingen, zowel op het fysieke als het psychische vlak. Chaga is een sterk antioxidant. Sommige mensen noemen het zelfs het sterkste antioxidant ter wereld. Chaga zou door iedereen kunnen worden gebruikt die snel ziekelijk, verkouden of grieperig is. Je kunt zelf chagathee maken om van zijn werking te profiteren. In Nederland is chaga zelden in winkels te koop maar wie voor chaga wilt bemachtigen is internet een uitkomst.