Akelei: gezondheidsvoordelen, toepassingen en bijwerkingen

Akelei is een geslacht van kruidachtige, vaste planten uit de ranonkelfamilie. Er zijn zo'n 120 soorten bekend. De meeste mensen kennen de akelei vooral als een decoratieve tuinplant met z'n opvallende bloemen in diverse kleuren. Bijna niemand weet dat de plant in vroegere tijden een populaire medicinale plant was. In de middeleeuwen werden alle plantendelen in de volksgeneeskunde gebruikt om oedeem, geelzucht en andere ernstige ziekten te behandelen. Hildegard van Bingen (1098-1179), abdis van een benedictijnenklooster, behandelde gezwollen lymfeklieren met akelei.

• Wat is akelei?
• Werkzame stoffen
• Stoffen in de akelei
• Eigenschappen
• Toepassingen van akelei
• Thee van akelei
• Akeleitinctuur
• Akeleitabletten
• Kompressen
• Gezondheidsvoordelen van akelei
• Bijwerkingen en mogelijke interacties
• Gedicht

Wat is akelei?

De gewone of wilde akelei (Aquilegia vulgaris) is een 45-60 cm hoge vaste plant die behoort tot de ranonkelfamilie (Ranunculaceae), een plantenfamilie uit de orde Ranunculales, waar onder meer de boterbloemen deel van uit maken. In het Engels wordt de medicinale plant 'columbine' genoemd, naar het Latijnse 'columba', wat staat voor 'duif'. Dit komt doordat de vorm van de bloem doet denken aan vijf duifjes die vlak naast elkaar op de rand van een drinkschaal zitten. De akelei heeft drielobbige bladeren en opvallende bloemen. De trechtervormige kroonbladeren geven de hangende bloem een klokvorm. De drielobbige bladeren werden in vroegere tijden gezien als een verwijzing naar de heilige Drievuldigheid. De bloemen zijn meestal donkerblauw van kleur, maar andere kleuren zijn ook mogelijk zoals donkerpaars, roze en blauw met een witte rand. De meeste soorten bloeien van half april tot half juli. De akelei is inheems in Midden-, West- en Zuid-Europa en komt ook voor op sommige plaatsen in Scandinavië, Noord-Afrika en de gematigde regio's van Azië. De oude medicinale plant geeft de voorkeur aan zandgronden met een goede drainage en kalkrijke, voedselrijke en niet te natte grond. De akelei groeit in tuinen en in het wild in weiden, langs bosranden en op zonnige en halfschaduwrijke locaties in loofbossen.

Werkzame stoffen

Zowel de zaden, wortels als bladeren van de akelei worden voor medische doeleinden gebruikt.

Stoffen in de akelei

Akelei heeft een hoog gehalte aan blauwzuur en is daarom zwak giftig. Dit betreft alle delen van de plant, maar bovenal de zaden zijn giftig door de aanwezigheid van blauwzuur. Het plantje bevat ook magnoflorin, linolzuur, myristinezuur, palmitinezuur en aquileginezuur. Het grootste deel van het blauwzuur gaat verloren door de plant te verwarmen en te drogen. Ondanks de aanwezigheid van blauwzuur wordt akelei gebruikt in de plantengeneeskunde.

Eigenschappen

In vroegere tijden, maar ook vandaag de dag, wordt de akelei gewaardeerd om zijn zweetafdrijvende en vochtafdrijvende eigenschappen. Omdat het ook een antiseptisch effect heeft, is het geschikt voor uitwendig gebruik voor wonddesinfectie. Het werkt urine-afdrijvend, waardoor het de nieren helpt reinigen en urinezuur kan verwijderen. Bovendien heeft de akelei een samentrekkend effect.

Toepassingen van akelei

De plant is zwak giftig en niet geschikt voor zelfmedicatie. Gebruik het alleen maar inwendig onder toezicht van een (natuur)arts.

Thee van akelei

Om een ​​thee van akelei te bereiden, doe je 2 theelepels gedroogd kruid met 1 kop kokend water, laat het 10 minuten intrekken en daarna kan je de akeleleithee opdrinken.

Akeleitinctuur

Akeleitinctuur is een andere toepassing van de plant. Een kruidentinctuur is een geneeskrachtige tinctuur die bestaat uit plantenextracten, in dit geval van de akelei.

Akeleitabletten

Akelei-trituratie (poeder) van verse planten is verkrijgbaar in tabletvorm. Neem niet meer tabletten dan voorgeschreven. Deze kunnen door een natuurarts worden voorgeschreven.

Kompressen

Als je kompressen voor uitwendig gebruik wil maken, week een schone katoenen doek in vers gezette akeleithee en leg deze op de wond. Je kan de akelei ook gebruiken in zitbaden of bij het baden.

Gezondheidsvoordelen van akelei

In de plantengeneeskunde wordt alleen de gewone akelei gebruikt, die voorkomt in allerlei tinten paars, blauw, roze, donkerrood en wit. Omdat de plant een zeer beperkt werkingsspectrum heeft, gebruiken natuurgenezers het altijd samen met andere medicinale plantenpreparaten. In de plantengeneeskunde wordt akelei toegepast bij:

• wondinfectie
• nervositeit en rusteloosheid
• vermoeidheid
• huidziekten
• menstruatiepijn of menstruatiekrampen

Bijwerkingen en mogelijke interacties

Akelei is een zwak giftige plant. De plant bevat toxines die maag-darmklachten en hartkloppingen kunnen veroorzaken. Inslikken van grote hoeveelheden vers kruid (dat wil zeggen meer dan 20 gram) kan convulsies, ademhalingsproblemen en hartzwakte veroorzaken. Deze effecten zijn echter van korte duur. De gifstoffen worden evenwel geneutraliseerd of vernietigd wanneer het kruid wordt gedroogd of wordt blootgesteld aan hitte.

Gedicht

Dichteres en classica Ida Gerhardt (1905 – 1997) schreef een gedicht, getiteld 'De akelei', dat levendig en bijna filmisch is. Het gedicht beschrijft het wordingsproces van de aan Dürer toegeschreven aquarel met gelijknamige titel.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen