Akkerwinde: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen

De akkerwinde (Convolvulus arvensis) is een plant uit de windefamilie, een familie uit de orde Solanales. De trechtervormige bloemkroon van de akkerwinde is geheel wit of roze, of heeft witte of roze strepen. De plant groeit op grazige plekken, bouwland, langs wegen en in de duinen en is daarom hinderlijk voor tuinbezitters en boeren die het als (een hardnekkig) 'onkruid' beschouwen. Het is inheems in alle gematigde regio's van de wereld en gemakkelijk te herkennen, ook voor leken. De akkerwinde is een honingplant en wordt bestoven door bijen, vliegen en vlinders. De plant is kortbloeiend (één dag) en is reeds uitgebloeid in de late namiddag.

• Wat is de akkerwinde?
• Synoniemen
• Gebruik van de plant in de plantengeneeskunde
• Inhoudsstoffen
• Akkerwindethee
• Waar kun je de akkerwinde voor gebruiken?
• Gezondheidsvoordelen van de akkerwinde
• Wortels
• Bladeren
• Bloemen
• Eetbare delen van de akkerwinde
• Kroatië
• China
• Spanje
• Turkije
• India
• Polen
• Zijn er veiligheidsrisico's?
• Licht giftig
• Sterk laxerend effect
• Zwangerschap en borstvoeding

Wat is de akkerwinde?

De bladeren van de akkerwinde groeien aan de stengel, de bloemen zijn trechtervormig en tref je aan in de kleuren wit, roze of lichtblauw. De bloemen zijn ongeveer 2 tot 4 centimeter lang en bloeien in de ochtend in de zon. Tegen de middag sluiten ze weer en is de bloeitijd voorbij. Elke bloem is namelijk maar één dag open. De plant is te herkennen aan de driehoekige of pijlvormige bladeren. Zij is meerjarig en heeft een zeer vertakt wortelsysteem waaruit veel scheuten ontstaan. Door de diepgaande wortel met talloze uitlopers en wortelknoppen, is de plant zeer moeilijk te verdelgen.

De plant slingert zich tegen de klok in om planten teneinde steun te zoeken en verstikt soms planten met een zachte stengel. Akkerwinden zijn overal, je treft ze aan in tuinen, velden en langs paden. Het is dol op de droge leem- of kleigrond, maar doet het ook goed op grond die rijk is aan basen en houdt van stikstofhoudende substraten. In Europa en Azië is de akkerwinde wijdverbreid, maar ook in andere delen van de wereld komt het kruid voor en is het zowel een zegen als een vloek. Voor tuinbezitters en boeren wordt het beschouwd als een onkruid en een ware plaaggeest.

De Akkerwinde onderscheidt zich van de Haagwinde, doordat de steelblaadjes klein zijn en ongeveer halverwege de bloemsteel zijn geplaatst.

Synoniemen

In de volksmond staat de akkerwinde ook bekend onder de volgende benamingen:

• aardwinde
• duivelsdarm
• kleine klok
• kleine winde
• klimmer
• klokjeswinde
• Onze-Lieve-Vrouw-glazeke
• pispotje
• slingerroos

Gebruik van de plant in de plantengeneeskunde

In de plantengeneeskunde wordt de akkerwinde gebruikt bij veel ziekten, waarbij zowel de bladeren, de bloemen als de wortels kunnen worden gebruikt. De bloemen en bladeren worden verzameld van juni tot augustus, de wortels in maart en april of in september en oktober. Alle delen van de plant worden gedroogd, vooral in de schaduw, in een goed geventileerde ruimte.

Inhoudsstoffen

De akkerwinde heeft waardevolle ingrediënten, waaronder harsen, hartglycosiden (digitalisglycosiden), tannines en proteoglycanen, een stof die de bloedstolling bevordert. De plant bevat ook psychoactieve alkaloïden bevat, zoals tropinone, tropin en coscohygria. Al deze ingrediënten zijn waardevolle stoffen die vele ziekten bestrijden. De akkerwinde is een goed verdragen laxeermiddel, vermindert koorts en is urine- en zweetafdrijvend. Ook bij menstruatiestoornissen is deze plant zeer nuttig, zoals bij buitensporige menstruatiebloedingen. Als kompres kan het sap van de plant gebruikt worden om ontstekingen te verhelpen. Bovendien bevat de akkerwinde proteoglycanen, Dit zijn grote suikereiwitmoleculen die voor een groot deel de matrix van het collagene bindweefsel en kraakbeen vormen.

Akkerwindethee

Thee getrokken van de bloemen van de akkerwinde werkt laxerend en wordt ook gebruikt bij de behandeling van koorts en verwondingen. Koude thee, gemaakt van de bladeren, zou ook laxerend werken en menstruatieklachten verminderen. Alle delen van de plant zijn licht giftig, dus voorzichtigheid is geboden. Wie thee van de akkerwinde wil koken, moet heel voorzichtig zijn met de dosering. Een theelepel van het kruid wordt dan overgoten met kokend water en ongeveer 10 minuten opzij gezet om te trekken. Drink het in de ochtend en avond als remedie tegen obstipatie.

Waar kun je de akkerwinde voor gebruiken?

In de plantengeneeskunde wordt de akkerwinde voorgeschreven bij:

• obstipatie
• winderigheid
• koorts
• menstruatiepijn of menstruatiekrampen
• menorragie, ook wel hevig menstrueel bloedverlies genoemd
• ontsteking

Gezondheidsvoordelen van de akkerwinde

Het belangrijkste effect van de akkerwinde is zijn laxerende effect. Maar je kunt het ook gebruiken voor andere doeleinden. Reeds in de oudheid werd de akkerwinde gebruikt om er medicijnen van te produceren. Pedanius Dioscorides (circa 40-90 na Christus) noemde de akkerwinde reeds in zijn Materia medica (Latijns voor 'medische zaken'), wat duidt op verzamelde kennis over de (therapeutische) effecten van substanties en stoffen die in de geneeskunde worden gebruikt.

Wortels

De wortels en de hars van de wortel heeft urineafdrijvende eigenschappen. Je kan de plant ook bij koorts gebruiken

Bladeren

Thee uit de bladeren is lichter dan die van de wortels. Je neemt ze tegen winderigheid en buikpijn. Bovendien helpt een thee van de bladeren tegen menstruatiekrampen en overmatige menstruatiebloedingen.

Bloemen

Net als de andere plantendelen werken de bloemen ook tegen obstipatie en winderigheid. Je kunt het ook gebruiken tegen koorts. Uitwendig aangebracht, kun je er slecht helende wonden mee uitwassen.

Eetbare delen van de akkerwinde

Eetbare delen van de akkerwinde zijn: wortelstokken, jonge scheuten, jonge rozetten, jonge bladeren, zaden. De akkerwinde wordt in verschillende landen op verschillende manieren bereid en gegeten.

Kroatië

In Kroatië worden de bladeren van de akkerwinde gekookt en gegeten als groente.

China

In China worden in het vroege voorjaar zachte jonge wortelstokken met een paar jonge bladeren verzameld uit sorghumvelden (een gewas dat qua groeiwijze en teelt lijkt op mais), vervolgens gemengd met gebroken tarwe en gemalen bonen en tot een dunne pap gemaakt. Deze pap wordt in zeer kleine hoeveelheden gebruikt, omdat te veel ervan eten diarree veroorzaakt vanwege het laxerende effect.

Spanje

In Spanje, in de regio's Zuidoost-Albacete en Zuid-Centraal Jaen, worden de bloemen opgezogen om hun honingachtige nectar. Ze worden niet gegeten. In Palencia (een stad en gemeente in de Spaanse provincie Palencia in de regio Castilië en León) worden de bladeren gekookt voordat ze verwerkt worden in een salade.

Turkije

In Turkije kookt men de bladeren van de akkerwinde samen met andere groenten.

India

In Ladakh (een dunbevolkte regio in het oosten van de Indiase deelstaat Jammu en Kasjmir) worden de bladeren zowel rauw als gekookt gegeten. De zaden worden gekookt met ui en tomaat en vervolgens gebakken in olie voordat ze worden gegeten.

Polen

In Polen werden aan het einde van de 19e eeuw jonge scheuten van de plant verzameld en gekookt en vervolgens gebakken met boter, room, bloem en eieren.

Zijn er veiligheidsrisico's?

Licht giftig

Let op, de akkerwinde is licht giftig of toxisch en mag daarom alleen in kleine hoeveelheden worden gebruikt.

Sterk laxerend effect

Akkerwinde kan onveilig zijn vanwege de sterke laxerende effecten. Grote hoeveelheden kunnen maagpijn veroorzaken. Gebruik geen akkerwinde als je last hebt van maagpijn of darmaandoeningen zoals obstructie, appendicitis of blindedarmontsteking, colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn of het prikkelbare darm syndroom (PDS). Akkerwinde is een sterk laxeermiddel en kan je darmklachten verergeren.

Zwangerschap en borstvoeding

Het gebruik van de akkerwinde kan onveilig zijn als je zwanger bent of borstvoeding geeft. Het plantje werkt sterk laxerend en dit kan schadelijk zijn als je zwanger bent.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen