Walstro, geurend en geneeskrachtig

Ook in de plantenfamilie van het walstro zijn ze met velen. De bekendsten in de kruidengeneeskunde zijn het geel walstro, het kleefkruid, het bedstro en de meekrap. Allemaal planten met een lange gebruiksgeschiedenis niet alleen als geneeskruid maar ook als verfstof en als melk stremmende plant waren ze bekend.

Etymologie, betekenis van de naam

Walstro, een vreemde naam voor deze geel bloeiende en naar honing geurende plant. Nog altijd bevolkt hij onze droge kalkgraslanden in Ardennen en Alpen. Wal is een oud woord voor wieg, de plant werd in de wieg gelegd om de baby te beschermen.
De geslachtsnaam Galium is afgeleid van gala, melk omdat het kruid enzymen bevat die melk kunnen stremmen. Ook de Franse naam caille-lait, de Engelse benaming runnet herb en de Duitse labkraut verwijzen daar naar.

Geneeskrachtig: vallende ziekte, hysterie

Thee van het hele bloeiende kruid was in gebruik bij vallende ziekte, hysterie, zenuw­- en maagpijnen. Het is een spasmolyticum wat wil zeggen dat het ontkrampend werkt, vandaar dat het vroeger tegen de Sint Vitusdans (sint veitsdans, fïeteldans, of sint jansdans) werd ge­bruikt. Dit is een ziekte die zijn naam ontleend heeft aan de dans rond het Sint Vitusvuur dat oorspronkelijk een vruchtbaarheidsvuur was. Deze dans werd op den duur een psychische ziekte, die in het begin van de dertiende eeuw tot in de zestiende eeuw voornamelijk in Duitsland woedde. Bij deze ziekte treden onwillekeurige, snelle, niet te controleren bewegingen op die tijdens de slaap verminderen en gepaard gaan met lichte psychische stoornissen met een aantas­ting van hart en gewrichten. De ziekte kwam vooral voor bij vrouwen en kinderen, speciaal bij meisjes.

Kleurstoffen in walstro

De wortel bevat een rode kleurstof die samen met aluin gebruikt kan worden om stoffen te verven. In het blad zit een gele kleurstof die in Engeland ten tijde van Henry VIII gebruikt werd door meisjes om hun haar te verven. Hierdoor kreeg het de bijnaam 'maiden's hair'.

Walstro als weerman en meer

Behalve in de volksgeneeskunde komt het kruid nog voor in de volksweerkunde. Men vertelde elkaar dat wanneer het gele wal-stro erg sterk rook het spoedig slecht weer zou worden en wanneer het aangenaam rook het mooi weer werd. Het allerlekkerst rook het kruid pas als de regenboog aan de hemel stond.
In het kruid zitten veel zoet geurende cumarines, wat de geur verklaart, vandaar dat het vroeger 'honingkruid' werd genoemd. Ook al vanwege zijn rijke honinggeur werd het kruid gebruikt om insecten te verjagen uit huizen en klerenkasten. De geur is zo aangenaam dat de oude Germa­nen het opdroegen aan hun godin van de natuur en van de liefde: Freya.

Soms werd een bosje walstro boven het ziekbed gehangen. Dit werd blijkbaar door Bonifatius in 743 verboden, als zijnde een heidens gebruik. Later werd daarom het kruid aan Maria gewijd. Hierdoor ontstonden nieuwe bijnamen als 'meierbloem' en 'meierkruid'. De maand mei is de maand van Maria. Fuchs noemde het in 1543 ook 'Onser Vrouwen Bedstroo'.

Gerard en chesterkaas

De Engelse herborist Gerard schreef, 'the people of Thuscane do use it to turne their milks and the cheese, which they make of sheepes and goates milke, might be the sweeter and more pleasant to taste. The people in Cheshire especially about Nantwich, where the best cheese is made, do use it in their rennet, esteeming greatly of that cheese above other made without it.' Mogelijk werd de chesterkaas niet alleen gestremd met walstro maar had hij er ook zijn specifieke kleur en zijn smaak aan te danken.

Maria Treben, walstro en wetenschap

Eind 20ste eeuw was het vooral Maria Treben die de plant opnieuw populair maakte. Zij adviseerde het om nieren, pancreas en milt te reinigen, maar ook om verschillende soorten kankers te genezen. Zij citeerde daarbij ook Willfort die zei dat ' het witbloeiende walstro in vele streken tegen kanker werd aanbevolen'. Ze geeft enkele voorbeelden van genezingen van tongkanker en van tumor aan het strottenhoofd. In haar enthousiasme lijkt Treben toch serieus te overdrijven.

Toch zijn er enkele recente wetenschappelijke onderzoeken waarbij de stof en een extract uit Galium verum een kankerremmende werking bleek te hebben op de thymusklier bij muizen. 'In conclusion, DGVL can inhibit tumor growth and protect tumor-induced apoptosis of the thymus, and the mechanism is closely associated with reduced cell death in the thymus and a Fas-FasL-dependent pathway'. Ik ga nu niet direct Galium verum en consoorten als wonderbaarlijke geneesmiddelen aanprijzen, maar mag tot hopen dat er ook wat meer onderzoek gedaan wordt naar de kwaliteiten van deze bijzondere plantenfamilie.

Galium enkele soorten

• Geel walstro (Galium verum)
• Glad walstro (Galium mollugo)
• Lievevrouwebedstro (Galium odoratum)
• Kleefkruid (Galium aparine)