Manuka of Leptospermum scoparium

Manuka, een traditioneel medicijn van de Maori, is ook in Europa, vooral als etherische olie en als honing aan een opmars begonnen. De honing is vooral ook een goed middel bij allerlei verwondingen en huidproblemen. De Maori gebruiken, vandaag de dag nog steeds, jonge scheuten en takken, het verse sap, zaaddoos­jes, bladeren en de schors van de manuka. Een decoct van het blad wordt gebruikt bij aandoeningen van de urinewegen, koorts, verkoudheden en diarree. Bij reumatische klachten en bij rugklachten worden extracten van de schors en het blad op de pijnlijke ledematen aangebracht. Jonge scheuten worden gekauwd bij diarree. Een decoct van de schors wordt gebruikt bij slaapstoornissen. Kanuka wordt op een gelijk­aardige manier aangewend.

De schors van kanuka en van kowhwai , een geel-bloeiende boom, vermengd met houtas, wordt bij ver­schillende huidziekten op de huid aangebracht. Bij diarree worden om de tien minuten zaaddoosjes gekauwd, tot de dysenterie verdwijnt. Verpulverde zaaddoosjes worden in open en vochtige wonden gestrooid om deze te laten drogen. Zowel manuka als kanuka zijn belangrijke en veelvuldig werkende geneeskrachtige planten van de Maori, maar ook bij blanke kolonisten zijn ze geliefd. Sinds enige tijd wordt de etherische olie, zowel van manuka als van kanuka gedistilleerd.

Etherische olie manuka

Deze olies, in het bijzonder de manuka-olie schijnen een nog grote­re antibiotische werking te hebben dan de klassieke Australische tea-tree (Melaleuca altemifolia). Onderzoeken hebben aangetoond dat manuka en kanuka tegen verschillende pathogene bacteriën zoals stafylokokken, streptokokken en schimmels (o.a. Candida albicans en Aspergillus sp.) werkzaam zijn.
Ook zijn er berichten over positieve resultaten met onverdunde manuka-olie bij psoriasis, bij diverse pijnen, in het bijzonder bij artritis.

Manuka zou sterker werken tegen grampositieve bacteriën dan de Australische teatree, Melaleuca alternifolia. Men kan manuka dus spaarzaam doseren. Reeds in de jaren 50 van de vorige eeuw werd vastgesteld dat de etherische olie in dampvorm een sterke antimicrobiele werking heeft. Daarom is manuka zeer geschikt om te verdampen tegen verkoudheid, allergieën en voor reinigingen van ruimtes.

Manuka olie wordt door stoomdistillatie geprodu­ceerd uit het blad van de Leptospermum scoparium Forster & G. Forster (Myrtaceae). Het is een kleine boom, of struik die uitsluitend in Nieuw-Zeeland voorkomt. Daar is hij ook bekend onder de naam "kahikatoa". De boom wordt vaak ver­ward met een van zijn broertjes : de Leptospermum citratus, die ook in Australië voorkomt en ook met de kanuka. De etherische olie hiervan wordt ook geproduceerd en lijkt op lemon-grass-olie. Van het genus Leptospermum zijn momenteel 85 soorten bekend. Manuka-olie is gro­tendeels afkomstig van wilde planten. Manuka is niet echt goedkoop. Het rendement is immers bijzonder klein : uit 100 kg blad distilleert men gemiddeld 400 gr etherische olie.

Manuka honing is een monoflorale honing

De honing die ontstaat wanneer honingbijen de nectar van deze bloemen verzamelen, heeft een unieke smaak, en is veel donkerder en rijker dan klaver honing. Het bijzondere aan Manuka honing echter, is de sterke antibacteriële en schimmelwerende werking.
De Manuka honing is getest op zijn antibacteriële activiteiten. De enzyme in Manuka vertraagt de ontbinding van hydrogene peroxide in water en zuurstof. Verder hebben de meeste honingsoorten veel vitaminen en mineralen, zoals ijzer, koper, sodium, magnesium, calcium, fosfor, kalium, mangaan. Allemaal zijn deze belangrijk voor het activeren en repareren van lichaamscellen. Waarschijnlijk dragen ook deze bij tot het wondhelend effect van de honing

Voor verder wetenschappelijk onderzoek

• Cooke A, Cooke MD, Cawthron Institute, An investigation into the Antimicrobial Properties of Manuka and Kanuka Oil, February 1991.
• Perry, N. B.; Brennan, N. J.; van Klink, J. W.; Harris, W.; Douglas, M. H.; McGimpsey, J. A.; Smallfield, B. M.; Anderson, R. E. Essential oils from New Zealand Manuka and kanuka: chemotaxonomy of Leptospermum. Phytochemistry 1997, 44, 1485-1494.
• Lis –Balchin M., Deans S. & Hart S. "Bioactivity of New Zealand medicinal plant essential oils." Proc. Intl. Symp. Medicinal & Aromatic Plants eds L.E. Craker, L. Nolan & K. Shedy, Acta Hort. 426, ISHS (1996). spasmolitische werking