Mahonia botanisch maar ook medisch

De mahoniestruik heeft een enigszins negatief imago. De meeste tuinliefhebbers denken bij deze naam meteen aan de vakken vol Mahonia aquifolium in openbare beplantingen. Door een ongunstige standplaats en beschadiging wordt het wintergroene blad vaak lelijk. Op een beschutte standplaats blijft het blad echter de hele winter mooi. Ook ik vond het maar een saaie plant tot ik ontdekte dat hij ook een geneeskrachtige waarde heeft. Mahonia is een wintergroene struik met stekelig blad. Dit blad is samengesteld en bestaat uit vijf tot bij sommige soorten zelfs drieëntwintig blaadjes aan een steel. De af­zonderlijke blaadjes lijken op hulstblad. De takken worden wel toegepast in bloem­stukken en kransen voor begrafenissen. Afhankelijk van de soort is het blad grijs-groen of geelgroen, mat of glanzend. De hele groeiwijze is zeer decoratief. De bloemen verschijnen van decem­ber tot maart. Ze worden gevolgd door prachtige violetblauwe, berijpte vruchten, die lang aan de struik blijven.

Mahonia aquifolium komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en werd in 1823 in En­geland geïntroduceerd. De naam Mahonia komt van een Amerikaanse hovenier van Ierse afkomst, Bernard MacMahon, die leefde van 1775 tot 1816. In Amerika wordt het sap van de bessen wel gebruikt om wijn dieper rood mee te kleuren.

Soorten Mahonia

Oorspronkelijk groeit de mahoniestruik op vruchtbare, humeuze grond, die steeds voldoende vochtig is. De struiken worden ook wel aangetroffen op rotsachtig puin en in vochtige rotsspleten. De struiken groeien goed in lichte schaduw. Mahonia aquifolium is de bekendste soort. Deze wintergroene, goed winterharde struik wordt zelden ho­ger dan 1 m. Het donkergroene blad is scherp getand en verkleurt in de winter vaak prachtig rood. De gele bloemen in korte trossen verschijnen in april-mei en worden gevolgd door violetblauwe vruch­ten. Er zijn diverse rassen in de handel: 'Apollo' is een laag groeiende bodembe­dekker tot 60 cm, een rijke bloeier. 'Forescate' heeft extra mooi verkleurend blad, het jonge blad is bronskleurig. 'Undulata' is een krachtig groeiende struik tot ruim 1,5 m, het blad heeft een golvende rand. Mahonia bealei is een prachtige soort met geurende lichtgele bloemen in februari-maart, soms zelfs eerder, afhankelijk van het weer. De bloemen zitten in lange, smalle trossen die omhoog wijzen. Het blad is enigszins blauwgroen, vooral aan de onderzijde. De violetblauwe bessen zijn berijpt. Deze soort wordt ongeveer 1,5 m hoog in China en Taiwan en is omstreeks 1850 geïntroduceerd in Europa.

Mahonia als medicijn

Van zo'n sierplant verwachten we niet direct dat hij ook als medicijn of als voedsel gebruikt kan worden. Toch werd de plant niet alleen door de Amerikaanse Indianen in de volksgeneeskunde gebruikt tegen oa lever- en nierkwalen maar wordt er ook in Europa een zalf van gemaakt die een positieve invloed heeft op de chronische huidziekte psoriasis. Uit verschillende onderzoeken blijkt een verbetering van de huidklachten. De conclusies geformuleerd door de onderzoekers 'clinical studies conducted by several investigators in several countries indicate that Mahonia aquifolium is a safe and effective treatment of patients with mild to moderate psoriasis'. De werking wordt toegeschreven aan een groep van chemisch verwante alkaloïden: berberine, protoberberine, oxycanthine, berbamine en bisbenzylisochinolinen. Stoffen die we ook terug vinden in stinkende gouwe, Hydrastis en zuurbes. Naast het gebruik tegen psoriasis kan de wortel mogelijk ook werkzaam zijn tegen andere huidaandoeningen zoals acné, herpes en eczeem

Namen van Mahonia

Barberry, Berberis, Blue Barberry, Creeping Barberry, Holly Barberry, Holly Mahonia, Holly-Leaved Berberis, Mahonia, Mahonia Faux Houx, Mahonia à Feuilles de Houx, Mahonie, Mountain-Grape, Oregon Barberry, Oregon Grape-Holly, Scraperoot, Trailing Mahonia, Uva de Oregon, Vigne de l'Oregon, Water-Holly.
Mahonia aquifolium, synonyms Berberis aquifolium, Berberis diversifolia, Mahonia diversifolia; Mahonia nervosa, synonym Berberis nervosa; Mahonia repens, synonyms Berberis repens, Berberis sonnei, Mahonia sonnei. Familie: Berberidaceae.

Voor verder onderzoek

Am J Ther. 2005 Sep-Oct;12(5):398-406.
A report on three recent clinical trials using Mahonia aquifolium 10% topical cream and a review of the worldwide clinical experience with Mahonia aquifolium for the treatment of plaque psoriasis.
Gulliver WP, Donsky HJ.