Yogahoudingen – salamba sirsasana I (hoofdstand)

De hoofdstand (sirsasana) vormt samen met de lotushouding het symbool van hatha-yoga. Het is een van de belangrijkste asana's, waarbij het lichaamsgewicht gedragen wordt door het hoofd (kruin). Deze yogahouding heeft net als de schouderstand een verjongend effect op de hersenen doordat de zwaartekracht op het lichaam in omgekeerde richting plaatsvindt. Sirsasana schenkt een sterk evenwichtsgevoel, zowel fysiek als mentaal. De optimale doorbloeding van de pijnappelklier (epifyse), de hypofyse en de schildklier heeft een zeer gunstige uitwerking op de gezondheid. Veel beginnende yogi's beschouwen de hoofdstand echter onterecht als een 'onoverkomelijke houding' voor wie serieus aan yoga doet, met nogal wat risico's zoals valpartijen en blessures.

Inhoud

• Oorsprong van salamba sirsasana I (hoofdstand)
• Techniek
• Aandachtspunten
• Uitwerking
• Gezondheidsvoordelen van salamba sirsasana I (hoofdstand of kopstand)
• Therapie

Oorsprong van salamba sirsasana I (hoofdstand)

Het Sanskriet-woord salamba betekent 'ondersteund' of 'gestut'. Sirsa wil zeggen 'hoofd'. Asana is een ander woord voor '(zit)houding' en vormt de derde fase van het achtvoudige yogapad van Patanjali (Yoga-Sutras). Deze belangrijke asana in de hatha-yoga kent tal van varianten, bedoeld om het lichaam onder controle te krijgen en aldus geschikt te maken voor meditatie. Als beginner bent u wellicht wat huiverig voor de hoofdstand.

Evenwichtsgevoel
De asana komt dan ook imposant over, iets voor gevorderde yogi's. In elk geval is het beter dat u eerst de kaarshouding (salamba sarvangasana I) leert beheersen. Deze omgekeerde houding is makkelijker en een uitstekende voorbereiding op het evenwichtsgevoel dat nodig is voor het uitvoeren van salamba sirsasana I. Zodra de hoofdstand lukt, zal het overwinningsgevoel een rijker mens van u maken.

Techniek

Bij de juiste uitvoering van salamba sirsasana I 'staat' het lichaam kaarsrecht, zoals in tadasana (berghouding), maar dan omgekeerd.

1. Zorg voor een zachte ondergrond, zoals een goede yogamat of een opgevouwen deken, bedoeld ter ondersteuning. Niettemin is het van belang dat het hoofd 'contact houdt' met de vloer.
2. Ga in kruiphouding. Leg de onderarmen op schouderbreedte op de oefendeken. Vouw de handen, de vingers stevig verstrengeld, en plaats ze op het midden van de deken.
3. Adem rustig door in de volledige yoga-ademhaling. Buig naar voren en plaats het hoofd in de kom van de gevouwen handen.
4. Recht de rug. Loop met uw tenen zover mogelijk naar het hoofd toe, de benen liefst gestrekt. Romp en benen vormen uiteindelijk een driehoek met de vloer. Gevorderden gaan vervolgens in urdhva dandasana, waarbij de benen in een hoek van negentig graden boven de vloer hangen.
5. Adem uit. Beginnelingen brengen de benen – knieën en enkels tegen elkaar aan – als het ware gevouwen omhoog. U staat nu op uw kruin(!), de rug kaarsrecht, de bovenbenen tegen de borst gedrukt. Op deze manier is het makkelijker om het evenwicht te bewaren. Blijf rustig doorademen. U hoeft nu alleen nog maar de benen te strekken. Indien u dit een erg risicovolle onderneming vindt, kunt u de hoofdstand ook tegen een muur uitvoeren. In het begin, terwijl u zoekt naar balans, kan dit hulpmiddel handig zijn en een veilig gevoel bieden.
6. Adem uit en strek de benen langzaam omhoog. Het lichaam – benen, romp, hoofd – hoort een kaarsrechte lijn te vormen. Gevorderden strekken de benen vanuit urdhva dandasana. Het lichaamsgewicht rust op de kruin (niet op het voorhoofd!). Bovendien mag er geen druk ontstaan op de onderarmen.
7. Blijf enkele seconden tot vijf minuten in salamba sirsasana I.
8. Kom in omgekeerde volgorde terug in de uitgangshouding of in de beginhouding (urdhva dandasana).
9. Ontspan in savasana (lijkhouding).

Aandachtspunten

Salamba sirsasana (hoofdstand) kent tal van belangrijke aandachtspunten. In de beginfase kunt u een muur gebruiken als steun voor de rug of voeten. Plaats het hoofd ongeveer 10 centimeter ervandaan. Zodra u de hoofdstand beheerst, zult u geen behoefte meer hebben aan het veilige gevoel dat de muur u in de beginfase biedt. Dan kunt u midden in de kamer deze yogahouding uitvoeren. Span de bilspieren aan zodra u de verticale stand bereikt. Met behulp van kleine aanpassingen kunt u aldus het evenwicht bewaren.

Yogamat
Het bekken mag echter niet naar voren of naar achteren kantelen. Houd de benen recht. En ontspan ze. Dat geldt ook voor de buikspieren, het gezicht en de nek. Het lichaamsgewicht rust volledig op de kruin, dus niet op de onderarmen of de gevouwen handen, die u alleen gebruikt om bij onbalans kleine correcties aan te brengen. Houd het hoofd recht en plaats de onderarmen op schouderbreedte op de yogamat of oefendeken.

Juiste uitvoering
De bovengenoemde tips zijn belangrijk. Een verkeerd uitgevoerde hoofdstand veroorzaakt namelijk pijn in de rug en nek en bloedstuwing in het hoofd en in de ogen. Bij de juiste uitvoering van sirsasana voelt het lichaam licht, ontspannen en vitaliserend aan. Dat is de reden waarom gevorderde yogi's sirsasana gebruiken als ontspanningshouding, die net zo veel voordelen biedt als savasana (lijkhouding). Uit het voorgaande blijkt maar weer eens hoe belangrijk het is om schijnbaar eenvoudige asana's te beheersen, zoals tadasana (berghouding) en de andere beginnershoudingen. Feitelijk is salamba sirsasana I immers de omgekeerde berghouding (tadasana). Wat betreft het vinden van de juiste balans is sarvangasana (kaarshouding) eveneens een uitstekende voorbereiding op de hoofdstand.

Uitwerking

De klassieke yogahandboeken noemen sirsasana de 'koning van de asana's'. Gelet op de vele voordelen is die stelling niet vreemd. In feite wordt de bloedsomloop omgedraaid. De zwaartekracht op het lichaam vindt in omgekeerde richting plaats, zodat het zuurstofrijke bloed vrij vanuit het hart naar de hersenen kan stromen. Vermoeidheid maakt plaats voor helder denken. Groei, gezondheid en vitaliteit hangen mede af van het goed functioneren van de schildklier, hypofyse en pijnappelklier, die dankzij salamba sirsasana I goed doorbloed worden.

Verjonging
Regelmatig en op correcte wijze sirsasana beoefenen verjongt het lichaam en is een weldaad voor mensen die lijden aan slapeloosheid, geheugenverlies en gebrek aan vitaliteit. Win echter eerst medisch advies in als u last hebt van hoge of lage bloeddruk. Dat geldt ook voor mensen met een hartkwaal, tijdens de zwangerschap, bij nekklachten, rugproblemen en hoofdpijn.

Gezondheidsvoordelen van salamba sirsasana I (hoofdstand of kopstand)

Een verkeerd uitgevoerde sirsasana kan allerlei klachten veroorzaken. Beter is het om assistentie te vragen van een ervaren yogaleraar of iemand die de hoofdstand volledig beheerst. Hiermee voorkomt u bovengenoemde risico's. Voor de rest vereist sirsasana voor beginners alleen wat lef, gevoel voor evenwicht en concentratievermogen.

Therapie

Salamba sirsasana I heeft een therapeutische en ondersteunende, maar niet per definitie een genezende uitwerking op onder andere de volgende klachten, kwalen en aandoeningen:

• Gebrek aan evenwichtsgevoel.
• Onrust, stress.
• Spataderen.
• Slechte spijsvertering, obstipatie.
• Slapeloosheid (de hoofdstand verbetert het dag- en nachtritme).
• Vermoeidheid, gebrek aan energie.
• Klachten door menopauze.
• Gebrekkige stofwisseling.
• Slecht concentratievermogen.
• Geheugenverlies.

Lees verder

• Yoga (asana's) voor beginners en gevorderden
• Ademoefeningen (pranayama) voor beginners en gevorderden
• Geschiedenis van yoga – hatha yoga
• Yogahoudingen – salamba sirsasana II (hoofdstand)
• Yogahoudingen – salamba sarvangasana I (schouderstand)