Spirituele groei: waar sta jij?

Bijna alles valt te meten, wegen of benoemen: het oliepeil van je auto, je gewicht, je pensioenrechten. Zelfs de fases in liefdesverdriet. Dat lijkt heel anders te zitten met je geestelijke groei. Maar schijn bedriegt. Deze meetlat is een goed hulpmiddel om jouw spirituele, of als je dat liever anders zegt persoonlijke, groei nader te bekijken. Vraag je je af of je al met je auto naar de garage moet? Check je kilometerstand. Benieuwd hoe je carrière ervoor staat? Bekijk je functieomschrijvingen en loonschalen van de afgelopen jaren. Zelfs als je wilt weten in welke fase van liefdesverdriet je zit, biedt een tijdschriftquiz het antwoord: aha, je zit in de woede-/ontkennings-/acceptatiefase! Toch lijkt op die ‘meet het en je weet het’-regel ten minste één uitzondering te bestaan. Want hoe meet je de fases van je persoonlijke, ofwel spirituele groei? Die lijkt ongrijpbaar.

Toch bedriegt de schijn. Als je de inzichten van spirituele denkers en schrijvers combineert, ontstaan gemeenschappelijke kenmerken. En daaruit kun je met wat goede wil fases van geestelijke groei destilleren.

Wel kun je over de precieze indeling twisten en kun je voor de term ‘fase’ misschien beter ‘niveau’ lezen. Want het niveau van je groei heeft niets te maken met levensfases. Een zeventigjarige kan geestelijk in fase 1 zitten, sommige twintigers daarentegen zijn oude zielen in een jong lichaam. Ook kun je op bepaalde vlakken een hoog niveau hebben en op andere minder, volgens de stelregel ‘waar je je aandacht op richt, dat groeit’. Op dit gebied bestaan dus geen wetten van Meden en Perzen. Wel interessante inzichten.

Fase 1: onwetendheid

In deze fase van geestelijke groei doe je wat slecht is voor jezelf én de rest van de wereld. Alleen weet je het niet. Je denken en doen worden beheerst door negatieve gevoelens zoals afweer, veroordeling en machteloosheid. Tegenover anderen én jezelf. Ook leef je alsof je niet bent wie je bent, maar bent wat je presteert. Andermans oordeel kan je maken of breken. Je overwegende drijfveer is angst, wat je vaak niet eens beseft. Met funeste gevolgen. Onevenwichtigheid en depressie liggen op de loer. Je persoonlijke en spirituele groei worden geblokkeerd. Angst leidt tot negatieve uitingen. Of vanuit oosterse principes bekeken: tot slecht karma. Slecht karma is slecht nieuws. Simpel gezegd brengt het slechte dingen op je pad. Zoals het Engelse spreekwoord zegt: what goes around, comes around. Dat blijkt. In deze fase is het niet alleen moeilijk te groeien als persoon, maar ook vriendschap of liefde is lastig te kweken. Je bent te veel met jezelf bezig om je in anderen te verdiepen. Argwaan en de angst gekwetst te worden doen de rest.

Fase 2: verwarring

Vaak is het een schokkende, pijnlijke of ontregelende gebeurtenis die een bewustwordingsproces in gang zet. Je ontdekt dat je niet gelukkig bent met een of meer aspecten van je leven. Maar al weet je dát er iets mis is, je kunt er niet de vinger op leggen. Dus bij gebrek aan beter houd je oude gedachten en gedrag vast. Die passen immers als oude pantoffels: vol gaten, maar vertrouwd. Ook positieve verandering doet pijn. Het beëindigt vertrouwdheid en duidelijkheid. Moet het echt anders? Eigenlijk wil je er niet aan. Maar wat dan? Het kernwoord van deze fase: verwarring.

Fase 3: vallen en opstaan

Langzamerhand kom je tot het besef: wat je tot nu toe deed, werkt niet. Je kunt beter aan de slag gaan en je innerlijke ‘troep’ opruimen dan je ex, ouders of buren de schuld te geven en je kop in het zand steken. Maar er blijft weerstand. Oude gewoontes sterven moeilijk. Logisch. Hoe lang heb je niet vanuit oude overtuigingen geleefd? Je was gewend (vluchtige) bevrediging van buitenaf te zoeken: werkverslaving, affaires, drank, drugs, roken, bezit. Geestelijke groei betekent dat je die bevrediging vanbinnen leert ervaren. De bereidheid aan jezelf te werken groeit, net als je moed om angsten, (zelf)saboterende opvattingen en negatieve boodschappen uit je verleden onder ogen te zien. Bereidheid en moed zijn sleutelbegrippen: je verzet je niet meer tegen eerlijkheid over jezelf, maar streeft het na. Door jezelf vragen te stellen over wie je bent, wat je gemaakt heeft tot wie je bent, wat je bewust of onbewust gelooft en wat je van daaruit creëert, ontstaan nieuwe inzichten. Wat beperkende overtuigingen doen, is negatieve patronen creëren in je leven: stukgelopen relaties, moeizame familiebanden, twaalf ambachten en dertien ongelukken. Door overtuigingen te onderzoeken (‘ik deug nergens voor’ of ‘relaties zijn altijd strijd’) verzamel je de benodigde antwoorden voor je persoonlijke groei. Samengevat is deze fase er één van kennis vergaren. Waarom deed je wat je deed, dacht je wat je dacht? Wat is waarheid? Je geestelijke oog valt nu op ‘leermeesters’ die bij je ontwikkeling passen. Dat kan een schrijver zijn, een gelovige persoon, een filosoof of je yogaleraar. Ze waren er al – maar pas nu ga je ze echt zien.

Fase 4: bewust het juiste leren doen

Dankzij je spirituele (zelf)onderzoek weet je nu wat je wilt: geestelijk groeien, in een waarachtige relatie tot je omgeving. Boeddhisten vervatten dat in twee doelen: verlichting en mededogen. Een heel belangrijk aspect is dat je geloof in een hoger doel, de voorzienigheid, een plan of een goede afloop toeneemt, en je voedt. Angst en wantrouwen tegen jezelf, anderen en het leven worden vervangen door vertrouwen. Vechten maakt plaats voor acceptatie. Het leven is zoals het is en zo is het goed. Je verlaat oude passief-agressieve denkpatronen, zoals ‘alles is de schuld van hem/haar/het leven’. Negatieve gevoelens en meningen worden vervangen door hoop, optimisme, actie, ruimte voor inzichten. Maar je maakt ook bewust ruimte voor je eigen behoeftes en wensen. Je leert, hoe wollig het ook klinkt, jezelf liefhebben. Je beseft dat fouten en gebreken niets van jou zeggen, en al helemaal niet ‘dodelijk’ zijn. Ze vormen eerder interessante materie, een puzzel. Je kring van geliefden wordt in deze fase groter. Wie zichzelf liefheeft en haar behoeftes serieus neemt, heeft vanzelf liefde ‘over’ voor anderen. Je wilt niet meer afbreken en bekritiseren. Integendeel, je bouwt op. Heel veelzeggend was de reactie van Moeder Teresa, toen ze uitgenodigd werd bij een demonstratie tegen oorlog. Haar antwoord: nee. Als ze daarentegen een mars vóór vrede zouden organiseren, kwam ze zeker…

Fase 5: anders leven als tweede natuur

Dit is de ‘kroon’ op je geestelijke groeiproces. Een bevrijdende nieuwe manier van denken en handelen hoort bij wie je bent. Je kernwoorden zijn: liefde voor jezelf en anderen, persoonlijke groei en mededogen. Je weet dat je ‘ik’ onlosmakelijk verbonden is met het ‘wij’, en dat het ‘Calimero-gevoel’ tegenover anderen een illusie is. Je ziet meer overeenkomsten dan tegenstellingen: anderen hebben dezelfde gevoelens als jij. Je bent niet meer kwetsbaar vanuit je angsten en zelfsaboterende gedachten. Integendeel, je bent machtig. Niet per se naar wereldse maatstaven, maar wel naar spirituele. Je bent niet afhankelijk van bezit, carrière en de uitkomst van een machtsstrijd met anderen. Je knokt niet meer tegen van alles en nog wat, maar werkt, en wel vóór het leven. Je kunt accepteren wat er is. Je leeft voluit en laat anderen net zo goed leven. Deze fase is met recht een kroon, want het is het hoogst bereikbare, de optimale positie voor je geluk. Daarbij horen hoogdravende woorden, die ver van je af kunnen liggen als je op een gewone dag in de file staat. Maar het is een prachtig doel om naar te streven. Dus waarom zou je de lat lager leggen?

Zeven spirituele waarheden:

1. Alles is één: jij en de wereld zijn verbonden.
2. Eer elkaar: maak relaties zo zuiver mogelijk.
3. Eer jezelf: wees net zo goed voor jezelf als voor anderen. Laat beperkende ideeën over je eigen rechten, behoeftes en vermogens los.
4. Liefde is macht: bekritiseer jezelf en anderen niet, maar leer liefhebben.
5. Je eigen wil is ondergeschikt aan het spirituele plan: zelfbedachte plaatjes als ‘getrouwd op mijn dertigste, carrière voor mijn veertigste’ pakken (bijna) altijd anders uit. En zo is het ook goed.
6. Zoek de waarheid: ontrafel leugens tegenover jezelf of anderen. En andermans leugens tegenover jou.
7. Vormen zijn eindig, energie niet: lichaam en bezit verdwijnen, maar de energie in dat alles is eeuwig (de jouwe ook).(Bron: Caroline Myss, Anatomie van de Ziel)
   

Dit artikel is een (geautoriseerd) voorproefje van het boek 'Mijn geluk maak ik zelf wel,' Astrid Maria Boshuisen, uitgeverij Het Spectrum. Op de Mariawrites Infoteurpagina vind je meer artikelen gebaseerd op dit boek.