Zelfverwonding nader bekeken - Health belief model

Zelfverwonding is een ernstig fenomeen dat steeds vaker voorkomt en dat op vrij jonge leeftijd kan beginnen. Wat drijft hen tot deze handelingen? Hoe gaan we ermee om? Hoe kunnen we dit gedrag begrijpen? Als hulpverlener kunnen we gebruik maken van verschillende modellen om deze gedragingen beter te begrijpen. In dit artikel wordt er gewerkt met het Health Belief Model. Zelfverwonding ontstaat geleidelijk aan, soms al onbewust vanuit de kindertijd. Er zijn zeer veel vormen van zelfverwonding waardoor men zich niet bewust is van dit destructief gedrag. Het begint vaak ‘onschuldig’ met oppervlakkig krassen, haren uittrekken en er ontstaan al snel ernstigere vormen zoals diep snijden, branden en meer.

Het begin is vaak een grote drempel waar men over gaat. Men beseft dat het ‘abnormaal’ is en dat het niet hoort, ook is de schaamte erg aanwezig. Nadien wordt zelfverwonding een overlevingsstrategie en een vriend waar altijd beroep op kan gedaan worden. Men komt dan tot besef dat er professionele hulp nodig is, de stap zetten is nog steeds erg beangstigend en stoppen met het gedrag schrikt hen af. Laag zelfbeeld en onverwerkte trauma’s zijn voorbeelden die aanleiding kunnen geven tot dit gedrag.

Het health belief model

Het health belief model is ontstaan ter ondersteuning in de geestelijke gezondheidszorg. Het model brengt in kaart hoe groot de therapietrouw bij patiënten kan zijn. De onderdelen geven weer welke knelpunten er in de weg kunnen staan tijdens de behandeling.

Het model is onderverdeeld in volgende componenten:

• aanleiding
• nieuwe inschatting
• kans op ziekte
• ernst van de ziekte
• risicoperceptie
• intentie tot gedragsverandering

Aanleiding

De aanleiding tot het gedrag is de reden waarom iemand ermee begonnen is. Een laag zelfbeeld en onverwerkte trauma’s zijn voorbeelden die aanleiding kunnen geven tot dit gedrag.

Nieuwe inschatting en kans op ziekte

Een nieuwe inschatting kan komen doordat iemand de verwondingen gezien heeft. Na het gesprek met de huisarts is er een doorverwijzing geregeld voor een psychologe. Personen die zelfverwondend gedrag vertonen weten zelf dat dit niet een goede manier is om met emoties om te gaan. Toch is de stap naar professionele hulp zeer groot (kans op ziekte).

Ernst van de ziekte en risicoperceptie

Door documentaires te bekijken en informatie op internet te lezen weten ze vaak dat zelfverwonding een veelvoorkomend gedrag is en dat ze niet de enige zijn. Ze beseffen ook dat het uit de hand kan lopen en professionele hulp zeker noodzakelijk is. Ze beseffen dus de ernst van de ziekte. Ze weten vaak zelf ook hoe ze de verwondingen moeten verzorgen en wanneer medische hulp aangewezen is. Dit weerhoudt hen echter niet om het gedrag te blijven vertonen. Het helpt hen ook om met hun gevoelens om te gaan, dus waarom zouden ze stoppen? (risicoperceptie).

Intentie tot gedragsverandering

Als ze besluiten om er iets aan te doen is er er intentie tot gedragsverandering en is de kans groter dat men professionele hulp aanvaardt. Dit is echter niet in alle situaties zo. Het is heel moeilijk om van zelfverwonding af te komen zonder de nodige steun en alternatieven.

Andere modellen

Er kunnen nog andere modellen gebruikt worden om zelfverwondend gedrag te begrijpen. Een voorbeeld van zo'n model is de Protectie Motivatie Theorie van Martha Rogers.