Stoppen met alcohol, hulp bij ontwennen

Alcoholisme is een veel voorkomende verslaving. In Nederland zijn naar schatting 1,8 miljoen zware drinkers en circa 1 miljoen probleemdrinkers, waarvan bijna 80.000 mensen afhankelijk zijn van alcohol. Zij ervaren vaak negatieve gevolgen door het drinken van alcohol. Gevolgen op sociaal, financieel, relationeel en gezondheidsgebied komen vaak voor door alcoholverslaving. De problemen zijn uiteindelijk zo groot dat de drinker besluit dat er iets moet gebeuren. Er zijn verschillende manieren om te ontwennen van alcoholgebruik.

• Alcoholverslaving
• Problematisch drinken
• Alcoholisme: minderen of stoppen met drinken?
• Onthoudingsverschijnselen bij ontwenning
• Hulpverlening bij ontwennen
• Verslavingsklinieken

Alcoholverslaving

Vaak is men zich lange tijd niet bewust ervan dat er sprake is van problematisch alcoholgebruik. Alcohol wordt tijdens veel gelegenheden gedronken, vaak in flinke hoeveelheden. De grens wanneer er sprake is van een alcoholprobleem is voor velen niet helder. De drinker heeft zelf vaak een hele andere blik op het eigen functioneren en zijn of haar gedrag dan de mensen in de omgeving. Omdat alcohol zelfkritiek en het zelfinzicht negatief beïnvloedt, beschouwt de drinker het eigen drankgebruik vaak niet als problematisch. Pas als problemen opstapelen erkent de drinker dat er sprake is van een probleem.

Problematisch drinken

Er zijn diverse criteria voor wanneer er sprake is van teveel drinken, problematisch drinken, alcoholafhankelijkheid of alcoholmisbruik. Er bestaat geen veilige ondergrens, vooral omdat voor sommigen het drinken van alcohol nooit met een veilige hoeveelheid kan gebeuren, zoals bij jongeren of zwangeren. Of er sprake is van alcoholverslaving hangt van veel factoren af. Door na te gaan hoe groot het alcoholgebruik is en tot welke problemen dit gebruik leidt, kan men zicht krijgen op de omvang van het probleem. De volgende indeling geeft inzicht in de grootte van het probleem:

Riskant drinken

• Vrouwen bij drinken van méér dan 1 glas en mannen bij méér dan 2 glazen gedurende 5 of meer dagen per week.

Problematisch drinken

• Vrouwen bij gebruik van méér dan 4 glazen, voor mannen méér dan 6 glazen gedurende 1 of meerdere keren per week.

Lichte/matige alcoholafhankelijkheid

• Er is sprake van problematisch alcoholgebruik wanneer vrouwen méér dan 4 glazen en mannen méér dan 6 glazen gedurende 1 of meerdere keren per week drinken.
• Het drankgebruik heeft psychische of lichamelijke schade tot gevolg.
• Ondanks de negatieve gevolgen kan het drinken niet gestopt worden en er wordt méér of langer gedronken dan vooraf bedoeld.

Verslaving

• 15 glazen per week voor vrouwen en 21 glazen per week voor mannen, waarbij sprake is van dagelijks alcoholgebruik.
• Niet genoeg hebben aan 1 of 2 drankjes (tolerantie, steeds meer nodig hebben om hetzelfde effect te bereiken).
• Onthoudingsverschijnselen als het drinken enige tijd gestopt wordt.
• Meer drinken dan gepland.
• Er is een wens om te stoppen of er zijn niet-succesvolle pogingen ondernomen om te stoppen.
• Problemen hebben met anderen over het drinkgedrag.
• Problemen hebben in sociale relaties.
• Gebruik in gevaarlijke situaties (verkeer, bediening machines, verantwoording hebben over jonge kinderen).
• Problemen bij het uitvoeren van belangrijke taken.
• Problemen met politie of justitie vanwege alcoholgebruik.
• Doorgaan met alcoholgebruik ondanks ondervonden schade.
• Lichamelijke problemen, zoals verhoogde leverwaarden , hoge bloeddruk, problemen met denken of geheugenproblemen, kanker in het hoofd-/halsgebied, leveraandoeningen.

Alcoholisme: minderen of stoppen met drinken?

Degene die zelf drinkt hoopt vaak om na het ontwennen van alcohol toch nog in kleine hoeveelheden te blijven drinken. Men ziet immers veel mensen die wel in beperkte mate kunnen drinken en zijn bang om de (sociale) aspecten van het drinken te missen. Ervaringsdeskundigen en professionals zijn het erover eens dat het minderen van alcoholgebruik niet eenvoudig is als er sprake is van afhankelijkheid van alcohol. Omdat door regelmatig gebruik de behoefte aan alcohol levend gehouden wordt blijft de verleiding groot. Daarnaast verzwakt de wilskracht op het moment dat er gedronken wordt, waardoor de kans toeneemt om toch meer te drinken dan men van plan was.
Bij alcoholafhankelijkheid loopt men tegen veel voordelen aan, vooral van matige drinkers of niet-drinkers. Regelmatig krijgt men te horen dat het simpelweg een kwestie is van wilskracht. Het verslavingsmechanisme ligt echter ingewikkelder. Er is sprake van zowel geestelijke als lichamelijke verschijnselen bij ontwenning van alcohol. Erfelijke factoren spelen ook een rol. Daarom is het raadzaam om een vorm van hulp of begeleiding te zoeken bij een poging om minder alcohol te drinken of om helemaal te stoppen.

Onthoudingsverschijnselen bij ontwenning

Bij minderen of stoppen met alcoholgebruik kunnen onthoudingsverschijnselen optreden. De lichamelijke verschijnselen kunnen licht tot ernstig zijn en duren meestal drie dagen tot één week. Na het stoppen met drinken kunnen gevoelens van lusteloosheid, somberheid en slaapproblemen langere tijd aanhouden. Dit kan enkele weken duren. Na het lichamelijk afkicken, volgt er nog een lange periode van geestelijk ontwennen. De behoefte aan alcohol kan nog zeer langdurig aanhouden. Als er sprake is van een ernstige verslaving kunnen er medicijnen voorgeschreven worden om de onthoudingsverschijnselen te verminderen en de behoefte aan alcohol te verminderen.

Lichte verschijnselen zijn gespannen zijn, beven, misselijkheid, slaapproblemen, transpireren en algeheel gevoel niet lekker te zijn (algehele malaise).

Ernstige verschijnselen zijn epileptische toevallen of een delirium tremens. Deze verschijnselen kunnen optreden nadat er gestopt wordt met langdurig veel drinken en er is dan meteen medische hulp nodig. Ook kan een acuut vitamine B-tekort optreden waarvoor meteen toediening van vitamine B moet plaatsvinden om schade aan het zenuwstelsel te verminderen of voorkomen.
Bij ernstige verslaving met het gebruik van grote hoeveelheden alcohol is medische begeleiding bij het minderen of stoppen met alcoholgebruik daarom altijd noodzakelijk.

Hulpverlening bij ontwennen

Afhankelijk van de ernst van de alcoholafhankelijkheid en de persoonlijkheid van de alcoholverslaafde bestaan er verschillende vormen van hulp:

Zelfhulp

Methode: lezen van boeken, tijdschriften, brochures, internetpagina’s om zich bewust te worden van het probleem en de noodzaak tot verandering.

Kosten: eventuele aanschaf van boeken/tijdschriften, boeken kunnen ook via de bibliotheek geleend worden.

Zelfhulpgroepen

Groepsbijeenkomsten van mensen die met het gebruik van alcohol willen stoppen.

Methode: hulp door groepsgesprekken, verloopt vaak volgens een stappenplan. De andere groepsleden hebben ook een alcoholprobleem. Men ondersteunt elkaar en deelt ervaringen. Een bekende zelfhulpgroep is de groep Anonieme Alcoholisten (www.aa-nederland.nl/).

Kosten: er wordt een vrijwillige bijdrage gevraagd, naar eigen draagkracht.

Hulp via de eigen huisarts

Methode: gesprekken met de eigen huisarts, waarin ingegaan wordt op de wens en noodzaak om het alcoholgebruik te minderen of om te stoppen met drinken. Hulpverlening vindt eventueel plaats met de samenwerkende praktijkondersteuner GGZ. Deze vorm van hulpverlening is vooral geschikt voor mensen met een lichte of matige alcoholverslaving.

Kosten: er is geen eigen bijdrage of eigen risico van toepassing, kosten worden volledig betaald uit de basisverzekering.

Online hulpverlening

Een laagdrempelige vorm van hulpverlening is online hulp.

Methode: via een aantal websites kan anoniem een cursus gevolgd worden om meer zicht op en controle over alcoholgebruik te krijgen.

Kosten: enkele online programma’s zijn gratis

Websites:

• www.minderdrinken.nl
• www.alcoholenik.nl
• België: www.alcoholhulp.be/zelfhulp

Online ontwenningsprogramma

Daarnaast zijn er online hulpprogramma’s met begeleiding. Voor deze vorm van hulpverlening kun je een aanmelding doen op de website van de aanbieder, waarna in Nederland een verwijzing door de huisarts geregeld moet worden.

Methode: een onlineprogramma bevat vragen en opdrachten om aan zelf gestelde doelen te werken om grip te krijgen op het eigen alcoholgebruik. Bij deze vorm van begeleiding is er via email of chat contact met een (vaste) hulpverlener die ondersteuning biedt in het bereiken van de doelen.

Kosten: de behandeling valt onder de basis GGZ en wordt uit de basis zorgverzekering vergoed. Het wettelijk verplichte eigen risico voor zorg is van toepassing.

Websites:

• www.alcoholondercontrole.nl
• www.jellinek.nl
• www.alcoholdebaas.nl
• In België (gratis en anoniem): www.alcoholhulp.be/begeleiding

Basis GGZ (BGGZ)

Als er sprake is van langdurig problematisch alcoholgebruik, of als behandeling door de huisarts onvoldoende resultaat oplevert kan verwijzing volgen naar Basis GGZ. Deze vorm van behandeling is bedoeld voor minder ernstige verslaving zonder bijkomende psychische aandoeningen (zoals depressie, ADHD of persoonlijkheidsstoornissen). Het behandeltraject is van relatief korte duur.

Methode: gesprekken met een erkend behandelaar om grip te krijgen op de alcoholverslaving. Er wordt methodisch gewerkt volgens een behandelplan.

Kosten: de behandeling wordt uit de basis zorgverzekering vergoed. Het wettelijke eigen risico voor zorg is hierop van toepassing.

Gespecialiseerde GGZ (SGGZ)

Bij langdurige, ernstige en/of complexe verslavingsproblematiek kan verwijzing plaatsvinden naar gespecialiseerde GGZ in de vorm van verslavingszorg.

Methode: inzet van intensieve behandeling en begeleiding, zo nodig ondersteund met medicatie als er sprake is van onthoudingsverschijnselen bij het stoppen met drinken.

Kosten: de behandeling wordt uit de basis zorgverzekering vergoed. Het wettelijke eigen risico voor zorg is hierop van toepassing.

Verslavingsklinieken

Op diverse plaatsen in Nederland zijn verslavingsklinieken gevestigd, die hulp bieden bij het ontwennen van verslavingen. Vaak bieden zij hulp bij meerdere soorten van verslaving. De hulpverlening wordt door meerdere soorten hulpverleners geboden en is altijd intensief. Na het ontwennen vindt tevens een traject van nazorg plaats.

Ambulante behandeling

Bij ambulante behandeling ga je op eigen gelegenheid naar de kliniek voor een intensieve behandeling. Vaak is dit enkele malen per week voor meerdere uren of een hele dag. Na afloop van de behandeling ga je naar huis, zodat je normale leven zoveel mogelijk kan doorgaan. Zo ervaar je beter waar moeilijke momenten en valkuilen zitten die tijdens de behandeling besproken kunnen worden. Sommige klinieken bieden avondbehandelingen zodat werk of andere verplichtingen niet onderbroken hoeven te worden.

Kosten: de behandeling wordt uit de basiszorgverzekering vergoed. Het wettelijke eigen risico voor zorg is hierop van toepassing.

Opname

Een ambulante behandeling om te stoppen met alcohol kan onvoldoende intensief zijn. De problemen kunnen bijvoorbeeld te complex zijn of de onthoudingsverschijnselen te groot. Bij alcoholverslaving komen vaak andere psychische aandoeningen voor, zoals depressie, angststoornissen, ADHD of een persoonlijkheidsstoornis. Opname in een verslavingskliniek kan dan nodig zijn om een intensieve behandeling te doorlopen. De opnameduur is vaak 6 tot 12 weken, waarbij aandacht is voor problemen op verschillende leefgebieden. Ook een eventuele partner en kinderen worden bij de behandeling betrokken.

Kosten: de behandeling wordt (deels) uit de basis zorgverzekering vergoed, er kan een eigen bijdrage van toepassing zijn. Het wettelijke eigen risico voor zorg is van toepassing.

Privékliniek
Wie op een intensieve manier wil afkicken van alcohol, waarbij ook privacy en/of een luxe omgeving gewenst is kan opname in een particuliere afkickkliniek overwegen. Sommige personen kiezen voor een particuliere kliniek vanwege hun bekendheid, een hoge functie (CEO van een bedrijf) of een hoge medische functie. Daarnaast kan de verslaafde of zijn familie het wenselijk vinden om de verleiding om te drinken te verkleinen. Er zijn een aantal klinieken binnen Nederland, maar ook in het buitenland te vinden. In Zuid-Afrika en in Schotland kan men zich bijvoorbeeld laten behandelen in een kliniek onder Nederlandse leiding. In Duitsland is het St. Antonius Ziekenhuis Hörstel ingesteld op het ontvangen van Nederlandse cliënten.

Kosten: de kosten voor opname in een privékliniek worden vaak (deels) vergoed uit de basis ziektekostenverzekering. Het wettelijke eigen risico voor zorg is tevens van toepassing. Meer informatie is via de betreffende instellingen te krijgen.