Tetanus en tetanusprik

Tetanus is een ziekte die nog weinig voorkomt in Nederland dankzij de tetanusspuit of de rijksvaccinatie. Gemiddeld stierven er vroeger jaarlijks 100 mensen aan tetanus, tegenwoordig jaarlijks 5 personen . De meeste mensen die eraan sterven zijn de niet gevaccineerde kinderen of volwassenen.

Wat is tetanus?

Tetanus is een ernstige ziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Clostridium tetani. Deze staafvormige bacterie komt in Nederland veel voor in aarde, straatvuil en in paardenmest. Ook is de bacterie te vinden in het maag-darmkanaal van dieren. De bacterie ontwikkelt zich het liefst in een zuurstofarme omgeving en is warmtegevoelig. De sporen van de bacterie zijn verspreid in mest en in de aarde. In straatvuil zijn de sporen ook rijkelijk aanwezig.

De bacterie kan een wond binnendringen, bijvoorbeeld bij een val op straat. Ook bij brandwonden kan de bacterie de huid binnendringen. Een miskraam of een oorontsteking met afscheiding uit het oor is ook een veroorzaker. De bacterie produceert een sterk gif, tetanustoxine genoemd. Dit gif verspreidt zich via het bloed en de lymfe door het gehele lichaam. Op dit moment wordt er gesproken van de ziekte tetanus. Tetanus kan dodelijk verlopen: de kans op sterfte loopt op tot 100 procent.

Straatvuil, aarde of een beet van een dier

De bacterie Clostridium tetani vinden we vooral veel in straatvuil en in de aarde. Vroeger was paardenmest ook berucht om deze bacterie. Dit komt omdat de bacterie zich ophoudt in het maag-darmkanaal van dieren. Omdat paard en wagen vroeger een normaal gebruik was op straat, lagen straten ook vaak vol besmette paardenmest. Paarden zijn gevoelig voor deze bacterie. Ze kunnen drager zijn van de bacterie via het maag-darmkanaal, maar ze kunnen ook geïnfecteerd zijn met de bacterie via een wond. In het laatste geval wordt het paard zelf ook ziek. Tegenwoordig zijn bijna alle paarden geënt tegen deze bacterie.

Andere infectiebronnen via dieren zijn de beet van een hond, het krabben door een kat, de beet van een wild dier zoals een konijn, een vos of een ander dier. Over het algemeen zijn tamme huisdieren die hoofdzakelijk binnen verblijven minder snel drager van de bacterie.

Tetanusspuit-of prik

In Nederland wordt standaard tegen tetanus ingeënd. Dit zit in het rijksvaccinatieprogramma. Kinderen tot 1 jaar oud worden gevaccineerd met het DKTP-vaccin (difterie-, kinkhoest-, tetanus- en polio). Kinderen van vier en negen jaar oud worden nogmaals ingeënt tegen tetanus middels het DTP-vaccin (difterie-, tetanus-, polio). De vaccinatie geeft bescherming gedurende maximaal 15 jaar. Over het algemeen wordt aangenomen dat personen tot en met 24 jaar oud volledig beschermd zijn tegen tetanus mits ze de rijksvaccinaties gehad hebben. Bij personen vanaf 25 jaar geldt dat er een vaccinatie wordt toegepast wanneer er sprake is van een verwonding waarvoor medische zorg wordt gevraagd. Wanneer de laatste enting langer dan tien jaar geleden was, wordt er een Anti Tetanus Serum (ATS) en toxoid toegediend. Wanneer de laatste enting tussen de 1 en 5 jaar geleden was, dan wordt er alleen een toxoid toegediend. Dit verschilt per regio.

Een toxoid zorgt vrij snel naar toediening voor afweer omdat de actieve stof wordt ingebracht. Een Anti Tetanus Serum is de dode stof. Deze zorgt ervoor dat het lichaam zelf een antistof gaat aanmaken.

Symptomen en behandeling van tetanus

Wie toch tetanus opgelopen heeft, zal een aantal symptomen vertonen. Als eerste zal er stijfheid optreden in de buurt van de wond. Deze stijfheid breidt zich steeds verder uit naar andere lichaamsdelen. Factoren van buitenaf kunnen spierkrampen veroorzaken zoals koude, aanraking of geluiden. Er treedt spierstijfheid in de kaken op, ook wel kaakkramp genaamd. Slikklachten en problemen met de ademhaling treden daarna op. Alle spieren raken zo verkramp dat de patiënt soms achterover getrokken wordt doordat de rugspieren verkrampen. Dit gehele proces duurt ongeveer 4 tot 6 weken. De patiënt blijft bij bewustzijn. Er kan hoge koorts optreden, soms zelfs hyperthermie. Er kunnen botbreuken ontstaan en hartritmestoornissen. Wanneer tetanus niet wordt behandeld is de kans op sterfte groot. Bij een goede behandeling is de kans op sterfte 20 tot 40 procent. Dit geeft aan dat tetanus een zeer gevaarlijke ziekte is die zelfs met een goede behandeling nog niet altijd te genezen is. Vaccinatie is daarom zeer belangrijk.