Verwonding op straat en tetanusprik

Wie aan tetanus denkt legt meestal meteen een relatie met de prik tegen straatvuil. Velen hebben ofwel als kind ofwel later wel eens schaafwonden opgelopen door een val op straat en zijn daarna ingeënt of her-ingeënt tegen tetanus. Velen, waaronder vooral kinderen, vinden die prik niet fijn maar het is belangrijk om tetanus te voorkomen welke aandoening veel vervelender is dan de injectie.

Risico tetanus oplopen

De ziekte tetanus komt maar heel weinig voor maar is een verschrikkelijke ziekte. Hij wordt veroorzaakt door de bacterie clostridium tetani die in straatvuil zit zoals in stof of zand en uitwerpselen. In vroegere tijden, toen een paard en wagen op straat nog een belangrijk vervoermiddel was, speelde paardenmest een belangrijke rol bij het mogelijk oplopen van de bacterie. Sowieso is ook nu nog het risico voor het oplopen door verwondingen op straat het grootst. Maar ook door een dierenbeet kan een tetanusinfectie worden opgelopen. Mensen kunnen elkaar niet besmetten.

Nagenoeg geen sterfte meer dankzij tetanusprik

Tot ongeveer het midden van de twintigste eeuw stierven jaarlijks ongeveer vijftig mensen aan de ziekte tetanus. Vanaf 1953 daalde dat aantal tot nagenoeg nul door de introductie van de vaccinatie tegen tetanus. Die vaccinatie maakt sinds 1957 deel uit van het RVP (Rijksvaccinatieprogramma). Een volledige tetanus-basisvaccinatie beschermt vijftien jaar. Bij mensen die de basisvaccinatie gehad hebben en een revaccinatie ontvangen duurt de bescherming daarna tien jaar.

Twee soorten injectiestoffen voor bescherming

Voor een injectie bestaan twee verschillende soorten stoffen. De ene stof (tetanus-vaccin) is er voor bedoeld dat het lichaam antistoffen gaat maken en de andere stof (tetanus-immunoglobuline) is een direct werkende bescherming tegen tetanus.

Ernstige verkrampingen bij tetanus

Zodra een wond geïnfecteerd is geraakt door de tetanus bacterie kan deze zich in het lichaam snel vermenigvuldigen en wordt er gifstof geproduceerd. Dat gif bindt zich aan de zenuweinden en veroorzaakt in eerste instantie stijfheid in de buurt van de infectie waarna voortdurende verkrampingen van de spieren optreden. Dikwijls begint die verkramping bij de kaakspieren waardoor wel eens gesproken wordt over kaakklem. Vanuit de kaken breidt de verkramping uit naar de nek en armen en zo verder. Die verkrampingen ontstaan vooral naar aanleiding van aanrakingen, bewegen, harde geluiden en kou en kunnen zelfs zo ernstig zijn dat de botten breken. Ook kan hoge bloeddruk het gevolg zijn en kunnen hartritmestoornissen optreden. Mogelijk wordt ook de hartspier aangetast of zelfs stilgezet.

Wanneer een prik?

Het oordelen of een tetanus prik wel nodig is baseren veel niet medisch geschoolden op de mate van verwonding. Maar het hoeft niet altijd een ernstige verwonding te zijn die tot tetanus kan leiden. Ook bij kleine wondjes bestaat dat gevaar zoals bijvoorbeeld met blote voeten op een roestige spijker trappen. Het is daarom altijd aan te raden een injectie te gaan halen of het advies van een arts in te winnen. Tegenwoordig gaan artsen er van uit dat iemand op zijn negende nog een tetanusvaccinatie heeft gehad waardoor er nog vijftien jaar sprake is van voldoende bescherming. Mensen van vierentwintig jaar en ouder moeten dus bij verwondingen een tetanusprik krijgen tenzij ze weten dat ze minder dan tien jaar geleden nog een vaccinatie hebben gehad.

Tetanus en mensen die naar verre landen gaan

Tetanus komt vooral in ontwikkelingslanden voor. Om die reden wordt aan mensen die verre reizen gaan maken geadviseerd zich te laten inenten tegen tetanus. Voor een afdoende bescherming bij een verre reis zou inenten eenmaal in de tien jaar noodzakelijk zijn volgens een advies van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Lees verder

• Schaafwonden en de behandeling van huid met VIOL Aktiv
• Inenten of vaccineren en voor wie bedoeld