Stress: beter voorkomen dan genezen!

Stress maakt deel uit van ons dagelijk leven en dat is maar goed ook. Een gezonde dosis stress is zelfs noodzakelijk om goed te kunnen presteren op allerhande terreinen. Wanneer echter de stress te hoog wordt, heeft dit een omgekeerd effect op onze prestaties en op ons gevoel van algemeen welbevinden.

Wat is stress ?

Het woord stress wordt te pas en te onpas gebruikt. Vaak lijken we met elkaar te wedijveren om de titel van meest gestreste, en we zijn voldaan wanneer anderen erkennen onder welke stress we te lijden hebben.

De oorzaken van stress zijn in de loop der tijden veranderd — onze voorouders hadden waarschijnlijk weinig last van verkeersagressie! Uit onderzoek blijkt dat de werkomstandigheden weliswaar veel verbeterd zijn, maar dat we meer uren werken en steeds meer onder druk komen te staan in onze werk - en leefomgeving. De moderne maatschappij verwacht van ons dat we sneller denken, harder werken en uitblinken in alles wat we ondernemen. We hebben onszelf opgezadeld met een moderne ziekte die we stress noemen. Wanneer we gevaar waarnemen, ondergaan we onmiddellijke psychologische veranderingen. Het hormonen - en adrenalinegehal+e stijgt, brengt meer bloed naar de hersenen en verhoogt het waarnemingsvermogen. Tijdens momenten van alledaagse stress reageert ons lichaam op een gelijkaardige manier, maar de alarmfase (die normaal gezien overgaat in strijd of vlucht) blijft voortduren. Wanneer ze niet onder controle gebracht wordt, kan ze lichamelijke of geestelijke storingen teweegbrengen.

Stress is heel gewoon. Het past bij onze 'snelle' maatschappij en zelfs bij ons dagelijks leven. Stress betekent echt niet altijd paniek en bezorgdheid. Om goed te functioneren en naar behoren te kunnen presteren, is er altijd een zekere mate van stress nodig. Die spanning hoeft niet negatief te zijn. In dit geval is ze immers verbonden met een goed resultaat. Stress hoort er dus gewoon bij. Door een gezonde portie stress presteren we beter, in ons werk, vrije tijd en sport. Zonder stress zou het leven erg saai zijn! Van zodra de spanning onprettig wordt, als de eisen onze mogelijkheden overtreffen, is er sprake van stress, wat erg nadelig kan zijn voor de gezondheid.

Symptomen van stress

De symptomen van stress kunnen enorm verschillen, afhankelijk van de persoon die eraan onderhevig is en de aanleiding ervan. Doorgaans manifesteert stress zich als een of andere pijn. Die pijn brengt ons een boodschap, namelijk dat er iets moet veranderen. Wanneer we gestrest zijn, lijkt een heel eenvoudig probleem plots onoverkomelijk en voelen we ons ontmoedigd door zelfs maar de kleinste opdracht. Sommigen zijn voortdurend moe, anderen lijden denkbeeldige pijnen, en nog anderen krijgen woedeaanvallen. Je hoeft geen arts te zijn om stress vast te stellen. Ook de behandeling vergt geen bijzondere vaardigheden. Als we de echte oorzaken kunnen ontdekken, kunnen we uiteindelijk onszelf genezen— als we stress maar niet gaan beschouwen als een 'normaal' onderdeel van ons gewone leven of als een middel om sympathie op te wekken.

Wanneer we ons gestrest voelen, blijkt die toestand meestal uit bepaalde lichamelijke en geestelijke symptomen die we niet helemaal kunnen duiden. Het zijn normale waarschuwingslichten die erop wijzen dat we onze prioriteiten opnieuw moeten vastleggen. Ons lichaam of onze geestestoestand vertelt ons dat er iets in ons leven moet veranderen. Hier vind je enkele verklikkertjes.

• Eenzaamheid. We voelen ons geïsoleerd van vrienden en familie of voelen ons steeds 'eenzaam in de massa'.
• Onzekerheid. We voelen ons plots verlegen of bedreigd bij mensen bij wie we ons anders op ons gemak voelen. Of we voelen ons altijd beoordeeld of bekritiseerd.
• Concentratie - en geheugenverlies. We hebben het moeilijk ons recente gesprekken of beloftes te herinneren. We voelen ons vaak verward, zodat het heel moeilijk wordt informatie te begrijpen en op te slaan.
• De telefoon niet beantwoorden. We zijn niet geïnteresseerd in anderen en wijzen hun bezorgdheid af.
• Vermoeidheid en slaapstoornissen. Alhoewel we voortdurend moe zijn, kunnen we de slaap niet vatten. Wenen en wisselende stemmingen. Een van de meest voorkomende symptomen is dat we gemakkelijk huilen. Onze stemming slaat ook gemakkelijk om — nu eens opgewekt, dan weer neerslachtig.
• Ongeduld en prikkelbaarheid. Door kleine dingen verliezen we plots onze zelfbeheersing. Of we vallen mensen aan, nog voor het echt duidelijk is of ze ons van iets beschuldigen.
• Rusteloosheid. We kunnen geen moment stilzitten en zitten zenuwachtig met onze handen of vingers te draaien, of we spelen met de ringen eraan.
• Werkobsessie. Vluchten in het werk kan een symptoom van stress zijn, maar stress kan ook tot uiting komen in absenteïsme.
• Dwanghandelingen. We kunnen niet ophouden met eten, drinken, roken of kleren kopen. Tegelijk verstarren onze gewoonten en hebben we het er moeilijk mee iets nieuws te doen.
• Verminderde eetlust. Eten interesseert ons niet meer. We eten helemaal niets of snoepen overdreven veel. Of we eten alles wat in de provisiekast of koelkast ligt.
• Vrees voor stilte. Stilte voelt onbehaaglijk aan, zodat we in gezelschap steeds blijven doorpraten of als we alleen zijn de radio of televisie aan laten. Omgekeerd kunnen we geen lawaai verdragen.

Wat gebeurt er in ons lichaam bij overbelasting ?

Wanneer we de energie die vrijkomt door reacties op allerlei interne en externe signalen, niet creatief kunnen benutten, wordt deze energie in het lichaam opgeslagen. Daar wordt ze omgezet in stresshormonen.

Directe symptomen zijn spanningshoofdpijn en spijsverteringsstoornissen. Als de overbelasting langer aanhoudt, komen er klachten: nekklachten, rugklachten, maagzweren, concentratiestoornissen, geheugenverlies, hartproblemen, bloeddrukstoornissen, een beklemmend gevoel in de hartstreek, cholesterolverhoging, seksuele dysfunctie, onstekingen, verzwakt immuunsysteem en daardoor meer kans op ernstige ziekten, een verkoudheid of een griep die maar niet wil genezen, alvleesklierstoornissen (te hoge of te lage suikerspiegel), verstoord metabolisme (inclusief gewichtsproblemen), slaapstoornissen, depressie, allerlei negatieve emoties.

De fysiologie van de stress

In de spannings / stressreactie kunnen drie fasen onderscheiden worden: de alarmfase, de weerstandsfase en de herstelfase of uitputtingsfase.

In de alarmfase treden lichamelijke veranderingen op die het lichaam in staat stellen om optimaal te reageren op de stresssituatie, te vechten of te vluchten. Het biologische proces bestaat uit het vrijmaken van adrenaline door de bijnieren, een stijging van het glucosegehalte in het bloed, versnellen van de hartslag en de ademhaling, het samentrekken van de spieren, de bloeddruk wordt hoger, de spijsvertering stopt etc. Het gehele lichaam wordt op actie voorbereid.

Tijdens de weerstandsfase maken zich regulerende reactiemechanismen klaar om het evenwicht te herstellen. Het lichaam verweert zich door cortisol en andere corticoïden vrij te geven. Er wordt energie geproduceerd om het hoofd te bieden aan de stress. Als deze hormonale wijzigingen die nodig zijn om een langdurige weerstandsfase het hoofd te bieden, blijven duren, verhoogt ook het risico op ziekte.

Hierna volgt rust: de herstelfase. Als dat niet gebeurt, zoals bij regelmatige of langdurige stressreacties, krijgt het lichaam onvoldoende kans om tot rust te komen en te regenereren. Het lichaam blijft als het ware op een verhoogd toerental draaien.

Als het lichaam onvoldoende tijd krijgt om te herstellen dan treedt op den duur de uitputtingsfase op en kunnen er vervolgens allerlei lichamelijke, mentale en psychische klachten optreden. De weerstandscapaciteit van het lichaam is uitgeput.

Minder stress: Hoe doe je dat ?

De eerste stap naar het bestrijden van stress, is te aanvaarden dat hij het gevolg is van onze levensstijl of opvattingen — niet een teken dat we falen of tekortschieten. Steeds vaker wordt er van ons verlangd dat we in alles goed zijn — niet alleen op ons werk en thuis, maar ook in de tuin, bij het organiseren van vakanties en zelfs tijdens het uitrusten. We gaan zoveel van onszelf eisen dat de activiteiten die ons ontspanning zouden moeten bezorgen zelf stress teweegbrengen.

Vaak horen we mensen vertellen dat ze beter presteren 'onder druk'. Wanneer we het adrenalinegehalte bekijken, lijkt dat bevestigd te worden. Door de zacht opgevoerde druk stijgt het adrenalineniveau en verbeteren de prestaties. Wanneer de adrenalineproductie echter een bepaald niveau bereikt, begint de prestatiecurve steil te dalen, tot ten slofte de instorting volgt. Als we onszelf onder druk zetten binnen onze limieten, hebben we misschien succes. Als we onszelf tot de limiet drijven, krijgen we zeker stress.
We moeten ten slotte aanvaarden dat stress een deel van ons leven kan zijn, maar dat het er geen wezenlijk kenmerk van is. Als we onze noden en mogelijkheden leren kennen, kunnen we de stress beheersen. Niets dringt de stress aan ons op. We kunnen allemaal die moderne kwelduivel op een afstand houden.

Last van te veel stress? Daar kunt u beter iets aan doen. Leer ontspannen en omgaan met uw stress. Dan kunt u meer van het leven genieten en bovendien iets doen voor uw gezondheid. Want te veel stress is ongezond. Stress vormt een hoge belasting voor het lichaam. Maar stress leidt ook tot andere ongezonde gewoontes, zoals roken, te veel alcohol drinken en te weinig beweging. Stress verminderen is dus goed voor uw gezondheid.
Stress verminderen gaat niet van de ene dag op de andere. Probeer een aantal van de
volgende adviezen uit. U zult gauw merken welke het best bij u past. Maar, zoals met
de meeste dingen in het leven, oefening baart kunst! Wees geduldig en werk voor stapje aan een meer ontspannen leven.

• Maak een lijst van alle dingen die stress veroorzaken. Krijgt u bijvoorbeeld stress van files, van uw veeleisende baas of van het huishouden? Deze oorzaken van stress herkennen is een heel belangrijke eerste stap.
• Probeer een oplossing te bedenken voor veel voorkomende stresssituaties. Vermijd bijvoorbeeld de files door op een ander tijdstip van huis te gaan of door met het openbaar vervoer te reizen. Ga een gesprek aan met uw baas. Zoek goede hulp in de huishouding.
• Bent u in een situatie die stress veroorzaakt? Let dan goed op uw ademhaling. Haal diep adem door uw buik en adem rustig uit.
• Hoeveel beweging krijgt u? Sport en beweging zijn heel ontspannend. Probeer elke dag te wandelen, te fietsen of te joggen in een rustig tempo. Beweging, het liefst in de buitenlucht, geeft nieuwe energie en helpt u aan een goede nachtrust.
• Neem tijd voor uw sociale contacten. U kunt bijvoorbeeld samen met uw vrienden sporten of wandelen. Praat over uw gevoelens van stress. Gedeelde smart is immers halve smart.
• Maak tijd om te ontspannen, al is het bijvoorbeeld maar tien minuten. Probeer wat vroeger op te staan voor een rustig ontbijt. Plan 's avonds wat tijd in voor een lekker warm bad of even rustig lezen op de bank. Maak tijdens het werk in elk geval tijd vrij voor een lunchpauze. Neem gerust eens een vrije dag voor uzelf, om lekker uit te rusten en te ontspannen.
• Probeer eens yoga of stretchlessen.
• Doe regelmatig ademhalingsoefeningen. Een fysiotherapeut of yogadocent kan u wat oefeningen aanleren.
• Doe één ding tegelijk. Maak een lijst van de dingen die gedaan moeten worden, de belangrijkste voorop. Werk de punten op de lijst een voor een af.
• Eet gezond. Neem de tijd voor elke maaltijd.
• Eet minder suiker, eet minder geraffineerde producten, eet minder zwaar, eet verse groenten en fruit, vermijd te veel snoep.
• Drink minstens l liter water per dag (liever meer) en drink minder koffie, thee en cola.
• Veel mensen gebruiken alcohol en roken als een manier om te ontspannen. Dit is echter een korte termijn oplossing, met negatieve gevolgen voor uw gezondheid. Drink niet te veel en probeer te stoppen met roken.

Kijk of u stap voor stap de stress kunt verminderen. Zoek professionele hulp als het niet lukt om zelf iets aan uw situatie te veranderen. Neem contact op met uw huisartsom te zoeken naar een blijvende oplossing. Vergeet niet dat werken aan stress beslistde moeite waard is. Uw leven wordt meer ontspannen. U kunt problemen beter de baas en daardoor kunt u meer genieten.