Silicose: symptomen, diagnose, behandeling en preventie

Silicose is een beroepsziekte die voorkomt bij patiënten die jarenlang met silica hebben gewerkt. Dit is een materiaal waar onder meer arbeiders mee in aanraking komen die werken met zandsteen, graniet, leisteen en steenkool. Ook mensen die werken als pottenbakker, metaalgieter, zandstraler of tunnelbouwer lopen een grote kans om silicose te krijgen. De ziekte ontstaat wanneer mensen jarenlang silica inademen. Deze silicadeeltjes vestigen zich in de longen. Silicose komt voor in acute vorm en in chronische vorm. De longen van silicosepatiënten worden ook wel steenlongen genoemd. In Nederland komt silicose vooral voor bij voormalige mijnwerkers die actief waren in de mijnen van Zuid-Limburg. De ziekte is de oudste erkende beroepsziekte. Later kregen minder mijnwerkers silicose, doordat zij stofmaskers droegen, de mijngangen goed geventileerd werden en de kolenlagen extra vochtig werden gehouden. Toch is silicose niet uitgebannen in Nederland.

Symptomen

De klachten van acute silicose en chronische silicose komen met elkaar overeen. Het verschil is alleen dat chronische silicose zich over een veel langere periode ontwikkelt dan de acute vorm van silicose. De belangrijkste symptomen zijn:

• Slijm ophoesten
• Kortademigheid
• Beklemd gevoel op borst

Ziekteverloop

Bij iemand met de lichtste vorm van silicose –genaamd kleinvlekkige silicose- beperken de klachten zich tot slijm ophoesten door chronisch ontstoken luchtwegen. Bij zwaardere gevallen van silicose zijn patiënten ook kortademig. In eerste gevallen is dat alleen bij het verrichten van handelingen, maar later ook als een patiënt geen inspanningen verricht. De silicose kan steeds erger worden, ook als de patiënt niet meer met silica in aanraking komt. Uiteindelijk kan de ziekte leiden tot beschadiging van de rechterharthelft waardoor hartfalen optreedt. Hartfalen leidt vaak tot de dood. Daarnaast lopen patiënten die lijden aan silicose vaker kans op het krijgen van tuberculose. Vooral mannen van boven de veertig jaar komen in aanraking met silicose. Dat komt vermoedelijk doordat zij vaker zware lichamelijke beroepen uitoefenen. De diagnose van chronische silicose wordt doorgaans gesteld in een tijdsbestek van tussen de tussen de twintig en dertig jaar, doordat de ziekte sluipenderwijs de longen steeds verder ‘versteent’. Acute silicose treedt meestal alleen op wanneer iemand in een kort tijdsbestek van een paar maanden met hoge doses silicaatstof in aanraking komt.

Diagnose

Als een huisarts vermoedt dat er mogelijk sprake kan zijn van silicose, volgt een verwijzing naar de longarts. Die zal voor de diagnose een röntgenfoto en eventueel een ct- of mri-scan laten maken van de longen. Op een thoraxfoto is snel te zien of een long patronen heeft van littekens en bobbeltjes. Daarnaast wordt onderzoek gedaan om te kijken in hoeverre de long is aangetast. Bij het onderzoek zal de patiënt worden ondervraagd over het arbeidsverleden en de huidige werkplaats. Doordat personen die lijden aan silicose veel kans hebben op besmetting van tuberculose worden zij ook getest op deze ziekte door een eenvoudige huidtest.

Behandeling

Silicose is een ongeneeslijke ziekte waarmee de patiënt zal moeten leren leven. Het belangrijkste is dat dat de patiënt niet langer met silica werkt of op andere wijze met silica in aanraking komt. Er bestaan wel behandelingen om de klachten te verlichten. Zo bestaan er medicijnen die er voor zorgen dat de luchtwegen open blijven en de longen slijmvrij houden. De behandeling is er op gericht om het ziekteverloop van silicose te vertragen. Bij veel patiënten is het nodig dat zij ook thuis regelmatig extra zuurstof tot zich nemen via een zuurstofmasker dat verbonden is aan een tank met zuurstof.

Preventie

Arbeiders die werken met silica dienen door de werkgever beschermd te worden op ziektes als silicose. Dat kan door de hoeveelheden silica te beperken. Indien dit niet mogelijk is dient de werkgevers zijn of haar medewerkers te voorzien van beschermende kledij. Dat kan bijvoorbeeld door stofmaskers te verstrekken om geen silica in te ademen. Aangeraden wordt om werknemers die met silica werken regelmatig te controleren op de aanwezigheid van silicose door een röntgenfoto te laten maken. Voor zandstralers dient dat zeker twee keer per jaar te gebeuren. Voor andere beroepen waar met silica wordt gewerkt is dat om de twee tot vijf jaar.