Stralingsziekte en de symptomen

Stralingsziekte is een ziekte die vrijwel altijd optreedt door blootstelling aan radioactieve of ioniserende straling. We krijgen dagelijks allemaal te maken met straling: de achtergrondstraling. Deze is bij normale waarden niet gevaarlijk voor de gezondheid. Vanaf 0,5 Gray of 1 Sievert treden er verschijnselen op die stralingsziekte worden genoemd. De symptomen bestaan veelal uit hoofdpijn, misselijkheid, brandwonden en haaruitval. Soms is de dood onvermijdelijk. Kernrampen veroorzaken vaak stralingsziekten.

Stralingsziekte

Met stralingsziekte wordt bedoeld: ziekte die ontstaat als gevolg van blootstelling aan radioactieve straling. De symptomen die optreden kunnen verschillend zijn. De hoeveelheid straling evenals ook de tijd dat men eraan is blootgesteld is bepalend voor de symptomen en de gevolgen. Zonder behandeling kan stralingsziekte resulteren in de dood. Maar ook mét behandeling kan er jaren later nog kanker ontstaan. Leukemie oftewel bloedkanker is hier een bekend gevolg van.

Stralingsziekte is afhankelijk van de hoeveelheid radioactieve stof of ioniserende straling die het lichaam bereikt. Daarnaast is dit ook afhankelijk van het oppervlak: een klein gedeelte van het lichaam kan een grote hoeveelheid straling opvangen waardoor de totale straling over het gehele lichaam kleiner is. De dosering straling wordt uitgedrukt in Sievert of Gray. Gray staat voor energie per massa, Sievert voor het biologische effect van de straling. De natuurlijke achtergrondstraling bedraagt 2,5 millisievert/jaar en levert geen gezondheidsproblemen of stralingsziekte op.

Symptomen

Bij een normale natuurlijke achtergrondstraling of een straling van minder dan 0,5 Gray zullen er geen symptomen optreden. Bij een lichte straling ontstaat misselijkheid met braken, diarree en aantasting van het darmslijmvlies. De lichte vorm van straling wordt ook wel een stralenkater genoemd. Bij een iets grotere stralingsdosering ontstaat ook hoofdpijn en (tijdelijke) onvruchtbaarheid of een miskraam bij zwangerschap. We spreken dan over 1 tot 2 Gray. Gemiddeld zal 1 op de 10 patiënten overlijden.

Vanaf 2 Gray ontstaat er naast bovengenoemde klachten ook haaruitval door aantasting van het beenmerg, vermoeidheid, algehele ziekte, onvruchtbaarheid en een langdurig herstel. Ruim één derde van de patiënten overlijdt binnen vier weken. Vanaf 4 Gray ontstaan er brandwonden en stoornissen in de bloedaanmaak. Er ontstaan bloedingen en de kans op onvruchtbaarheid is zeer groot. Ruim 60 procent van de patiënten overlijdt binnen vier weken. Vanaf 6 Gray spreken we van acute stralingsziekte. Het beenmerg wordt volledig aangetast. Inwendige bloedingen en infecties zullen fataal zijn. Vanaf 10 Gray spreken we van een walking ghost. Er treden symptomen op die gelijk zijn aan een lichte tot matige stralingsdosering. Daarna voelt de patiënt zich gedurende enkele dagen beter. Na zeven dagen sterft de patiënt. Behandeling of genezing is niet mogelijk.

Behandeling

Tegen stralingsziekte is bijna geen behandeling mogelijk. Vaak richt de behandeling zich op het bestrijden van de symptomen. Een beenmergtransplantatie kan ervoor zorgen dat de afweer tegen infecties hersteld wordt. De kans op kanker wordt licht tot sterk verhoogd na blootstelling aan ioniserende straling. Bij lichte straling is het vaak moeilijk te zeggen of, bij het ontstaan van kanker, de oorzaak naar de straling te herleiden is. Dit omdat ruim één derde van de bevolking toch al aan kanker overlijdt.

Tsjernobyl

Tsjernobyl ligt in Oekraïne (Oost-Europa). Het is bekend vanwege de Kerncentrale Tsjernobyl. Het bestond uit vier kernreactoren. In 1970 werd de kerncentrale gebouwd. In 1982 vond er een ongeluk in reactor nummer 1 plaats, dat jarenlang geheim werd gehouden. Op 26 april 1986 gebeurde hetzelfde ongeluk in reactor nummer 4. De reactor raakte volledig verwoest als gevolg van een kernsmelting. Het gebied eromheen raakte radioactief besmet. Een dag later begon men pas met de evacuatie van mensen. Sinds 2012 is de 30-kilometerzone rondom de kerncentrale weer bewoonbaar verklaard. Alles binnen een straal van 30 kilometer rondom de kerncentrale is nog steeds niet bewoonbaar. 600.000 mensen liepen een hoge stralingsdosis op. Tussen de 1 en 4 procent zal hieraan sterven. In 2014 ziet Tsjernobyl eruit als een spookstad: verlaten, verwaarloosd en vervallen. Het stralingsniveau is er zo ver gedaald dat ook deze stad weer bewoonbaar zou moeten zijn. Groenten en fruit kunnen er echter nog niet geteeld worden.

Fukushima

Op 11 maart 2011 vond er een kernramp plaats in de kerncentrale Fukushima. Fukushima ligt in Japan. De oorzaak was een zeebeving met als gevolg een tsunami. Doordat de stroom uitviel en ook de noodvoorziening niet toereikend was, vond er een kernsmelting plaats. Uit één reactor liep gedurende 40 uren ruim 250 m³ radioactief verontreinigd water weg, de zee in. In een straal van 45 kilometer rondom de kerncentrale was de radioactiviteit gemeten. In sommige gebieden liepen mensen in 8 uur tijd net zoveel straling op als normaal in één jaar tijd de maximale belasting is. De totale vrijgekomen radioactieve straling bedroeg ongeveer 20 procent van die van de kernramp in Tsjernobyl.