RSI, burn-out en OPS: loopt u risico?

OPS, Burn-out, RSI. Ze worden gezien als relatief 'nieuwe' beroepsziekten, maar het is eerder zo dat de bekendheid groeit. De media staan bol van de berichten over deze beroepsziekten. Met reden. Nog afgezien van de sociale aspecten, zijn de financiële consequenties niet gering. Voorkomen is beter dan genezen, want voor wie er niet alert op inspeelt kunnen de gevolgen blijvend zijn.

OPS: wat is het?

OPS ofwel Organisch Psycho Syndroom staat voor aantasting van het centraal zenuwstelsel door blootstelling (via inademen of huidcontact) aan schadelijke stoffen, met name organische oplosmiddelen. De gevolgen zijn o.a. concentratiestoornissen, hoofdpijn, slaapproblemen en persoonlijkheidsstoornissen, uiteindelijk uitmondend in blijvende hersenbeschadiging en dementieverschijnselen. De diagnose OPS is moeilijk te stellen, klachten zijn veelomvattend en vaag. Verraderlijk is bijvoorbeeld, dat OPS in vroeg stadium kan lijken op griep (hoofdpijn, braken, algehele malaise), en OPS-symptomen als slaapproblemen en persoonlijkheidsstoornissen kunnen ook wijzen op overspannenheid.
Inmiddels zijn ‘Solvent Teams’ opgericht, die nu middelen hebben om vast te stellen of iemand aan OPS lijdt. Deze teams horen bij het Amsterdams Medisch Centrum en het Medisch Spectrum Twente.
Een onderzoek door het Team is schriftelijk aan te vragen, na verwijzing door een (bedrijfs)arts.
Het is afhankelijk van duur en mate van blootstelling of klachten nog kunnen verdwijnen. Juist omdat OPS uiteindelijk ongeneeslijk wordt, is voorkomen van groot belang.

Wie lopen risico?

Stoffeerders, parketleggers, schilders en anderen die met schadelijke stoffen werken. Er zijn meer schadelijke stoffen dan vaak gedacht wordt: naast (in de meubelindustrie) houtverduurzamers, grondverf, beits en lak, en (in de woninginrichting) o.a. lijm en parketlak, behoren in algemene zin ook terpentine, wasbenzine, ‘peut’ en alcohol tot de gezondheidsbedreigende middelen. Naar schatting staan dan ook een half miljoen werknemers regelmatig bloot aan schadelijke stoffen. Er wordt een totaal van plusminus 3000 patienten geschat in Nederland, maar er komen gestaag nieuwe bij.

Voorkomen

Er zijn vijf duidelijke richtlijnen voor het voorkomen van OPS.

• vervanging van schadelijke oplosmiddelen door onschadelijke c.q. minder schadelijke middelen (veelal is dit al wettelijk verplicht in de branches).
• Isolatie van oplosmiddelen, door ze op te bergen in gesloten containers/leidingen etc.
• Werkomgeving verbeteren, o.a. ventilatie op werkvloer optimaliseren
• Alleen in goed afgeschermde ruimtes werken met oplosmiddelen
• Beschermingsmaatregelen treffen voor werknemers: zoals ademhalingsbeschermingskapjes, handschoenen, beschermingsbrillen.

Preventie in kaart gebracht

Tegenover de problematische vaststelling van OPS, staan de relatief goed vast te stellen preventiemaatregelen. O.a. tengevolge van overheidsbemoeienis zijn schadelijke stoffen nu vérgaand in kaart gebracht; na identificatie is het letterlijk een kwestie van onschadelijk maken door vervanging en/of afscherming op de werkplek. De Arbodienst adviseert bij het terugdringen van de risico’s. Verschillende fabrikanten hebben zich gestort op oplosmiddelvrije of –arme producten; uit ‘het veld’ komen geluiden dat dat vaak even wennen is, maar goede alternatieven oplevert.

Burn-out: wat is het?

Burn-out is het resultaat van constante psychische overbelasting. Of u nu ondernemer bent of laatste der Mohikanen in een bedrijf dat drie keer door de reorganisatie-drift is getroffen, steeds meer mensen hebben het gevoel dat alles op hen neerkomt, dat er altijd nog werk is, dat ontspanning een onbereikbare luxe is. Dan kunt u te veel van uw lichamelijke en psychische krachten vergen. Uw draagkracht vermindert, uw energie en veerkracht verdwijnen, uw productiviteit verslechtert. Dit eindigt in een staat van uitputting met klachten als chronische moeheid, hartkloppingen, slaapproblemen en misselijkheid. Burn-out is een ernstig probleem. Jaren geleden schatte het CBS al, dat 10% van de beroepsbevolking in meer of mindere mate aan burn-out lijdt. Volgens NWO-onderzoek heeft ongeveer 5% van de Nederlandse beroepsbevolking, ofwel 340.000 mensen, zelfs last van ernstige burn-outklachten.

Hoe te voorkomen?

Het klinkt simpel maar is het niet: u moet wél af en toe de tijd nemen om te rusten en te ontspannen. Juist zo laadt u uw reservoirs weer op en kunt u weer de noodzakelijke bergen verzetten. Stel uzelf niet te veel eisen op een dag: móet u per se al die vakbeurzen bezoeken? Moet u uw werk echt perfect doen? Nee, 'goed' is goed genoeg. Kunt u snijden in vakliteratuur, kunt u zaken uitbesteden? Perfectionisme is in meerdere opzichten een valkuil. Zie uw werktijd als geld, ga er economisch mee om en kies ervoor werktijd af te wisselen met rusttijd. Want genezen van burn-out gaat gepaard met therapie, oefening van geest en lichaam en eventueel medicijnen, en is een langduriger en moeizamer proces dan voorkomen.

RSI: wat is het?

‘Repetitive Strain Injury’, afgekort RSI, is welhaast een epidemie. Volgens het Amerikaanse Bureau of Labor Statistiscs veroorzaakt RSI 62% van alle arbeidsgerelateerde klachten.De huis-tuin-en-keukenbenaming ‘muisarm’is verraderlijk, want RSI is een verzamelnaam voor aandoeningen aan het bewegingsapparaat van handen en armen, maar óók nekpijn en/of schouderklachten. De grootste boosdoeners zijn a) het maken van herhaalde bewegingen en b) het langdurig in een houding zitten. Maar vlak ook stress niet uit, die spieren doet spannen en een gezonde werkhouding belemmert.
Er zijn drie oplopende fases te constateren. In fase 1 is het ongemak gering en verdwijnt na het werken. In fase 2 verergeren symptomen en zijn onafhankelijk van werk. In fase 3 zijn klachten blijvend en is herstel vrijwel onmogelijk. Iets waarop u bedacht moet zijn is, dat de beginnende signalen van RSI zeer gering zijn: moeheid, zwakte in de handen. Deborah Quilter, in haar boek ‘Leven en werken met RSI’: “Tegen de tijd dat de meeste mensen beseffen dat ze de aandoening hebben, is al veel schade aangericht.” Bij de minste twijfel is het advies: linea recta naar de (bedrijfs)arts. Gewoon doorwerken zonder medische begeleiding, betekent van kwaad tot erger. Overigens krijgt RSI anno nu gezelschap van met 'trendy' begrippen aangeduide problemen als de Ipad-schouder en de tablet-nek. De klachten zijn soortgelijk aan RSI, maar de feiten en tips rondom het werken met deze mobiele elektronische en technische apparatuur zijn weleens anders.

Wie wordt getroffen?

Computers zijn een zeer belangrijke risicofactor, met name door typen en muisgebruik, maar niet de enige. Elke herhaalde beweging kan problemen opleveren (timmeren, plafonds schilderen). Volgens het CBS staat de bouwnijverheid vierde op de RSI-ranglijst! Opvallend is ook de veronderstelde link tussen perfectionisme en RSI. Niet alleen de lichamelijke, ook de psychische werkhouding verdient dus aandacht. Bijvoorbeeld via mindfulnessoefeningen.

Natuurlijke remedies voor RSI

• Regelmatig rusten, zowel op korte als lange termijn. Dus regelmatig pauzeren tijdens herhaalde werkzaamheden en/of bewegingen. En geen zeventigurige werkweken, maar een of meer rustdagen.
• Beweging. Door tussen de werkzaamheden even lekker te strekken en rekken wordt het bewegingsapparaat doorbloed en ‘gesmeerd’. Zelfs een zogenaamde micropauze van enkele seconden, via iets simpels als je uitrekken, doet spieren en pezen veel goed.
• Veel variatie aanbrengen in zitten, staan en lopen.
• Goede zithouding aanleren achter het bureau: rechtop, voeten plat, schouders ontspannen.
• Zelfdiscipline kweken. Al bij enig ongemak of vermoeidheid in nek, armen of schouders gaan pauzeren. En pijn is natuurlijk helemaal een rode vlag!
• Voor kantoorwerkers: zorg voor een goede werkplek. Goede, verstelbare bureaustoel, voetensteun, eventueel hulpmiddelen als voetensteun, documenthouder etc. Er zijn veel gretige en dure aanbieders, maar ook betaalbare leveranciers als Overtoom hebben deze zaken in huis.

Tot slot

Als u er snel bij bent, kunnen echte problemen bijna altijd worden voorkomen. Omdat schaamte en angst drijfveren zijn klachten te verzwijgen, is het een goede zaak beroepsziekten bespreekbaar te maken. Of je nu werkgever bent, zelfstandige of personeelslid, schroom niet om advies in te winnen! Belangrijk is om in geval van klachten, hoe vaag ook, de (arbodienst)arts te bezoeken. Ten tweede zijn er algemene factoren die gezondheid in de hand werken. Al is het verleidelijk in deze tijd van 'meer werk met minder handen' om een pauze over te slaan of een paar keer behoorlijk over te werken, het langetermijneffect is contraproductief. Dat geldt ook voor het negeren van klachten. ‘Het gaat wel weer over’ is in geval van beroepsziekten volkomen onwaar. Al met al is de belangrijkste preventie een bewuste instelling: namelijk die van u.

Lees verder

• Pas op voor de IPad-schouder en de tablet-nek