Decubitus of "doorliggen"

Het woord decubitus betekent eigenlijk "het neerliggen". Deze betekenis geeft hiermee een van de belangrijkste oorzaken van decubitus aan. Decubitus komt vrijwel alleen voor bij patienten die bedlegerig zijn. Decubitus doet zich het meest voor op de lichaamsdelen waar de huid gemakkelijk wordt samengedrukt tussen de onderlaag en een bot dat vrij oppervlakkig gelegen is. Dergelijke plaatsen zijn:

• de stuit
• de heupen
• de hielen
• de enkels
• de schouderbladen
• de oren
• de knieen

Er is een aantal factoren aan te wijzen die van oorzakelijke betekenis kunnen zijn bij het ontstaan van decubitus. Meestal werken twee of meer van deze factoren bij het ontstaan samen. In alle gevallen speelt echter wel de druk op de huid een rol.
De oorzakelijke momenten van decubitus zijn te verdelen in:

Lokale factoren

Hiertoe behoort in de eerste plaats de druk op de huid en de onderhuidse weefsels ter plaatse. Deze kan verergerd worden door plooien in lakens of huid of doordat de patient lange tijd achtereen bewegingsloos in bed ligt. De druk zal zijn kwade invloed uitoefenen doordat bloedvaten geheel of gedeeltelijk worden dichtgedrukt. Dit gebeurt het eerst in het onderhuids bindweefsel en vetweefsel. Bij een beginnende decubitus kan dan ook een onder de nog intacte huid een harde plek gevoeld worden, die ontstaan is door het versterf van bind- en vetweefsel.

Door de druk wordt het betreffende weefsel minder met bloed doorstroomd, waardoor het minder zuurstof en voedingsstoffen krijgt toegevoerd. Hierdoor gaat het weefsel lijden, zodat een meer of minder ernstige graad van weefselversterf ontstaat. Wanneer de huid lange tijd achtereen vochtig blijft, zoals bijvoorbeeld bij incontinente petienten voorkomt, ontstaat eveneens een verhoogde neiging tot decubitus.

Algemene factoren

Een slechte voedingstoestand werkt het ontstaan van decubitus sterk in de hand. Het onderhuids vetweefsel is geheel of grotendeels verdwenen, waardoor de huid op de bedreigde plaatsen nog dichter op het bot is komen te liggen. De slechte voedingstoestand kan het gevolg zijn van de een of andere ernstige ziekte, maar kan ook voortkomen uit een eiwittekort in de voeding. Ook suikerziekte, anemie (bloedarmoede) en koorts doet de kans op het ontstaan van decubitus toenemen.

Vormen van decubitus

Er worden drie vormen van decubitus onderscheiden, die wel in elkaar over kunnen gaan, maar ook afzonderlijk kunnen ontstaan.
De drie vormen zijn:

1. Eczemateuze decubitus - Hierbij treedt een diffuze roodheid van de huid op, die ook wat gezwollen is. Er is hierbij sprake van een ontstekingsreactie van de huid. De patient kan hierbij reeds vrij veel pijn hebben.
2. Excoriatieve decubitus - De buitenste huidlagen laten hierbij los. Er is dus sprake van een vorm van ontvelling. Een dun, losliggend huidlaagje wordt waargenomen. Ook hierbij treedt een diffuze roodheid op die op een ontstekingsreactie berust.
3. Gangreneuze decubitus - Hierbij is versterf van weefsel ontstaan. Het begint met een blauwrode plek, die al spoedig zwart wordt. Om de zwarte plek is meestal een rode hof, berustend op een ontstekingsreactie. Na enige tijd ontstaat een duidelijke afscheiding tuusen het dode en gezonde weefsel.

Preventie van decubitus

Het voorkomen van decubitus ligt voor een belangrijk deel in handen van de verplegenden. Vooral belangrijk is wisselligging; het regelmatig keren van de patient. Ook worden antidecubitusmatrassen gebruikt die uit stroken bestaan welke om en om afwisselend met lucht gevuld worden en weer leeglopen. Hierdoor ontstaat op een bepaald huidgebied steeds een wisselende druk.