Zwanger worden: de bevruchting

Een zwangerschap ontstaat met de bevruchting van de eicel door de spermacel. De spermacellen hebben echter een lange weg te gaan voor zij de rijpe eicel na de eisprong bereiken. De kans op een zwangerschap en bevruchting is afhankelijk van een aantal factoren, waaronder de timing van de geslachtsgemeenschap (sperma overleeft maximaal vier dagen in het vrouwenlichaam) en de kwaliteit van de zaadcellen en eicellen.
Een nieuw leven ontstaat op het moment dat een zaadcel samensmelt met een eicel. Voordat beiden elkaar echter ontmoeten heeft de zaadcel al een lange reis gemaakt. De conceptie vindt plaats in vier stappen: de eisprong, de bevruchting, de deling van de bevruchte eicel en de innesteling van de bevruchte eicel in de baarmoeder. In dit artikel wordt de bevruchting beschreven.

De spermacel

Wanneer de puberteit zijn intrede doet beginnen jongens onder invloed van diverse hormonen, waaronder testosteron, sperma aan te maken. Dit proces gaat gedurende het gehele leven verder, hoewel er na het veertigste levensjaar wel minder spermacellen aangemaakt worden die daarnaast van mindere kwaliteit zijn.

Bij een gemiddelde zaadlozing wordt er ongeveer twee tot zes milliliter sperma geproduceerd. Elke milliliter sperma bevat circa 50 tot 150 miljoen spermacellen. De spermacel is qua uiterlijk vergelijkbaar met een kikkervisje en is circa 0,05 millimeter lang. De staart van de spermacel wordt gebruikt om zich mee voort te bewegen, het kopje bevat de genetische informatie.

Op weg naar de eicel

Wanneer de man een zaadlozing heeft wordt het sperma met een snelheid van ongeveer 16 kilometer per uur uit de penis "geschoten". De spermacellen bevinden zich in een waterachtige vloeistof welke suikers bevat die de benodigde energie bieden voor de tocht die de zaadcellen mogelijk door de vagina gaan maken op weg naar de baarmoeder. De allersnelste spermacel bereikt de eicel na circa 45 minuten, de traagste spermacel doet er ongeveer twaalf uur over om de eicel te bereiken. De meeste spermacellen komen echter nooit in aanraking met de eicel. Zij sterven onderweg, verdwalen of verdwijnen weer uit de vagina. Er zijn slechts enkele honderden zaadcellen die de eileiders uiteindelijk bereiken.

Onderweg wordt het de zaadcellen niet gemakkelijk gemaakt. Wanneer de spermacellen in de vagina terechtkomen zijn zij namelijk nog niet in staat de eicel te bevruchten. Zij zijn niet volledig actief totdat ze in aanraking gekomen zijn met de slijmvliezen in de vagina. Er zijn echter ook hulpmiddelen die de spermacellen helpt de eicel te bereiken. Wanneer de vrouw bijvoorbeeld tijdens de seks klaarkomt maakt de baarmoeder samentrekkende bewegingen welke de spermacellen de baarmoederhals in duwen. Ook zonder klaarkomen kan men echter zwanger worden. Tijdens de vruchtbare periode van de vrouw wordt het baarmoederslijmvlies namelijk wateriger en dunner waardoor de spermacellen de baarmoeder makkelijker kunnen bereiken. De baarmoederhals is iets verwijd om de toegang te vergemakkelijken. Tot slot maakt de eileider een bepaald slijm aan dat de spermacellen kan voeden wanneer de eisprong nog niet heeft plaatsgevonden.

Hoe lang leeft sperma?

Timing is van essentieel belang wanneer men zwanger wilt worden. Om een bevruchting te bewerkstelligen moet de eicel immers gerijpt zijn wanneer het in contact komt met de spermacellen. Sperma kan echter maximaal vier dagen in het vrouwenlichaam overleven waardoor men ook zwanger kan raken wanneer men twee tot drie dagen voor de eisprong onbeschermde seks gehad heeft.

De bevruchting

Uiteindelijk bereiken slechts circa 200 spermacellen de eicel. Wanneer de spermacel als eerste bij de eicel komt heeft hij echter nog niet gewonnen. De eicel is omgeven met steuncellen waar de spermacel zichzelf doorheen moet boren met behulp van hun staart. Wanneer zij door deze laag van steuncellen heen gekomen zijn wacht de volgende uitdaging: de buitenste wand van de eicel, de corona radiata. Wanneer zij ook deze beschermlaag overwonnen hebben komt men aan bij de schil rondom de eicel, de zona pellucida. Er kunnen meerdere spermacellen door deze wanden heen komen, maar over het algemeen is er slechts één spermacel die de celkern van de eicel bereikt. Op dat moment smelt de kop van de spermacel samen met de kern van de eicel. Hierna werpt de eicel direct een chemische barrière om hen heen op, waardoor er niet meer spermacellen binnen kunnen treden.

De celdeling

Zodra de eicel en spermacel samen versmolten zijn begint het nieuwe leven. De eicel en spermacel vormen samen één cel die 46 chromosomen bevat: 23 van de moeder, 23 van de vader. Deze worden vervolgens ook gemengd waardoor de genetische opmaak gemiddeld wordt. Binnen enkele uren na de bevruchting begint de celdeling en daarmee ook de groei van het nieuwe leven.

Kans op zwangerschap en bevruchting

Elke gezonde vrouw heeft een vruchtbare periode in de menstruatiecyclus waarin zij ontvankelijk is voor de bevruchting van de eicel met de spermacel. Niet elke vrouw is echter even vruchtbaar. Er zijn een aantal factoren die er voor kunnen zorgen dat een vrouw verminderd vruchtbaar is, zoals roken, alchol, bepaalde medicijnen, chemicaliën, overgewicht en blootstelling aan grote hitte.

Naarmate een vrouw ouder wordt neemt de kwaliteit van de eicellen af. In sommige menstruatiecycli vindt er zelfs helemaal geen eisprong meer plaats, hoewel men nog wel ongesteld wordt. Daarnaast kan een eileider verstopt of beschadigd raken waardoor de rijpe eicel niet af kan dalen naar de baarmoeder.

Circa 25% van de stellen die op regelmatige basis geslachtsgemeenschap hebben en geen anticonceptiemiddelen wordt na een maand zwanger. Daarnaast wordt 60% van de stellen binnen zes maanden zwanger, 80% binnen een jaar en 90% binnen 18 maanden.