De Listeria bacterie: wat je moet weten als je zwanger bent

Listeria bacteriën komen gewoon in de omgeving voor. Deze bacterie kan griepachtige verschijnselen veroorzaken bij wie ermee besmet raakt. Soms kunnen mensen er ernstig ziek van worden.Voor zwangere vrouwen is het oppassen, want Listeria is gevaarlijk voor ongeboren baby's. Zij kunnen daarom bepaalde voedingsmiddelen beter niet eten. Wat moet je weten over Listeria als je zwanger bent?

De bacterie Listeria monocytogenes en listeriose

De bacterie Listeria monocytogenes komt voor in de grond, het oppervlaktewater en in het darmkanaal van dieren en mensen.
Daarnaast is deze bacterie te vinden in de keuken en koelkast. Het bijzondere van Listeria is dat die zich kan vermeerderen bij een temperatuur van ongeveer 4 graden, in de koelkast dus. Dat kan gebeuren in voedingsmiddelen die koel bewaard worden. Als die verder niet (meer) verhit worden voor consumptie kan je een besmetting met deze bacterie oplopen, waar je ziek van kunt worden. Dit wordt listeriose genoemd. Maar er is pas gevaar als iemand met grote hoeveelheden van de bacterie in aanraking komt, en die kans is normaal gesproken niet zo groot. In Nederland worden ieder jaar 45 tot 60 mensen ziek door Listeria.

Wat zijn de verschijnselen van listeriose?

Als je in aanraking komt met de bacterie hoef je daar niet altijd ziek van te worden, of de klachten kunnen lijken op een lichte griep. Voor mensen met een verminderde afweer kan Listeria gevaarlijk zijn; dat geldt ook voor zwangere vrouwen. Als er ziekteverschijnselen optreden kan dat tot 3 maanden na de besmetting zijn. De belangrijkste ziekteverschijnselen zijn:

• misselijkheid, overgeven
• buikkrampen
• diarree of verstopping
• hoofdpijn
• koorts die niet weggaat

Er kan in ernstige gevallen o.a. hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging optreden. Van de mensen die ernstig ziek worden door Listeria komt ongeveer een derde te overlijden. Het gaat dan vooral om ouderen. Een behandeling met antibiotica is nodig om de klachten te verhelpen.

Listeriose tijdens de zwangerschap

In de meeste gevallen verloopt een besmetting bij gezonde mensen niet ernstig. Als je in verwachting bent kan listeriose wel ernstig zijn.
Er kan een miskraam optreden, de baby kan te vroeg of dood geboren worden. Wanneer je besmet raakt tijdens je zwangerschap is het nodig om met antibiotica behandeld te worden. Er kan dan in de meeste gevallen voorkomen worden dat ook de baby geïnfecteerd wordt. Als de baby wordt geboren met listeriose wordt ook antibiotica gegeven.

Welke voedingsmiddelen moet je niet eten als je zwanger bent?

Om besmetting met de Listeria bacterie te voorkomen wordt aangeraden om bepaalde voedingsmiddelen te laten staan als je zwanger bent. Je kunt niet zien of ruiken of de bacterie in een product zit; je moet dus het zekere voor het onzekere nemen en risicovolle etenswaren niet gebruiken. Het gaat om de volgende voedingsmiddelen:

Zuivel

Rauwe (niet-gepasteuriseerde) melk moet je vermijden, net als kazen die hiervan gemaakt zijn. Gepasteuriseerde of gesteriliseerde zuivelproducten die je bij de supermarkt koopt zijn veilig. Door de verhitting zijn de bacteriën onschadelijk gemaakt. Het is opletten bij Franse kazen waarop staat te lezen "au lait cru". Dat betekent dat ze van rauwe melk zijn gemaakt en je ze dus niet kunt eten. Alle harde kazen die van rauwe melk zijn gemaakt, bijvoorbeeld Nederlandse boerenkaas kunnen geen kwaad. Dat geldt ook voor hüttenkäse, roomkaas, smeerkaas en yoghurt. Lees de etiketten als je niet zeker weet of een product verhit is geweest.

Vlees en kip

De belangrijkste regel is dat je om het risico op besmetting met Listeria te verkleinen geen rauw vlees moet eten. Rauw, of gedeeltelijk rauw zijn bijvoorbeeld filet americain, carpaccio en rosbief. Biefstuk kan wel maar moet je goed doorbakken, dus niet "rood" eten. Bewerkte vleeswaren kunnen wel gegeten worden: rookvlees, bacon, (rauwe) ham en alle soorten worst.

Vis en schaaldieren

Twee keer per week vette vis eten is gezond. Ook hier geldt echter: eet geen vis of schaaldieren als ze niet verhit zijn. Dus geen gerookte zalm, paling, mosselen, oesters, sushi. Vis die uit blik of pot komt is verhit geweest dus wel veilig. Verse zoute haring wordt niet lang bewaard en kan wel worden gegeten.

Groenten en fruit

Groenten en fruit moet je goed wassen en schillen, en niet te lang in de koelkast bewaren. Vooral op voorgesneden groenten en salades kunnen Listeria bacteriën zich eerder gaan vermeerderen, zeker als die langere tijd bewaard worden. Gekookte groenten zijn veilig.

Wat kun je nog meer doen om besmetting met Listeria te voorkomen?

Zorg dat je hygiënisch te werk gaat in de keuken, denk daarbij aan het volgende:

• gebruik geen snijplank voor gekookte producten die je daarvoor voor de rauwe hebt gebruikt
• was snijplanken, bestek en ander keukengerei in heet sop of in de vaatwasser
• was je handen na het hanteren van rauw voedsel
• denk aan het regelmatig vervangen van theedoeken, handdoeken en vooral vaatdoekjes
• bewaar restjes eten niet te lang; verhit ze tot de damp eraf komt voor je ze opeet, gooi ze bij twijfel weg