Listeria/Listeriose: symptomen, diagnose en behandeling

Listeriose is een infectieziekte die wordt overgebracht via een bacterie (Listeria monocytogenes) die in de meeste gevallen wordt overgebracht via voedselwaren. In de meeste infectiegevallen wordt de besmette persoon niet ziek, maar de bacterie is wel gevaarlijk voor zwangere vrouw, baby’s, ouderen en mensen die een verminderde weerstand hebben. Listeriose is een ziekte die in Nederland zeldzaam is.

Symptomen

• Koorts
• Rillingen
• Pijn in de rug
• Hoofdpijn
• Keelpijn
• Spierpijn

De symptomen komen grotendeels overeen met griep, waardoor de ziekte erg gevaarlijk is. Bij mensen die ziek worden door de listeriabacterie is snel ingrijpen nodig. Zwangere vrouwen moeten erg goed uitkijken. De listeriabacterie kan ernstige schade toebrengen aan de foetus, waardoor het kind gehandicapt ter wereld kan komen. Ook bestaat de kans op een miskraam of op de geboorte van een dood kind. Daarnaast lopen zieke mensen de kans op het ontwikkelen van een levensgevaarlijke hersenvliesontsteking of een bloedvergiftiging.

Listeriabacterie

Listeriose wordt veroorzaakt door de listeriabacterie (Listeria monocytogenes). Deze bacterie komt vooral voor in voedsel, maar ook in dieren, gewassen en water kan listeria voorkomen. Theoretisch kan de bacterie ook via ontlasting door mensen worden overgedragen, maar dat komt heel zelden voor. Een zwangere vrouw kan de bacterie wel aan haar baby doorgeven. De listeriabacterie gedijt vooral goed in ongepasteuriseerde melk, paté en voorverpakte salades. Als voedsel op de verkeerde manier wordt bewaard heeft de listeriabacterie vrij spel om zich snel voort te planten. Ook patiënten met ijzerstapelingsziekte lopen verhoogde kans op het krijgen van listeriose.

Diagnose

De diagnose listeriose volgt na uitgebreid onderzoek. Dat gebeurt met het ondervragen van de patiënt en lichamelijk onderzoek. De symptomen van listeriose komen overheen met tal van ziektes. Daarom is het belangrijk om via onderzoeken andere ziekten als salmonellose, botulisme en E.coli uit te sluiten. Listeriose wordt definitief vastgesteld door de listeriabacterie op te kweken. Dat kan via bloed, hersenvloeistof of vruchtwater. Ontlasting leent zich niet om een listeriatest op uit te voeren.

Behandeling

Bij patiënten zonder klachten hoeft listeriose niet te worden behandeld. Als iemand ernstig ziek is volgt een ziekenhuisopname. Dat geldt in ieder geval voor zwangere vrouwen. Patiënten krijgen via een infuus antibiotica toegediend. Het aantal dagen dat antibiotica wordt toegediend hangt af van het ziektestadium. Als hersenvliesontsteking optreedt wordt er drie weken lang antibiotica toegediend. Wanneer er een abces in de hersenen wordt gevonden minimaal zes weken. Bij een zwangere vrouw worden bij de behandeling ook een kinderarts en verloskundige betrokken.

Preventie

Risicovolle producten weren

Er zijn manieren om de kans op het krijgen van listeria zo klein mogelijk te maken. Vooral zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt afweersysteem krijgen advies om een aantal risicovolle producten niet te eten. Dat geldt kaas met rauwe melk, rauwe vleeswaren als paté, carpaccio, filet américain, tartaar en rosbief, gerookte vis, gemarineerde vis, gerookte mosselen, ongepasteuriseerde melk, kant-en-klare pannenkoeken en softijs.

Voedsel bereiden

Rauwe groenten dienen van te voren goed te worden schoongemaakt. Rauw eten moet worden gescheiden van klaargemaakt voedsel. Het is belangrijk dat vlees en vis altijd goed doorbakken zijn. Kliekjes dienen niet te lang worden bewaard. Consumeer geen voedsel dat over de datum is. Houd keukengerei altijd schoon en gebruik bij het bereiden van voedsel ook schone materialen. Een vaatdoek zit altijd vol bacteriën. Het is beter om in plaats van een vaatdoek een keukenrol met keukenpapier te gebruiken. Vlees dient op minimaal 70 graden te worden gekookt of gebraden. Dat overleeft de listeriabacterie niet.