Onvruchtbaarheid man en vrouw

Onvruchtbaarheid of verminderde vruchtbaarheid komt voor bij ongeveer één op de zeven stellen. In 30 procent van de gevallen ligt de oorzaak bij de man. Een vruchtbaarheidsstoornis heeft als gevolg dat een zwangerschap uitblijft. De oorzaken kunnen divers zijn. In veel gevallen is deze wel goed te behandelen.

Wat is onvruchtbaarheid?

Onvruchtbaarheid is het verschijnsel dat zich voordoet waardoor een man of een vrouw zich niet voort kan planten. Dit wordt ook wel een vruchtbaarheidsstoornis genoemd. Wanneer gedurende een jaar of langer een zwangerschap uitblijft na het hebben van regelmatige onbeschermde gemeenschap, dan is er vaak sprake van een stoornis in de vruchtbaarheid. Deze stoornis kan zowel bij de man als bij de vrouw liggen, maar soms ook bij beiden.

Oorzaken bij de man

Bij de man kan het voorkomen dat de productie van zaadcellen sterk verminderd is. Een verminderde zaadcelproductie heeft als gevolg dat het veel langer duurt voordat een vrouw zwanger is. Voor het tot stand komen van een zwangerschap zijn namelijk zaadcellen nodig: van de miljoenen die vrij komen bij de gemeenschap, is er slechts één die de zware reis tot aan de samensmelting met de eicel overleeft. Wanneer er minder zaadcellen vrijkomen, dan is de kans op een zwangerschap veel kleiner.

De oorzaak voor een verminderde zaadcelproductie kan een infectie zijn, een schildklierafwijking of een spataderbreuk. Ook wanneer de teelballen niet of te laat zijn ingedaald, vind er een verminderde zaadcelproductie plaats.

Een andere oorzaak van een vruchtbaarheidsstoornis bij de man is een teveel aan misvormde en afwijkende zaadcellen. Normaal moet ten minste de helft van de zaadcellen kunnen bewegen, waarvan nog eens de helft zich goed moet kunnen voortbewegen. Kort gezegd zou bij de normale man 25 procent van de zaadcellen in staat moeten zijn zich zelfstandig richting de eicel te bewegen. Wanneer dit percentage minder is, is er sprake van een slechte kwaliteit van de zaadcellen. Dit komt voor door onder andere drugsgebruik, roken, alcohol, maar ook door ziekte, medicijngebruik, stress, tekort aan vitamine C, röntgenstraling, chemotherapie etc.

Afwijkende vormen van zaadcellen komen normaal gesproken voor bij de man: wanneer meer dan 70 procent van de zaadcellen een afwijkende vorm heeft, wordt er ook gesproken van een vruchtbaarheidsstoornis.

Oorzaken bij de vrouw

In 70 procent van de gevallen ligt de oorzaak bij de vrouw. Bij de vrouw is er soms ook sprake van totale onvruchtbaarheid: bij de man is er meestal sprake van verminderde onvruchtbaarheid.

Het niet optreden van de eisprong heeft onvruchtbaarheid als gevolg. De eisprong kan uitblijven door onder andere stress, een aangeboren afwijking of een hormoonafwijking. Soms ook is er helemaal geen oorzaak te vinden voor het uitblijven van de eisprong. Bij het uitblijven van de eisprong zien we een onregelmatige menstruatiecyclus.

Soms zijn de eileiders geblokkeerd, dit kan als gevolg van een eerdere infectie zijn ontstaan. Chlamydia is hier een bekend voorbeeld van.

Afwijkingen aan de baarmoeder kunnen ervoor zorgen dat een bevruchte eicel zich niet in kan nestelen. Poliepen, vleesbomen en tumoren kunnen dit belemmeren. Ook een afwijkende vorm of een misvorming van de baarmoeder maakt een zwangerschap soms onmogelijk. He baarmoederslijmvlies kan ook van verminderde kwaliteit zijn, waardoor een eicel zich niet in kan nestelen.

Behandeling

Vaak gaat er veel onderzoek voorafgaande aan een behandeling. Wanneer de oorzaak is opgespoord, kan men overgaan tot een behandeling. Bij de man kan soms een operatie de vruchtbaarheidsstoornis verhelpen, bijvoorbeeld bij een spataderbreuk. Ook kunnen de zaadleiders doorgankelijk gemaakt worden wanneer deze verstopt of vernauwd zijn.

Bij de vrouw zal men veelal overgaan tot het toedienen van hormonen wanneer de eisprong uitblijft. Deze hormonen stimuleren de rijping van een eicel. Eileiders die geblokkeerd zijn kunnen operatief worden behandeld. Misvormingen of afwijkingen aan de baarmoeder kunnen ook middels een operatie verholpen worden: dit is echter niet altijd goed mogelijk. Soms ontstaan er na een operatie verklevingen, waardoor een zwangerschap alsnog uitblijft.

Chromosoomafwijkingen die voor een vruchtbaarheidsstoornis zorgen, zijn niet te verhelpen. In andere gevallen is het toedienen van medicijnen of een operatie wel goed mogelijk. In sommige gevallen wordt IVF toegepast, waarbij de eicellen buiten het lichaam worden bevrucht en vervolgens in de baarmoeder worden geplaatst.

Een stel heeft recht op een behandeling wanneer een zwangerschap uitblijft nadat het stel een jaar of langer onbeschermde gemeenschap heeft. Vaak zal men eerst bekijken of er wel sprake is van een eisprong van de vrouw: hierbij wordt de temperatuurmethode gebruikt.