Verandering van persoonlijkheid na hersenschade

Dementie, een beroerte of een andere vorm van hersenschade kan vele soorten functieverlies met zich meebrengen. Het meest treffende effect voor de omgeving is vaak een verandering in de persoonlijkheid van de patiënt. Normaal gesproken beleefde, geduldige mensen kunnen veranderen in snel geïrriteerde personen die regelmatig ongepaste opmerkingen maken. Ze worden bovendien chaotisch, wat behoorlijk belemmerend kan zijn in het dagelijks functioneren. De patiënt lijkt een totaal ander mens te zijn.

Inhoud


Hoe komt persoonlijkheid tot stand?

Persoonlijkheid is de persoonsspecifieke manier waarop met prikkels uit de omgeving wordt omgegaan. Hier zijn vele factoren bij betrokken, die een persoonsafhankelijke invulling en gewicht toebedeeld krijgen. De som van al deze factoren bepaalt hoe iemand zal reageren in een specifieke situatie. Achter de reactie die de persoon vervolgens zal geven, schuilt een veelomvattend proces met allerlei overwegingen die gemaakt moeten worden. Afhankelijk van de persoon en diens opvattingen en ervaringen, zal deze situatie voor iedereen anders uitpakken.

Al dit soort overwegingen vinden, deels bewust en onbewust, in de hersenen plaats. Hoe meer de persoon er bewust bij stilstaat, des te langer zal het duren voordat hij zal reageren. Hoe "kiezen" de hersenen een bepaalde reactie, uit de vele mogelijkheden die er bestaan? Dit proces kunnen we beschouwen als de spreekwoordelijke "druppel die de emmer over doet lopen". De prikkel (in het voorbeeld was dit aangestoten worden) is als het ware een "druppel", die groter of kleiner kan zijn, afhankelijk van het belang dat de persoon eraan hecht. De verschillende mogelijke reacties zijn dan "emmers". De hersenen leiden de informatie van de prikkel naar de mogelijk toepasselijke reacties, zoals een opmerking maken. Welke emmer overloopt, hangt af van het karakter van de persoon in kwestie en de specifieke omstandigheden. Iemand die agressief van aard is en in een slechte bui is, zal als het ware een klein, snel overlopend emmertje voor een lijfelijke reactie hebben. Echter, als deze persoon een kleutertje bij zich heeft waarvoor een goed voorbeeld gegeven moet worden, kan het zijn dat hij of zij zich toch weet in te houden. Deze overweging functioneert dan als een "lek" in het emmertje, waardoor de inhoud toch niet de grens bereikt. Mensen die zich weinig zullen aantrekken van hetgeen in het voorbeeld gesitueerd is, hebben zogezegd "diepe" emmertjes, die alleen in extreme situaties zullen aanzetten tot een reactie.

Sprekend in neurologische termen zit dit proces als volgt in elkaar. De verwerking van prikkels, de interpretatie ervan, de plaatsing in een context en het activeren van een reactie, alsmede de verbindingen tussen alle betrokken hersengebieden, wordt bewerkstelligt door neuronen. Een neuron ontvangt een "input" van één of meerdere neuronen. Deze kan stimulerend of remmend van aard zijn (respectievelijk facilitatie en inhibitie genoemd). Ieder neuron heeft een bepaalde stimulatiegrens voor activering. Alleen als de netto stimulatie groot genoeg is om deze grens te overschrijden, zal het neuron actief worden en zelf gaan bijdragen aan het signaleringsproces.

Het feit dat iedereen uniek is, betekent dat de precieze "lay-out" van de hersenverbindingen varieert per persoon. Zowel de precieze hersengebieden die met elkaar verbonden zijn, de aard van deze verbindingen (sterk/zwak faciliterend of inhiberend) en de stimulatiegrenzen zijn persoonsspecifiek. Op deze wijze kunnen individuele reacties tot stand komen. De eigenschappen van de hersenen zijn niet constant. Ze veranderen continu als gevolg van levenservaringen: sommige zaken krijgen meer gewicht en andere minder, we leren de gevolgen van onze acties beter inschatten, et cetera. Al dit soort aanpassingen in het denkproces liggen ten grondslag aan opgroeien en het volwassen worden.

<I>De frontale hersenkwab integreert de informatie die afkomstig is uit andere hersengebieden, en brengt zo het bewustzijn, ofwel de persoonlijkheid, tot stand</I> / Bron: Anatomist90, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)De frontale hersenkwab integreert de informatie die afkomstig is uit andere hersengebieden, en brengt zo het bewustzijn, ofwel de persoonlijkheid, tot stand / Bron: Anatomist90, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

De pathologie van persoonlijkheidsverandering

Verwerking van informatie vindt in allerlei over de hersencortex verspreide gebieden plaats, zoals in de sensorische, motorische, pariëtale associatie- en temporale associatiecortex. De integratie van al deze verwerkingsprocessen vindt plaats in de frontale cortex. Dit laatste proces maakt het bewustzijn van onszelf en de wereld van ons heen mogelijk, waarmee de planning en uitvoering van gedrag tot stand kan komen, met andere woorden: de persoonlijkheid.

Hoe deze integratie van hersenprocessen precies in zijn werk gaat, is nog niet bekend. Wetenschappers hebben wel een gebiedje binnen de frontale cortex - preciezer gezegd, de prefrontale cortex - kunnen identificeren als het zogenaamde Supervisory Attentional System (SAS). Dit hersengebied is verantwoordelijk voor de organisatie en doelbewustheid van gedrag.

De gevolgen van frontale hersenschade

Schade aan de frontale cortex, bijvoorbeeld door een beroerte of door een hersentrauma, heeft diverse gevolgen voor het denkvermogen en (sociaal) gedrag. Vaak wordt er "ontremd" gedrag waargenomen. Zulke patiënten worden opvliegerig, kunnen zich niet meer inhouden en maken confronterende, kwetsende en ongepaste opmerkingen. Net als hun omgeving, bemerken de patiënten zelf ook dat zij niet meer de persoon zijn die zij eens waren.

Schade aan het SAS leidt tot een chaotisch denkproces. Het gedrag wordt ongeorganiseerd, inadequaat en niet meer doelbewust of doelgericht. Patiënten vertonen grote moeite met taken die een beroep doen op het SAS. Dit soort taken zijn nieuw of niet-routinematig, of vereisen planning, flexibiliteit of initiatief. Wanneer patiënten met prefrontale schade hun aandacht proberen te houden bij wat ze doen, werkt dit zeer vermoeiend. Zij zijn dan ook niet in staat om dit lang vol te houden. Ook raken hun gedachten vaak afgeleid.

Het denken en de gedragingen die de individuele mens karakteriseren, worden tot stand gebracht door hersenprocessen. Het is dan ook niet verbazend dat schade aan de hersenengebieden die hiervoor verantwoordelijk zijn ertoe leidt dat er veranderingen optreden in deze eigenschappen. Een patiënt en diens omgeving zullen dit ervaren als een veranderde persoonlijkheid. Niet alleen de gewoonlijke wijze van reageren op situaties en het omgaan met mensen zijn aangedaan bij personen met frontale hersenschade. Ook het vermogen tot concentreren en plannen van hun handelingen verloopt niet meer naar behoren. Dit geeft grote beperkingen ten aanzien van complexe taken, zoals op hun werkplek, tot aan de indeling van hun dagelijks leven toe. Al deze factoren zijn een bron van frustratie voor de patiënt, die zich nog goed kan herinneren hoe hij of zij vroeger kon functioneren, en kunnen een moeilijk gegeven zijn voor diens familie en vrienden om mee om te leren gaan.

Lees verder

© 2009 - 2024 Teez, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Anatomie hersenen: hersenschorsElke dag doen mensen dingen zoals praten, denken, luisteren, plannen en kijken. Terwijl dit wordt gedaan, vindt er een c…
Effect alcohol op hersenen jongerenDe hersenen zijn tot na 20e levensjaar in ontwikkeling. Alcohol verstoort deze ontwikkeling en kan een zeer negatief eff…
Hersengrootte en de relatie tot gedragZoogdieren hebben in vergelijking tot hun lichaam grote hersenen, maar ook tussen verschillende soorten zoogdieren zit e…

Jeukende oren (met afscheiding): symptomen en oorzakenJeukende oren (met afscheiding): symptomen en oorzakenJeukende oren is een vervelend probleem dat gepaard kan gaan met afscheiding. Het komt vaak voor dat mensen de huisarts…
Pijn tijdens het vrijen bij de man (dyspareunie)Pijn tijdens het vrijen bij de man (dyspareunie)Pijn tijdens het vrijen (ook wel dyspareunie genoemd) komt zowel bij de vrouw als bij de man voor. Pijn tijdens de seks…
Bronnen en referenties
  • D. Purves. Neuroscience, 4e editie. Sinauer Associates Inc. 2008
  • MJT FitzGerald. Clinical Neuroanatomy and Neuroscience, 5e editie. Saunders Elsevier 2007
  • Afbeelding bron 1: Anatomist90, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Reactie

Conny, 08-03-2010
HAllo, mijn vraag is of het mogelijk is na een beroerte een sexcueele verandering kan optreden?
B.v. van hetro naar bi.

Mvg
Conny. Reactie infoteur, 09-03-2010
Beste Conny,

Het is inderdaad mogelijk dat er veranderingen optreden op het gebied van seksualiteit als gevolg van een beroerte (of een andere vorm van hersenschade). Meestal gaat het dan om een verminderd of juist toegenomen seksueel gedrag.
Een veranderde seksuele geaardheid komt ook voor, hoewel dat zeldzaam is. Voormalig heteroseksuele personen kunnen na een beroerte dus homofiele, biseksuele of zelfs pedofiele gevoelens krijgen.

Een meer wetenschappelijke verhandeling hierover is te lezen via de volgende link: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1028946/pdf/jnnpsyc00100-0015.pdf

Teez (56 artikelen)
Laatste update: 27-09-2010
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.