Varicocèle (zakaderbreuk): Gezwollen ader in balzak

Een varicocèle (zakaderbreuk, spatader in het scrotum) is een goedaardige aandoening waarbij een zwelling en verwijding van de aderen ontstaat die langs de zaadstreng lopen. Dit is het gevolg van slecht werkende kleppen die de bloedstroom terug omhoog duwen. Mannen kampen niet altijd met symptomen, maar symptomatische mannen kampen met onder andere vruchtbaarheidsproblemen, doffe pijn en jeukende gevoelens onder de huid. Als het dragen van speciaal ondergoed niet werkt, is embolisatie of een operatie aanbevolen. De meeste mannen die een behandeling hebben ondergaan, hebben goede vooruitzichten. Af en toe ontstaan wel enkele complicaties als gevolg van de (behandeling van) de gezwollen aders in de balzak.

• Oorzaken van varicocèle bij man
• Risicofactoren van zakaderbreuk
• Symptomen: Spatader in scrotum
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vergrote aderen in het scrotum
• Operatie
• Embolisatie
• Prognose van zwelling van aders van het scrotum
• Complicaties van gezwollen ader in balzak

Oorzaken van varicocèle bij man

Een zwelling van de aders van de balzak treedt op wanneer de aders in de balzak vergroten. Elke ader heeft een klep die voorkomt dat bloed naar achteren stroomt, maar soms werkt de klep niet goed. Hierdoor stroomt het bloed terug, beschadigt het de ader waardoor uiteindelijk een zwelling ontstaat. Dit proces is vergelijkbaar met spataderen in de benen. Artsen begrijpen anno oktober 2020 niet volledig waarom de kleppen defect raken en varicocèles tot stand komen. Meestal heeft een man geen onderliggend gezondheidsprobleem.

Risicofactoren van zakaderbreuk

Varicocèles komen vaker voor bij mannen van 12 tot 35 jaar. Rokers zijn ook vaker aangetast. Verder is de vergroting van de aderen het vaakst zichtbaar aan de linkerkant van het scrotum. Een zakaderbreuk bij een oudere man die plotseling verschijnt, is mogelijk het resultaat van een niertumor, die de bloedtoevoer naar een ader blokkeert.

Symptomen: Spatader in scrotum

Meestal ontwikkelen spataders in het scrotum zich langzaam. Sommige mannen hebben geen symptomen. Mannen die symptomen ontwikkelen, kampen meestal met:

• doffe tot scherpe pijn, ongemak of gevoeligheid van het scrotum (scrotumpijn)
• een pijnloos testikelbultje, een scrotumzwelling of een uitstulping in het scrotum
• een zwelling van het scrotum (scrotumzwelling)
• jeukende sensaties onder de huid
• mogelijke problemen met de vruchtbaarheid of een verminderd aantal zaadcellen
• vergrootte, gedraaide aderen in het scrotum

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt de liesstreek van de man, inclusief het scrotum en de testikels. De arts voelt een soort verwrongen massa langs de zaadstreng die doet denken aan een zak met wormen. Soms is deze zwelling niet zichtbaar of voelbaar, en dan vooral wanneer de man ligt. De teelbal aan de zijkant van de varicocèle is mogelijk kleiner dan die aan de andere kant. De man krijgt mogelijk ook een echografie van het scrotum en de testikels, evenals een echografie van de nieren. Bij vruchtbaarheidsproblemen bestelt de arts een sperma-analyse om de kwaliteit van het sperma te controleren.

Behandeling van vergrote aderen in het scrotum

Een jockstrap of nauwsluitend ondergoed vermindert het ongemak. Gaat de pijn niet weg, of treden andere symptomen op, dan is een andere behandeling nodig.

Operatie

Soms is een operatie nodig om een spatader in de balzak te corrigeren. In medische termen heet deze operatie ‘varicocèlectomie’. De man krijgt eerst een soort verdovend medicijn (anesthesie) toegediend. De uroloog maakt daarna een snede, meestal in de onderbuik, en bindt de abnormale aderen af. Hierdoor wordt de bloedstroom in het gebied van de normale aderen geleid. De operatie is ook via een laparoscopische procedure mogelijk. Hierbij maakt de arts kleine incisies (chirurgische insnijdingen) met behulp van een camera. Normaal gesproken mag de man het ziekenhuis nog dezelfde dag verlaten. Hij moet de eerste 24 uur na de ingreep een ijspakking op het gebied plaatsen om de zwelling te verminderen.

Embolisatie

Een alternatief voor chirurgie is een varicocèle embolisatie. Hierbij plaatst de arts een katheter (kleine holle buis) in een ader in het lies- of nekgebied. De arts verplaatst de katheter in de varicocèle met behulp van röntgenstralen als richtlijn. Een kleine spiraal wordt via de katheter in de varicocèle geplaatst. De spiraal blokkeert de bloedstroom naar de slechte ader en stuurt deze naar normale aderen. De man moet ook een ijspak op het gebied houden om de zwelling te verminderen en tijdelijk een ondersteuning voor de balzak dragen. Omdat de arts tijdens een embolisatie een veel kleinere insnijding maakt dan bij een operatie, herstelt de man sneller.

Prognose van zwelling van aders van het scrotum

Een zakaderbreuk is vaak onschadelijk en hoeft behoeft in veel gevallen geen medische behandeling, tenzij de man een verandering in de grootte van de zaadbal opmerkt. Bij een man die chirurgie ondergaat, ontstaat waarschijnlijk een toename van het aantal zaadcellen. Dit verbetert de vruchtbaarheid echter niet. In de meeste gevallen verbetert de testikelatrofie niet, tenzij de arts een operatie vroeg in de adolescentie uitvoert. De vooruitzichten voor mannen die een behandeling voor een varicocèle hebben gekregen, zijn relatief goed.

Complicaties van gezwollen ader in balzak

Onvruchtbaarheid is een complicatie van zakaderbreuk.

Complicaties van de behandeling bestaan uit

• de vorming van een bloedstolsel
• een atrofische testis (testikelatrofie: door een gebrek aan gezonde bloedtoevoer naar de testikels gaan ze krimpen)
• een infectie
• een terugkeer van de varicocèle
• schade aan het scrotum of bloedvat in de buurt

Lees verder

• Testikelpijn: Pijn in één of beide zaadballen (teelballen)
• Gezwollen scrotum (balzak): Oorzaken van scrotale zwelling