Alternatieve geneeswijze - Fytotherapie

Fytotherapie, niet te verwarren met fysiotherapie, betekent 'Genezen met planten'. Fytotherapie is een natuurgeneeswijze, ook wel als alternatieve geneeswijze genoemd, die uitsluitend plantaardige geneesmiddelen toepast, de zogenaamde fytotherapeutica. Fytotherapeutica worden zowel in de reguliere geneeskunde als in verschillende Oosterse en Westerse natuurgeneeswijzen toegepast. De fytofarmacie heeft diverse vormen plantenmaterialen, zoals: kruiden, tincturen, tabletten, poeders, extracten, thee, sappen en etherische olie.

Alternatieve geneeswijze of natuurgeneeswijze

Natuurgeneeswijze als naamgeving is eigenlijk beter op zijn plaats. Het begrip 'alternatief' of alternatieve geneeswijze als afbakening van de reguliere geneeswijze, is echter inmiddels dermate ingeburgerd geraakt, dat deze bij meer mensen bekend is dan de term natuurgeneeswijzen.

Fytotherapie als natuurgeneeswijze

Fytotherapie wordt gedefinieerd als: 'de professionele toepassing van plantaardige geneesmiddelen met als doel de gezondheid te behouden of te bevorderen' (hier valt zelfmedicatie niet onder). Fytotherapie is een overkoepelende naam, daar deze kan verwijzen naar verschillende en uiteenlopende behandelingswijzen, zowel de reguliere als de zogenaamde 'alternatieve' geneeskunde.

Fytotherapeutica, plantaardige geneesmiddelen

Binnen de fytotherapeutica worden geneesmiddelen toegepast, die als actieve ingrediënten uitsluitend planten, delen van planten of plantenmaterialen of combinaties hiervan bevatten, in ruwe of bewerkte staat. Fytotherapeutica worden zowel door de reguliere medische geneeskunde als door andere Westerse en Oosterse geneeskunde professioneel toegepast. Zoals gezegd, is de term fytotherapie een overkoepelende naam, waar meerdere en uiteenlopende geneeswijzen onder vallen. In het algemeen kan globaal gesteld worden dat er vijf groepen zijn te onderscheiden die fytotherapeutica toepassen, namelijk de:

• Westerse reguliere geneeskunde.
• Westerse traditionele natuurgeneeskunde.
• Antroposofische geneeskunde.
• Traditionele Chinese geneeskunde.
• Ayurveda of ayurvedische geneeskunde (aziatisch).

Het wezenlijke van fytotherapeutica is dus dat er uitsluitend gebruik gemaakt wordt van plantaardige middelen. Een aantal andere natuurmiddelen, zoals bijvoorbeeld homeopathische middelen, kunnen plantaardige en/of dierlijke bestanddelen bevatten.

Natuurgeneesmiddelen

De fytofarmacie heeft verschillende vormen van plantenmaterialen. De meest bekende vormen zijn theeën, tincturen, tabletten, vloeibare en gedroogde extracten. Tevens zijn er onder andere poeders, geperste sappen, etherische oliën, zalven, crèmes en gels verkrijgbaar.

Plantaardige natuurmiddelen in verschillende vormen

Planten en kruiden, deze moeten gedroogd worden. De bereiding begint al bij het drogen. Vanaf het moment dat er geplukt wordt, is er al sprake van een bereiding en treden veranderingen op in het oorspronkelijke biologische materiaal. Drogen van planten moet onder zeer speciale condities gebeuren, anders is de kans op schimmelvorming of bederf erg groot. Ook de heilzame werking gaat dan verloren, of erger: men kan er dan ziek door worden. Indien een plant vers en onbewerkt wordt ingenomen, gaan er geen ingrediënten verloren, mits de planten kort voor gebruik geplukt zijn en onder ideale omstandigheden ('s morgens vroeg, op een zonnige dag). Maar verse, onbewerkte planten worden bijna door niemand meer gebruikt. Ook het zetten van kruidenthee of het laten meekoken van kruiden bij het bereiden van voedsel is een bewerking. Hierbij neemt men slechts een gedeelte van de in water oplosbare werkzame (hydrofiele) bestanddelen op. De vet oplosbare werkzame (lipofiele) bestanddelen zijn niet of slecht in water oplosbaar. Kruidenthee of culinair gebruik van kruiden is minder geschikt voor therapeutische toepassing omdat de noodzakelijke concentratie van werkzame bestanddelen niet gehaald wordt.

Planten- en kruidentincturen

Tincturen bereidt men op basis van water en alcohol. Ook de wat moeilijker oplosbare stoffen zoals etherische oliën en vetachtige grondstoffen worden door alcohol opgenomen. Alcohol zorgt bovendien voor een goede conservering van het eindproduct. Bij het bereiden van een tinctuur weekt men de plant in een oplosmiddel. De weektijd verschilt van plant tot plant, van enkele uren tot enkele dagen. Het alcoholpercentage zal afhankelijk van de werkzame bestanddelen variëren, maar nooit minder zijn dan 20% om bederf te voorkomen.

Panten- en kruidenextract

Extract is een geconcentreerde vorm van een plant, verkregen door het vermengen van verse of gedroogde plantendelen met een geschikt oplosmiddel, meestal alcohol en/of water. Het gehele bereidingsproces van extracten (vanaf het moment van zaaien tot en met de laatste fase in het productieproces) is met behulp van protocollen tot in het kleinste detail vastgelegd (gestandaardiseerd). De concentraties aan werkzame bestanddelen, de toegepaste plantendelen en oplosmiddelen zijn nauwkeurig vastgesteld teneinde een reproduceerbaar product te verkrijgen met steeds dezelfde kwaliteit. Tal van controles naar waarde- en gehaltebepaling van de verschillende bestanddelen vinden tijdens het gehele productieproces plaats. Zo controleren analisten en laboranten de bodemsamenstelling, klimatologische omstandigheden, milieuverontreiniging, microbiologische zuiverheid en radioactieve verontreiniging. Alle bevindingen worden zorgvuldig vastgelegd zodat men - indien gewenst - naderhand het gehele traject kan nagaan. Standaardisatie maakt dat het product bepaalde werkzame bestanddelen in een vastgestelde hoeveelheid bevat. Door variabelen als weersomstandigheden, plaats van herkomst van de planten, oogstprocedures, opslag, bereidingsmethoden en verpakking kunnen de werkzame bestanddelen in het eindproduct sterk schommelen. Standaardisatie is dus heel belangrijk. Gestandaardiseerde producten zijn ontwikkeld volgens moderne, wetenschappelijke inzichten met als uitgangspunten veiligheid in het gebruik, aantoonbare werkzaamheid en een gegarandeerde concentratie van werkzame bestanddelen.

Onderzoek fytotherapeutica

Op internationaal niveau wordt door wetenschappers gewerkt aan een verdere professionalisering van fytotherapie en de maatschappelijke acceptatie van fytotherapeutica. Hierbij is wetenschappelijk onderzoek een belangrijke factor. Al meer dan een eeuw vinden wereldwijd wetenschappelijke studies plaats naar werkzame bestanddelen, werkingsmechanismen, farmacologische eigenschappen en mogelijke toxiciteit van planten en fytotherapeutica. Dankzij dit wetenschappelijk onderzoek zijn er nu veel meer gegevens voorhanden over veiligheid, toepasbaarheid, werkzaamheid, indicaties en contra-indicaties, bijwerkingen, onderlinge interacties, dosering en toxiciteit van planten en fytotherapeutica etc. Ook is er steeds meer bekend over de interactie effecten met bepaalde voedingssupplementen en de interactie met reguliere (synthetische) geneesmiddelen. Wereldwijd vindt nog steeds wetenschappelijk onderzoek in deze plaats en zal plaats blijven vinden.

Lees verder

• Ayurveda - Ayurvedische natuurgeneeswijze
• Homeopathische middelen tegen Stress
• Orthomoleculaire geneeswijze - Voedingsstoffen Vitamine Tips
• Mesologie: Alternatieve geneeswijze
• Geneeskrachtige gezonde kruiden - Alfabetische index