Zoetstoffen en suiker: de voor- en nadelen

Om verschillende redenen zijn zoetstoffen die suiker vervangen steeds meer in gebruik. Algemeen wordt gesteld dat alternatieven voor suiker helpen bij het afvallen en minder schadelijk zijn voor je gebit en je gezondheid in het algemeen. Er zijn verschillende natuurlijke alternatieve zoetstoffen en kunstmatige. Natuurlijke zoetstoffen als stevia en tagatose blijken het gezondst maar prijzig. Elke zoetstof en suiker hebben voor- en nadelen. Met suiker is op zich weinig mis, zolang je maar voldoende eetlust overhoudt voor voeding met belangrijke voedingswaarde zoals groenten. Suiker behoort tot de koolhydraten is dus een belangrijke energieleverancier voor het lichaam. Suiker past in principe in een gezond eetpatroon. Maar doordat we te zoet eten en drinken, krijgen we te veel suiker binnen. Dus grijpen we naar de suikervervangers.

Vormen

Vervangers zijn verkrijgbaar in pilletjes, vloeibare vorm en als poeder. De pilletjes, ook wel zoetjes genoemd, zijn geschikt voor in de koffie en thee. Poeders en vloeistof zijn handig om mee te bakken. Al is het opletten bij de poeders. Deze bevatten regelmatig aspartaam en die stof verliest zijn zoete smaak wanneer het wordt verhit tot boven de 180 ℃.

Verschillen

Er zijn veel verschillen tussen de vele zoetstoffen. Zo zijn er suikervervangers die -bijna- net zo zoet zijn als suiker en ze geven net iets minder energie. Dit zijn de zogenaamde polyolen: erythirol, isomalt, lactitol, maltitol, mannitol, sorbitol en xylitol. Ze veroorzaken geen tandbederf en zitten daarom vaak in gebitsvriendelijke kauwgom. Te veel van deze stoffen werkt soms laxerend en kan maagdarmklachten, gasvorming en diarree veroorzaken.

Andere zoetstoffen zijn effectiever. Deze zijn vijftig tot vijfhonderd keer zo zoet als suiker en heten intensieve zoetsoffen: acesulfaam-k, aspartaam, cyclamaat, sacharine en sucralose. Deze stoffen geven geen tot nauwelijks energie. Veel lightproducten bevatten deze suikervervangers.

Omstreden: aspartaam en cyclamaat

Aspartaam en cyclamaat zijn omstreden. Het zijn met sacharine tegelijkertijd de meest gebruikte zoetstoffen. De aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI) voor cyclamaat is 7 milligram per kilo lichaamsgewicht. Cyclamaat is bij een te hoge inname potentieel schadelijk voor de mannelijke testikels. Deze zoetstof is in de Verenigde Staten verboden.

Cyclamaat zit in veel kinderproducten zoals limonadesiroop, kindertandpasta en melkproducten. Kinderen hebben bovendien een lager gewicht en bereiken dus sneller de aanbevolen hoeveelheid. Het Voedingscentrum in Nederland adviseert daarom om kinderen onder de vier jaar niet meer dan twee glazen limonadesiroop of melkproducten met cyclamaat te laten drinken.

Ook over aspartaam blijven de meningen verdeeld. Officieel is de stof veilig. Dat is wetenschappelijk aangetoond. Tegelijkertijd staat ook vast dat patiënten met een bepaalde stofwisselingsziekte geen aspartaam binnen mogen krijgen. Ook staat op het etiket altijd de waarschuwing: ‘bevat een bron van fenylalanine’. Deze laatste stof kan bij te hoge concentraties door de lever worden omgezet in giftige stoffen. Dat is ook wetenschappelijk vastgesteld. Aspartaam kan met mate worden gebruikt.

Natuurlijke zoetstoffen

Dan zijn er nog de natuurlijke zoetstoffen. Thaumathine is bijvoorbeeld afkomstig uit de bessen van een Afrikaanse plant. Het is 2500 maal zoeter dan suiker en heeft daarmee de sterkste zoetsmaak van alle zoetstoffen. Een ander natuurlijk alternatief voor suiker is stevia. Dit komt uit honingkruid maar is wel erg duur. Een pot met 300 zoetjes kost €7.
Ten slotte is er nog tagatose, ook een natuurlijke zoetstof. Deze stof is afkomstig uit zuivel en zonder toevoegingen, dus zonder E-nummers. De zoetkracht is iets minder dan van suiker, maar het bevat minder dan de helft van het aantal calorieën. Net als stevia is ook dit alternatief niet goedkoop. Het is verkrijgbaar onder de naam Tagatesse.

Niet te zoet

Suiker is volgens onderzoekers nog niet eens zo ongezond. Gezond eten met suiker is heel goed mogelijk, zolang je niet te zoet eet. Zoetstoffen geven minder energie dan suiker. Dus lijkt het een geschikt alternatief voor wie zoet wil eten en tegelijk wil afvallen. Maar steeds meer onderzoek wijst uit dat die vlieger ook niet helemaal opgaat. Bij inname van calorie-arm voedsel met zoetstoffen ervaar je waarschijnlijk een minder gevoel van verzadiging in tegenstelling tot suikerrijk voedsel. Je hersenen geven namelijk geen ‘verzadigingssignaal’ bij calorie-arm voedsel met zoetstoffen. Het lichaam wil de lage calorie-inname dan compenseren, waardoor je juist meer trek krijgt. Waarschijnlijk bereik je de beste resultaten wanneer je minder gezoet voedsel eet.