Second opinion, recht kan u redden!

Heeft u twijfels omtrent een medische behandeling, neemt uw arts u niet serieus, staat u voor een ingrijpende keuze of zegt elke dokter iets anders? Soms bent u het niet eens met de diagnose, krijgt u te weinig informatie of wordt u bijna zelf deskundig door al wat u op internet leest. In alle gevallen is het moeilijk nog vertrouwen in uw arts te hebben. Heeft ie geen tijd of geen zin? U verdient beter! Gelukkig is er de optie 'Second Opinion'. Maak er gebruik van. Het is uw recht en uw lichaam!

Tweede mening

Patiënten worden steeds mondiger en durven steeds vaker om een second opinion te vragen. Een second opinion betekent letterlijk 'tweede mening'. Wanneer u twijfelt aan het oordeel van uw behandelend arts of geen vertrouwen heeft in zijn of haar oordeel, kunt u gebruik maken van de second opinion. Deze onafhankelijke opinie ontvangt u vervolgens van een andere arts die minstens hetzelfde deskundigheidsniveau heeft als de eerste geconsulteerde arts. Deze arts moet ook werkzaam zijn op hetzelfde specialisme/vakgebied als de eerste arts. Een oordeel van een alternatief genezer omtrent de diagnose en behandeling van een regulier arts valt niet onder second opinions. In de praktijk worden de meeste second opinions gegeven over een diagnose, een behandelingsvoorstel of soms een behandeling die al heeft plaatsgevonden. In de meeste gevallen betreft het operaties, chronische en/of ernstige ziekten.

Second opinion, verwijzing?

Een second opinion is niet helemaal hetzelfde als een verwijzing. Uw behandelend arts kan u verwijzen naar een ander ziekenhuis, een andere specialist, een nog gespecialiseerder arts, enz. Soms wil hij zelf slechts eenmaal de mening van een andere arts horen, en dit heet een 'extended opinion', wat onderdeel is van de totale 'first opinion'. Wilt u als het ware uzelf verwijzen, dan neemt u daartoe het initiatief en dit noemen we dan een 'second opinion'. Echter, het betekent niet dat de arts van uw keuze de behandeling vervolgens ook overneemt. Dit hangt af van wat de tweede arts voorstelt. In principe wordt u namelijk weer 'teruggestuurd' naar uw eerste arts. Zoek te allen tijde goed uit bij wie u het best terecht kunt voor een second opinion. Sommige ziekenhuizen zijn gespecialiseerd in bepaalde problemen of technieken en hebben er veel ervaring mee verworven. Op internet kunt u dit zelf uitpluizen. Komt u er niet uit, laat u dan adviseren door uw huisarts of specialist.

Second opinion is uw recht

Soms is er voor een second opinion toch een verwijzing nodig, vooral als u niet aanvullend verzekerd bent. U neemt anders het risico de kosten zelf te moeten betalen. Wilt u uw behandelend arts - een specialist - niet betrekken bij uw wens voor een second opinion, dan kunt u deze via uw huisarts aanvragen. De kans is aanwezig dat een second opinion juist wordt aangeraden, of vindt ook uw behandelend arts het een goed idee. In alle gevallen geldt dat een second opinion uw recht is. Het recht op een second opinion is weliswaar niet in de wet vastgelegd, maar de Nederlandse huisartsen en specialisten hebben samen met de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) een modelovereenkomst Arts-Patiënt opgesteld. Hier is het recht op een second opinion in opgenomen. Toestemming voor een second opinion heeft u dus niet nodig! Wil de arts geen enkele medewerking verlenen dan kunt u uw verzekering raadplegen en informeren of u op eigen houtje naar een andere arts kunt gaan.

Hoe medische besluiten vallen

Second opinion komt neer op vergelijking. De bedoeling van second opinion is feitelijk eventuele tekortkomingen in het oordeel van de arts te verbeteren door dit te vergelijken met het oordeel van een andere arts. Kijken meerdere artsen naar hetzelfde probleem, dan zullen zij in tien tot twintig procent van de gevallen met elkaar van mening verschillen. Soms zelfs verschillen ze ook met zichzelf van mening! Gedocumenteerd bewijs is nodig om tot een precies besluit te komen maar juist dat is wat bij een fors deel van het medisch handelen ontbreekt. Vaak wordt er afgegaan op persoonlijke ervaringen van de arts. Maar daar zitten kanttekeningen aan: Te weinig ervaringen, geen controlegroepen, onvolledige en te korte follow-up, alsmede een selectief geheugen. Logisch dat een medische beslissing dus vaak misleidend is omdat de accuraatheid te wensen overlaat. Dit gegeven wordt door een second opinion niet van tafel geveegd, maar draagt wel bij aan een zo zorgvuldig mogelijke besluitvorming.

Wanneer een second opinion?

Een second opinion is zinvol in de volgende gevallen:

• U bent het eens met uw eerste arts, maar wilt meer zekerheid.
• U vindt de 'first opinion' onduidelijk, warrig of vaag.
• U vindt de diagnose niet passen bij uw klachten en bent het dus niet met de diagnose eens.
• Er is geen oorzaak voor uw klachten gevonden en/of u vindt dat u niet volledig onderzocht bent.
• Er is een voorstel tot behandelen, maar deze behandeling vindt u te ingrijpend.
• Er is een voorstel tot behandelen, maar u denkt dat er voor u geschiktere behandelingen zijn.
• Er is een voorstel tot behandelen, maar u vraagt zich af of deze niet beter op een later tijdstip kan plaatsvinden.
• Er zijn u diverse behandelingsvoorstellen gedaan, waar u niet uit kunt kiezen.
• U twijfelt of u een uitgevoerde behandeling wel had moeten laten uitvoeren.
• U heeft een behandeling ondergaan die niets heeft geholpen.
• U ondergaat een behandeling die u zeer zwaar valt.
• U heeft het gevoel dat uw behandelend arts informatie achterhoudt.
• U bent van het 'kastje naar de muur' gestuurd en helemaal niet verder gekomen.
• U hebt diverse artsen binnen een ziekenhuis gesproken en allemaal zeggen ze iets anders.
• Uw arts stuurt u weg met de mededeling dat uw klacht vanzelf overgaat, maar u denkt van niet.
• Uw arts stuurt u weg met de mededeling dat hij/zij niets meer voor u kan doen.
• U hebt het gevoel dat uw arts u niet gelooft, of u voelt zich niet serieus genomen.
• U heeft het gevoel dat u meer weet dan uw arts en/of u heeft het gevoel dat uw arts niet 'up to date' is qua kennis en deskundigheid.

Medisch dossier

Heeft of wilt u een open relatie met uw huidige arts dan kan hij of zij u helpen met de aanvraag voor een second opinion. Deze kan zo nodig een brief schrijven en/of relevante medische informatie uit uw dossier doorzenden of faxen. Soms vraagt de arts van wie u de second opinion wil hebben zelf om deze informatie. U kunt kopieën uit uw medisch dossier altijd opvragen zodat u deze bij uw bezoek ook eventueel zelf kunt meebrengen. Want: U hebt recht op inzage in uw medische gegevens. Helemaal geen informatie meenemen is overigens niet zo verkeerd. U bent er dan wel van verzekerd dat de tweede mening ook echt onafhankelijk zal zijn. Wel is het zinvol om uitslagen van reeds uitgevoerd onderzoek te overleggen, zodat sommige onderzoeken, bijv. röntgenfoto's, niet opnieuw gedaan hoeven te worden.

Recht op volledige informatie

Het vragen van een second opinion is niet altijd een motie van wantrouwen. U hebt recht op complete informatie over uw ziekte, de mogelijke behandelingen, risico's, bijwerkingen en succespercentages. Maar al deze informatie kan vaak niet binnen tien minuten worden verstrekt, soms heeft de arts daar ook duidelijk niet zo'n zin in. En u verlaat de spreekkamer vol vragen... Openheid en helderheid tussen arts en patiënt is altijd gunstig, maar als u meent dat uw behandelend arts qua voorlichting onvolledig is geweest, dan ligt het voor de hand dat u niet de behoefte voelt om omgekeerd uw arts over uw plannen voor een second opinion in te lichten. In streekziekenhuizen is men vaak niet op de hoogte van de nieuwste behandelmethoden in academische ziekenhuizen. Maar bij diagnose en behandeling gaat het steeds om uw eigen lichaam! Beslissingen kunnen grote gevolgen hebben. Daarom is het altijd goed om zoveel mogelijk inlichtingen te vergaren.

Second opinion, niet voor je plezier

Naast de informatie van uw behandelend arts verkrijgt u info via bijv. internet, een patiëntenvereniging of uw eigen huisarts. Vindt uw arts het gek dat u elders informatie gaat halen, dan bewijst dat eens te meer dat u met de wens voor een tweede mening op de goede weg bent. Niemand gaat voor zijn plezier langs meerdere ziekenhuizen of artsen. Second opinion aanvragen kunnen voor een groot deel worden voorkomen door volledige openheid van de behandelend arts. Dit betekent een open communicatie, dus een goede relatie tussen arts en patiënt. Zodra aan die punten niet wordt voldaan, krijgt de patiënt de behoefte zijn heil elders te zoeken. De beste artsen zijn in die zin de zorgverleners die de patiënt er bij voorbaat al op wijzen dat hij altijd een second opinion kan vragen. Op het moment dat hij dat zegt, is al het vertrouwen gewonnen. Maar de praktijk is helaas anders.

Voorbereiding op second opinion

Herhaal goed voor uzelf waarom u de second opinion wilt en wat u ermee hoopt te bereiken. Schrijf van te voren uw vragen op, en let erop dat deze tijdens het gesprek allemaal worden beantwoord. Omdat het vaak allemaal vlug gaat kan het zinvol zijn een familielid of goede bekende mee te nemen. Twee horen meer dan een. Zeg het als u iets niet begrijpt en vraag desgewenst om meer uitleg. Soms wordt iets pas helder als de arts zijn teksten verduidelijkt met een tekening. Zorg ervoor dat u het gesprek als het ware kunt samenvatten, dus zet de belangrijkste punten aan het eind van het gesprek nog eens op een rij. Vraag de arts of u het zo goed begrepen heeft en informeer naar de mogelijkheid voor een eventueel later telefonisch consult met de arts.

Third opinion?

Meestal komt het niet tot een derde of vierde oordeel. In sommige landen is het heel gebruikelijk om dit wel te doen, maar in Nederland niet. Toch mag het wel, mits de arts meewerkt en u verwijst. Maar dat is tevens het punt: Veel artsen zullen de noodzaak er niet van inzien en niet mee willen werken. En zo werkt het verwijzingsfenomeen als een rem op dit systeem, vooral als het steeds gaat om dezelfde hulpvraag. In Amerika ligt het allemaal wat anders: Gebleken is dat als de eerste en de tweede specialist een negatief advies ten aanzien van operatie gaven, een kwart van de patiënten zich alsnog door een derde arts lieten opereren. Er spelen dus andere factoren mee die de besluitvorming beïnvloeden. Overigens is shoppen langs allerlei dokters lang niet altijd in uw voordeel. Het grootste gevaar is dat twijfels alleen maar zullen toenemen en het vertrouwen in artsen in het algemeen verloren raakt.

Second opinion, andere conclusie

Hoe een second opinion zal uitpakken valt van te voren niet te voorspellen. Soms verloopt het heel anders dan u van te voren kunt bedenken. Een second opinion is een frisse kijk op uw situatie. Eenmaal verrijkt met de second opinion kan het zijn dat u zich beter geïnformeerd voelt, ook al komt de tweede arts tot dezelfde conclusies. Wanneer u zekerheid heeft gekregen, is het second opinion bezoek de moeite waard geweest. U bent gesterkt in uw besluiten en krijgt het vertrouwen in uw eigen arts weer terug. U weet nu dat u op de goede weg bent, er zijn geen overgebleven vragen meer.

Maar: Het is mogelijk dat de tweede arts met een andere conclusie komt, soms pas na meerdere onderzoeken. In Amerika is de kans op een andere conclusie maar liefst 25%, de Nederlandse cijfers zijn niet bekend. Gebeurt dit u, dan moet u een keus maken bij wie u zich wilt laten behandelen. Daarbij komen vragen op zoals hoeveel ongemak een behandeling geeft, hoe de slagingskansen zijn, hoeveel ervaring ermee is opgedaan, en welke technieken er gebruikt worden. Dan komt nog de duur van de behandeling en het verdere verloop. Heeft u vertrouwen in de tweede arts en zijn werkwijze, dan kunt u met behulp van deze arts de behandeling bij hem voortzetten of eventueel nog wachten.

'There are as many opinions as there are experts.' ~ Franklin Delano Roosevelt

Lees verder

• Wat artsen u niet vertellen