Waar zijn kinderen bang voor?

Veel ouders begrijpen soms weinig van de angsten van hun kinderen. Monsters onder het bed, spinnen tussen de lakens, (te) harde geluiden, inbrekers in de gang, ‘stel je voor dat’…. ik naar het ziekenhuis moet en komen pappa en mamma echt weer terug? Die angsten verdwijnen weer en soms komen er nieuwe bij. Angsten horen bij de normale ontwikkeling van kinderen, ‘bang zijn’ hoort erbij maar té bang niet.

Inhoud

• Waar zijn kinderen bang voor?
• Angst is een fase in de ontwikkeling van kinderen
• Wanneer is angst een probleem
• Leren omgaan met angst
• Het verschil tussen angst en gevaar
• Nachtmerries en nachtangsten bij kinderen

Waar zijn kinderen bang voor?

Bij iedere leeftijd horen angsten, sommige verdwijnen maar enkelen zijn vrij langdurig. Zo rond een maand of zes kunnen baby’s ineens ‘eenkennig’ worden, ze hebben liever vertrouwde ‘eigen’ mensen om zich heen en vinden het niet prettig wanneer die de kamer verlaten. Wanneer een kind twee wordt kan die angst nog groter worden en kunnen peuters echt gaan tobben over de vraag of pappa en mamma wel terug komen. Vanaf een jaar of twee zijn de meeste kinderen bang om alleen gelaten te worden, bang voor pijn, harde geluiden, voor het donker en alles wat ze niet begrijpen. Kinderen op deze leeftijd hebben een grote fantasie en de clown om het nachtkastje wordt ’s nachts een kinderetend monster. Fantasie en werkelijkheid lopen op deze leeftijd door elkaar en levert beangstigende beelden op. Wanneer kinderen ongeveer vier jaar zijn begrijpen ze de wereld beter en gaat de fantasie een minder belangrijke rol spelen. Andere angsten komen nu tevoorschijn.

Kinderen in de basisschoolleeftijd kunnen bang zijn voor het donker, inbrekers, straf, alleen thuis zijn, ‘enge’ mannen, een scheiding, pesten, spoken, ongelukken, oorlog, dood gaan, onweer en nog veel meer. De kinderen zijn meer gericht op wat ze lezen of horen op tv en kunnen daardoor ook angsten ontwikkelen. Sommige van die angsten zijn terecht, de angst voor ongelukken houdt een kind alert en kinderen moeten ook een gezonde dosis argwaan voor vreemden houden.

Angst is een fase in de ontwikkeling van kinderen

Vrijwel ieder kind dat een normale ontwikkeling doormaakt kan angstig worden voor ‘iets’ of ‘iemand’. Het ene kind zal er meer last van hebben dan het andere. Aanleg speelt hierin meestal een rol, sommige kinderen zijn vanaf hun geboorte wat angstiger dan anderen. Daarnaast kunnen specifieke gebeurtenissen een angst op gang brengen. Wanneer een kind ooit eens in een vijver is gevallen kan het langdurig bang blijven voor water. Angst kan aangeleerd zijn, een kind kan een angst voor bijvoorbeeld spinnen van een ouder overnemen. Stressvolle momenten kunnen ook angstig maken, een nieuwe school, een scheiding of verhuizing.

Wanneer is angst een probleem

Angst is een probleem wanneer het een kind gaat belemmeren in zijn ontwikkeling, de angst in geen verhouding staat tot het gevaar of volledig irrationeel is. Of een angst irrationeel is hangt af van de leeftijd van een kind. Een kind van een jaar of drie kan bang zijn om door het afvoerputje van het bad te spoelen, voor een kind van drie een heel normale angst omdat het nog weinig gevoel heeft voor omvang. Wanneer een kind deze angst op achtjarige leeftijd nog heeft, dan is die angst irrationeel. In al deze laatste gevallen heb je te maken met een fobie (of angststoornis) en kun je beter een professionele hulpverlener om ondersteuning vragen.

Leren omgaan met angst

Erover praten helpt

Kinderen moeten van volwassen om hun heen drie dingen leren, er is niets mis met je wanneer je soms bang bent, het is goed om erover te praten en zoek hulp. ‘Doe niet zo dom’, ‘monsters bestaan niet’, ‘het is toch een lieve hond’ en ‘stel je niet zo aan’, zijn zinnen die een kind niet helpen. Twijfel niet aan de angst van het kind, accepteer die als normaal. Vertel kinderen dat iedereen wel eens bang is, misschien heb je zelf ook wel eens monsters van onder het bed verjaagd als kind? Kinderen willen graag leren hoe ze hun angst de baas kunnen en horen dat het liefst van hun ouders.

Hoe los je het op

Leer kinderen met hun angst om te gaan. Vooral jonge kinderen kunnen leren om met hun fantasie het ‘enge’ monsters om te toveren in een lief monster. Voor die angst voor het donker zet je een zaklantaarn naast het bed. Bedenk een ‘veilige plek’, een lievelingsplekje, misschien hun favoriete speelplek waaraan ze kunnen denken wanneer ze bang zijn. Wanneer je bang bent om even alleen thuis te zijn door alle 'enge' geluiden, zet dan de tv aan.Veel kinderen zijn creatief in het bedenken van oplossingen

Zelf niet bang zijn

Kinderen nemen de angsten van hun ouders over. Wanneer jij bang bent voor de tandarts, spinnen en ander ongedierte dan kan je kind dat overnemen.Te beschermend zijn kan ook angstige kinderen maken. Het is goed om kinderen te leren alert te zijn maar teveel waarschuwen kan ze ook bang maken.

Ga het niet vermijden

Kinderen die bang zijn voor de tandarts moeten wel naar een tandarts. Kinderen die bang zijn voor injecties moet toch naar de huisarts. Langzaam zullen ze hun angst onder ogen moeten zien met de nadruk op, langzaam. Bijvoorbeeld bij een angst voor de tandarts er eerst een boek over lezen, dan alleen in de stoel zitten, dan in de stoel en alleen kijken met een spiegeltje, enz..

Het verschil tussen angst en gevaar

Kinderen moeten ook leren dat er situaties zijn die wel gevaarlijk zijn. Je kijkt goed uit wanneer je de straat oversteekt, je aait niet zomaar vreemde honden, je let goed op bij vijvers en sloten en lucifers zijn gevaarlijk. Als allerlaatste, je gaat nooit met vreemden mee. Een gezonde dosis argwaan tegenover de buitenwereld is niet verkeerd en hoe ouder kinderen worden hoe beter ze dit begrijpen.

Nachtmerries en nachtangsten bij kinderen

Nachtmerries en nachtangsten komen vooral voor tussen drie en negen jaar. Kinderen groeien er over het algemeen overheen. Ouders die beide meegemaakt hebben kunnen feilloos het verschil zien. Nachtangsten komen veel voor in de eerste uren van de slaap. Kinderen worden met een kreet wakker, zitten rechtop en staren 'glazig' voor zich uit. Ze reageren amper op vragen en kunnen zich niets herinneren van de droom. Meestal zijn ze ook niet bang en vallen vrij snel weer in slaap. Nachtangsten verdwijnen meestal geruisloos met de jaren en kinderen lijken er niet zo erg van onder de indruk.

Nachtmerries teisteren kinderen veel in de vroege ochtend. Kinderen kunnen zich deze enge dromen ook nog goed herinneren, zijn ook echt bang en moeilijk weer in slaap te krijgen. Het zijn vaak deze dromen waarin kinderen hun angsten verwerken of juist oproepen. Wanneer een kind bang is voor een spreekbeurt heeft het waarschijnlijk gedroomd van een spreekbeurt waarin alles fout ging, of waarin de medeleerlingen in weerwolven veranderden. Vaak helpt het om bij het kind te blijven totdat het weer in slaap is gevallen.