NGT: Nederlandse Gebarentaal

Gebarentalen bestaan al eeuwen. Pas sinds enkele jaren is men begonnen met het standaardiseren van de Nederlandse Gebarentaal, de NGT. Werd er voordat dit begon geen gebarentaal gebruikt in Nederland?

Geschiedenis van de gebarentaal

Rond de middeleeuwen gold in veel kloosters een spreekverbod. Monniken moesten vroom zijn en zich helemaal aan God wijden. Men nam aan dat spreken dit beperkte. Echter, samenleven zonder communicatie bleek onmogelijk. Daardoor ontstonden in deze kloosters gebaren voor veel dagelijkse dingen. Er zat nog niet een volledig systeem in, maar het stelde de monniken wel in staat op een eenvoudige manier te communiceren.

Van deze ontwikkelde gebaren werd ook het een en ander op schrift gesteld. De Angelsaksische monnik Beda Venerabilis schreef 1250 jaar geleden het geschrift ‘Taal van de vingergebaren’. Hierin beschreef hij hoe getallen van 1 tot 10.000 konden worden aangegeven door middel van een eeuwenoud systeem van het buigen en strekken van de vingerkootjes. Beda schreef ook: ‘Voorts kan uit datgene wat ik heb opgetekend naar mijn mening een zekere vingerspraak worden gevormd, zowel ter oefening van het verstand als bij wijze van spel’.

Handalfabet

De eerste mens die het handalfabet wilde gebruiken was de monnik Melchor de Yebra uit Spanje. Zijn boek waarin hij het handalfabet beschreef en afbeelde gaf hij de titel ‘Het boek genaamd schuilplaats van zieken’. In de Nationale Bibliotheek van Madrid bevinden zich de laatste drie exemplaren van dit zeldzame boek. Bij één exemplaar zijn de afbeeldingen eruit gesneden.

Eerste dovenonderwijzer

De eerste dovenonderwijzer was Pedro Ponce de Léon. Ook hij heeft de gebaren waarschijnlijk geleerd in een klooster. Ponce de Léon woonde en werkte in het klooster ‘San Salvador de Ona’, waar doofstomme kinderen werden ondergebracht. Het was in die tijd normaal dat kinderen met een ‘gebrek’ in het klooster werden weggestopt. Eigenlijk was het helemaal niet de bedoeling dat dove kinderen iets zouden leren.

Echter, Pedro Ponce de Léon was zeer gesteld op deze kinderen en hij bedacht een manier waardoor dove kinderen toch met elkaar konden communiceren. Hij leerde ze lezen en schrijven en gebruikte het handalfabet en gebaren om met ze te praten.

Abbé De l’Epée en het oudste doveninstituut ter wereld

Iemand anders die de ontwikkeling van de gebarentaal aanzienlijk vooruit heeft geholpen is Abbé De l’Epée. Hij kwam in 1760 in aanraking met twee doofstomme meisjes. Hoewel hij niets wist over doofheid besloot hij de kinderen op te voeden en les te geven in de gebarentaal die hij zelf ontwikkelde. Het schooltje dat hij begon in zijn huis in Parijs is vandaag de dag het oudste doveninstituut ter wereld.

De l’Epée ontving ook bezoekers. Eén van die bezoekers was de Groningse predikant Henri Daniël Guyot. Hij nam een groot deel van de gebarentaal van De l´Epée over en stichtte in 1790 in Groningen het eerste doveninstituut in Nederland. Ook Guyot begon les te geven in gebarentaal en het instituut groeide snel.

Eén van de leerlingen van Guyot was de dove Johannes Lubbertus Mörser, die erg goed kon tekenen. Hij tekende het eerste Nederlandse handalfabet.

Internationaal congres voor dovenonderwijzers in Milaan

Een omkeer kwam in 1880 op een internationaal congres voor (veelal horende) dovenonderwijzers in Milaan. Toen werd er besloten dat er in het onderwijs aan dove kinderen geen gebarentaal meer zou worden gebruikt. Ze vonden dat de kinderen moesten leren praten en liplezen zodat ze zoveel mogelijk mee konden doen met ´gewone´ kinderen. Kinderen die toch gebaren gebruikten moesten soms urenlang voor straf op hun handen zitten, of kregen een tik op hun vingers.

Doveninstituten

Pas rond 1980 kwam er verandering in het beleid ten aanzien van gebarentaal. De taalwetenschap was de doven te hulp gekomen door te verklaren dat de gebarentaal gelijkwaardig is aan andere (gesproken) talen. Vanaf dat moment werd er op steeds meer doveninstituten weer gebarentaal gebruikt. Het duurde echter nog meer dan tien jaar voordat op alle instituten weer les werd gegeven in gebarentaal. Ook was de gebarentaal erg achter in de ontwikkeling.

De vijf doveninstituten gingen lesgeven in de basis van de gebarentaal die over was gebleven van Guyot, maar ontwikkelde zich op alle vijf de plaatsen anders. Hierdoor ontstonden vijf dialecten. Vanaf 1998 is men begonnen met het standaardiseren van de Nederlandse Gebarentaal. Tevens is er sinds 1998 een HBO-opleiding te volgen tot tolk of docent gebarentaal, aan de hogeschool van Utrecht. Hier wordt de studenten de Nederlandse Gebarentaal geleerd. Langzaam aan groeit de gebarentaal op de vijf instituten weer naar elkaar toe. Het zal echter nog jaren duren voordat de NGT volledig en overal gebruikt zal worden.