Wat slaap inhoudt

Slapen wordt over het algemeen als vanzelfsprekend beschouwd. Maar in werkelijkheid is slaap maar een vreemde bezigheid en niemand heeft precies kunnen onderzoeken wat slaap precies is en wat er tijdens de slaap gebeurd. Dat neemt natuurlijk niet weg dat er wel wat dingen over slaap bekend zijn. Iedereen slaapt, of je nou wil of niet. Slapen is een zeer normale bezigheid waar je gewoon niet zonder kunt. Zonder genoeg slaap, word je chagrijnig en je reactie- en denkvermogen gaat ook achteruit. Maar waar is slaap nou precies nuttig voor? Vele mensen zeggen dat het is om energie op te bouwen, maar van eten krijg je ook energie. Als je veel zou eten, zou je dus geen slaap nodig hebben. En dat klopt natuurlijk niet.

Wat is slaap?

Slaap is een periode van inactiviteit waarin het lichaam tot rust komt. Moeheid is een teken dat je slaap nodig hebt. Bij experimenten waarbij proefpersonen niet mochten slapen en allerlei verschillende alertheidstesten moesten doen, nam de alertheid steeds meer af. Als ze een uurtje mochten slapen, waren ze weer een stuk alerter. Tijdens het slapen is je lichaam verlamd, omdat je anders vreemde dingen kunt gaan doet, terwijl je helemaal niets door hebt. Denk bijvoorbeeld aan dromen. Als je lichaam niet verlamd zou zijn terwijl je aan het dromen bent, zou je in het echt je droom naspelen. Als je droomt dat je uit het raam springt en je doet dit echt, is dat niet zo gezond.

Waarom kun je dan wel slaapwandelen?

Bij slaapwandelen slaap je niet echt. Dit zou onmogelijk zijn doordat je lichaam nog steeds verlamd is. Slaapwandelen doe je in een halfbewuste toestand. Je bent je bewust van je lichaam (waardoor je dus niet verlamd bent), maar je omgeving droom je of neem je in een droombewustzijn waar. Het verschil tussen je omgeving dromen en je omgeving in een droombewustzijn waarnemen is simpel. Als je de omgeving droomt, zou je bijvoorbeeld door een bos kunnen lopen in plaats van door de woonkamer. Als je de omgeving in een droombewustzijn waarneemt, zie je de woonkamer, maar ben je er niet van bewust dat het echt is.

De verschillende slaapstadia

Tijdens de slaap doorloop je verschillende slaapstadia. Het slapen begint met het overgangsstadium. Tijdens het wakker zijn zenden je hersenen betagolven uit. Bij het uitzenden van betagolven ben je actief op de buitenwereld gericht. Het is dus van belang dat dit sterk verminderd. In het overgangsstadium maken deze betagolven plaats voor alfa golven, die langzaam en kalm zijn. Tijdens dit stadium lig je ook steeds in je bed te draaien en je ogen bewegen langzaam onder je oogleden. Dit heet Slow Rolling Eye Movement.

Na het overgangsstadium kom je in stadium 1, hypnagogische staat, terecht. Je zit tijdens dit stadium tussen waken en slapen in en je kunt gemakkelijk wakker worden van het kleinste geluidje. Je voelt jezelf wegdrijven en je spieren ontspannen. Ook kun je beelden zien. Deze beelden kunnen van alles zijn, van streepjes tot psychedelische beelden. In deze fase kun je ook het gevoel hebben dat je over iets struikelt of dat je valt en daar schrik je weer van wakker.

Na ongeveer vijf tot tien minuten kom je in fase twee terecht, de lichte slaap. Tijdens deze fase zenden je hersenen thetagolven uit, deze zijn verbonden met het hebben van dromen en het opslaan van herinneringen in je lange termijn geheugen. Tijdens de lichte slaap kun je gemakkelijk wakker worden gemaakt. Het grappige is dat als je tijdens deze fase wakker wordt gemaakt, je helemaal niet het idee hebt dat je sliep. Ongeveer 20 minuten later kom je in stadia drie en vier, de diepe slaap. De delta golven die worden uitgezonden helpen bij het herstel van het lichaam. Het is erg moeilijk om uit deze stadia te ontwaken. Mocht je wakker worden gemaakt, ben je heel gedesoriënteerd en wil je niets liever dan weer in slaap vallen.

Zodra stadia vier voltooid is, ga je weer terug naar stadia drie en twee. Dan heb je er een N-REM cyclus opzitten. N-REM staat voor Non Rolling Eye Movement. Na de N-REM cyclus kom je in stadium vijf, de REM slaap. De REM slaap is een boeiende fase als je kijkt naar de hersenactiviteit. Het lijkt dan namelijk alsof je wakker bent. Je ogen beginnen snel te bewegen, je hart gaat sneller kloppen en je bloeddruk stijgt. In dit stadium krijg je ook dromen. De REM slaap duurt de eerste keer ongeveer 10 minuten. De laatste REM slaap kan wel een uur duren. Als de REM slaap voorbij is, kun je nog even wakker worden, al ben je daar dan niet bewust van. Na de REM slaap ga je gewoon weer verder met de N-REM. Dit gaat zo de hele nacht door, tot je wakker wordt. De REM en N-REM bij elkaar zijn een complete slaapcyclus. Een zo’n slaapcyclus duurt ongeveer 90 minuten. Per nacht heb je dus ongeveer vier of vijf cycli. Omdat je na de laatste REM wakker wordt en je tijdens de REM ook dromen kunt hebben, herinner je je de laatste dromen vaak het beste.

Slaapdeprivatie

Bij slaapdeprivatie belet je een mens of dier ervan te gaan slapen. Er zijn experimenten geweest waarin ratten wakker werden gehouden. Deze ratten stierven uiteindelijk. Het is niet bekend of de ratten stierven door het slaapgebrek of door de stress die ze erdoor opliepen. Het lichaam bouwt namelijk meer stress op naarmate je wakker bent. De slaap is een manier om van die stress af te komen en weer te ontspannen.

Langdurig niet slapen is ongezond. Het verstoort je lichamelijke functies, zoals je reactievermogen. Er bestaat echter wel een bepaalde manier van slapen waarmee je vrij weinig tijd kwijt bent en dus veel tijdswinst hebt. Deze manier van slapen heet polyfasisch slapen.

Het nut van slapen

Er zijn verschillende theorieën over het nut van slapen, maar nog niemand is achter het precieze nut van slapen gekomen. Er zijn wel een aantal zeer aannemelijke theorieën over. Er wordt gezegd dat tijdens de slaap het meeste herstelwerk van het lichaam plaats vindt. Tijdens stadia drie en vier van de N-REM nemen de groeihormonen ook in flink aantal toe. Ook werken je hersenen dan minimaal, waardoor ze de meeste kans krijgen te herstellen van de schade die ze overdag hebben opgelopen. Zo is er ook de theorie dat slaap nodig is om het leren beter te laten verlopen. Dit zou dan gebeuren tijdens de REM slaap. Baby’s en kleine kinderen hebben de langstdurende REM slaap. Naarmate je ouder wordt, slaap je steeds minder. Hiermee zou je kunnen verklaren hoe kinderen zo snel zoveel dingen leren. Ook waarom kinderen talen het best tot een bepaalde leeftijd op kunnen nemen. Als laatste is er nog de theorie dat slaap bedoeld is om het lichaam te beschermen. Sommige mensen en/of dieren zijn niet voldoende aangepast aan de dag of nacht. Zo heb je nacht- en dagdieren. Daarom zou het beter zijn om op een veilige plek te gaan slapen en zo zoveel mogelijk energie te besparen.