mijn kijk op

Anti-bont, het hoe en waarom

Wie tegenwoordig nog bont draagt is letterlijk van gisteren, zo vinden veel mensen. Al decennia wordt het dragen van bont publiekelijk afgekeurd, maar het moorden van dieren om hun pels gaat nog steeds door. Bont is echter een overbodig en wreed product, waar dieren een gruwelijke dood voor sterven. Miljoenen nertsen worden gevild, zeehonden doodgeknuppeld en vossen geëlektrocuteerd, om over de fokkerijen maar te zwijgen. En dat allemaal voor een jas of kraag. Kleding met moord als etiket.

Wat is bont?

Bont is een gelooide dierlijke huid met haren, afkomstig van wilde dieren of speciaal gefokte dieren, welke wordt gebruikt voor de fabricage van kleding. In extreem koude gebieden is bont wegens de isolerende werking een levensbehoefte. In mild-koude streken zoals Scandinavië, Oost-Europa, Azië en Noord-Amerika, maar ook in België, is het gebruik van bont een maatschappelijk aanvaard verschijnsel, ook al is bont er enkel een luxe product. Maar liefst 52 miljoen pelzen per jaar (2016) worden omgezet in jassen, kragen, mutsen, moffen, tassen, kleden, sjaals en nog vele andere kledingsoorten. Veel dieren met een mooie vacht zijn al meer dan een eeuw geleden zeldzaam geworden, en zelfs uitgestorven. Dit werd opgelost door dieren op te sluiten en ze te fokken. Zo werden de fokkerijen een feit. Vossen, nertsen, wasberen en chinchilla's leven een vreselijk leven in gevangenschap.

Luxe versus dierenleed

Sinds het einde van de vorige eeuw zijn vossen- en chinchillafokkerijen verboden, ook is de import van honden-, katten- en zeehondenbont niet meer toegestaan, maar er zijn in ons land nog steeds 160 pelsdierhouderijen (2017) die per jaar 5,5 miljoen (2017) jonge dieren van hun vel strippen. Nederland is zelfs de derde nertsenproducent ter wereld, na China en Denemarken. Ook Scandinavië, Rusland, Canada en de VS weten raad met het opsluiten van nertsen. De pelzen worden op veilingen opgekocht door bonthandelaren waarna ze worden verwerkt tot eindproducten. Vervolgens voert men deze uit naar China, Amerika, Rusland en nog verschillende Europese landen, waar bont het meest in trek is.

Het welzijn van de nertsen - in de veel te kleine kooien - is een groot drama. Nertsen zijn niet gewend aan mensen en hebben normaal, dus in de natuur, een groot territorium om te jagen. In gevangenschap vertonen ze stressreacties zoals zelfbeschadiging en stereotiep gedrag, en komen om van verveling en frustratie. Na zeven maanden worden ze vergast, gevild, bewerkt en verkocht; wereldwijd gaat het om meer dan vijftig miljoen nertsen (2013, factsheet PvdD), een aantal dat is bereikt door de verdubbelde groei van bontproductie in eind jaren zestig en zeventig. Ook de manier waarop dons gewonnen wordt is veelal ernstige dierenmishandeling, zo worden bijv. levende ganzen klem gezet zodat de donsveertjes uit hun vel kunnen worden getrokken.

Afkeur dragen bont: anti-bont

Sinds de zestiger en zeventiger jaren zijn er protesten tegen het dragen van bont. In Nederland is de meerderheid van de bevolking tegen het gebruik van bont. Het doden van dieren enkel voor kleding is desondanks een punt van discussie, dat geleid heeft tot (door Bont voor Dieren en Wakker Dier georganiseerde) acties en campagnes die het dragen van bont openlijk afkeuren. Het fokken van nertsen is al verboden in Engeland, Oostenrijk, Zwitserland en Kroatië, en in Nederland is het fokken van nertsen vanaf 2024 verboden. Het is uniek in ons land dat een bedrijfstak wordt opgeheven op basis van ethische en morele gronden. Verder zet de Nederlandse overheid zich in voor een Europees verbod op het fokken van dieren voor hun vacht, en dat kleding en andere producten die zijn vervaardigd met behulp van dierlijke producten zoals bont en dons duidelijk zichtbaar worden geëtiketteerd.

De schokkende zeehondenjacht

De meeste mensen kennen de verschrikkelijke beelden wel: wrede jagers slaan met knuppels of geweerkolven in op de jonge zeehonden, die ter plekke worden gevild terwijl hun lichamen nog stuiptrekkingen vertonen. De moeders van de weerloze dieren kijken machteloos toe. Al vanaf de zestiger jaren walgt men van de jaarlijkse slachtpartijen en protesteert men ertegen, maar de Canadese jagers trekken zich er niets van aan, tot illegale jacht aan toe. De bloedige jacht op zeehonden wordt dus door vrijwel iedereen in Europa en Canada sterk afgekeurd, maar de bontindustrie en de regeringen gaan uit commerciële en economische belangen gewoon door. Zo doden Canada, Namibië en Groenland elk jaar maar liefst honderdduizenden zeehonden. Toch is er een klein lichtpuntje. Vanaf 2010 werd de verkoop van zeehondenbont in Europa verboden, en daar ging heel wat aan vooraf. In de rest van de wereld is het helaas nog niet zo ver. In Azië is zeehondenbont zeer populair.

Een kraag van vos...

Hoewel in Nederland de wrede, onnatuurlijke vossenfokkerijen verboden zijn, is dat in landen als Finland, Noorwegen, Canada en de Verenigde Staten niet het geval. Helaas is het zo dat het vossenbont (overigens ook chinchillabont) afkomstig van andere landen in Nederland wel mag worden verkocht. En zo kan het dus dat je hier een jas aantreft met een kraag van vos. Hoe de vossenfokkerijen te werk gaan? Net als bij de nertsen zitten de slimme maar doodsbange vossen opeengepakt in krappe draadkooien waar ze worden gevoed met een prak slachtafval. Het gevolg is stress, zelfverminking, in rondjes lopen, draaien met hun kopje en voedselweigering. Ook zitten ze in de stank van elkaars uitwerpselen. De jongensterfte is zeer hoog, en vaak komt het voor dat de jonge dieren door hun moeder worden doodgebeten of opgegeten. Aan het eind van hun trieste bestaan komt de afschrikwekkende finale: de vossen worden geëlektrocuteerd met een staaf in hun achterste.

Wildklemmen, letterlijk en figuurlijk erin getrapt

Wildklemmen zijn een gruwelijke manier om dieren te vangen. Miljoenen in het wild levende nertsen, vossen, wasbeertjes, marters, eekhoorns en hermelijnen worden elk jaar slachtoffer van klemmen en strikken, vooral in Canada, Amerika en Rusland. Pelsjagers zetten een groot aantal vallen en wachten enkel tot de dieren er letterlijk en figuurlijk in trappen. Het dier zit met een poot vast en kan geen kant op, want twee metalen beugels slaan met grote kracht dicht. Een sterke veer zorgt er vervolgens voor dat de klem strak gesloten blijft. In grote paniek, angst en pijn probeert het dier te ontkomen, wat soms nog lukt. Pezen en spieren scheuren daarbij letterlijk af, soms verliest het zelfs een poot en vlucht zwaar verminkt weg. Ook bijt het hulpeloze dier vaak zijn tanden kapot op het harde metaal. En tot overmaat van ramp duurt het soms dagen voordat de pelsjager het dier doodslaat of dood trapt, terwijl ze al een langzame en pijnlijke dood aan het sterven zijn.

De wildklem doet niet aan selectie van slachtoffers. Zo worden er met deze lafhartige methode ook veel andere dieren gevangen, zoals vogels, honden, katten en soms ook runderen. Per gewenst dier vallen er nog eens een tot vier onbedoelde slachtoffers in deze zogenaamde bijvangst, ook wel 'rommeldieren' genoemd. Een jas van wasbeer? Maar liefst veertig wasberen plus veertig tot honderdzestig andere dieren zijn de ingrediënten voor dit mode-item. Dit klembont van allerhande dieren in het bos wordt in Europa gewoon verkocht, liefst driekwart van al het op deze manier verkregen bont. Dus ook in Nederland.

Echt bont of nepbont?

Om te weten of iets van echt bont is wrijf je het materiaal tussen duim en vinger. Echt bont is zacht, soepel en glad, imitatiebont is stroef en wat plakkerig. Echt bont bestaat dikwijls uit vele soorten haar, en dat zie je goed als je erop blaast. De ondervacht is net zo pluizig als bij een hond of poes. Je ziet dikkere haren op de onderlaag van leer die vaak een andere kleur hebben. Heb je te maken met imitatiebont dan zijn alle haren hetzelfde en is er een onderlaag van stof. Heb je 'bont' in je kast hangen, dan is het nog een idee om het materiaal door te prikken met een speld. Bij imitatiebont zal dit gemakkelijk gaan, bij echt bont moet je tegen een weerstand drukken. Ten slotte kun je bont ook nog testen met een vuurproef: houd haartjes bij een vlam en zie wat er gebeurt. Echt bont verschroeit en verschrompelt meteen, nepbont smelt en ruikt als verbrand plastic, waarna je harde bolletjes aan de topjes voelt.

De psychologie van wreedheid t.a.v. dieren

Dierenmishandeling is een serieus, wereldwijd probleem. Dierenbeulen zijn onder te verdelen in drie categorieën:

De onwetenden

Ofwel mensen met een relatief laag IQ. Deze groep heeft niet de bedoeling om dieren daadwerkelijk kwaad te doen. Ze realiseren zich simpelweg niet dat sommige handelingen en gedragingen t.a.v. dieren wreed zijn. Zo denken ze dat zelfs dat ze goed bezig zijn, dat dieren toch niets merken of weten, of dat het niet uitmaakt hoe je een dier precies behandelt. De onwetenden zien de mens als superieur, soms omdat dat hen met de paplepel is ingegoten. Je herkent deze dierenmishandelaars aan hun extreem nuchtere en onverschillige aard.

De onvolwassenen

Mensen die een emotionele en mentale groei missen, kwetsen dieren bewust maar begrijpen niet waarom ze dit doen. Een voorbeeld is een kind die aan de staart van een kat trekt; dat noemen we dan 'kinderspel'. Is de persoon echter volwassen terwijl de ontwikkeling gestagneerd is, dan vindt deze het nog steeds grappig om een dier opzettelijk kwaad te doen. De 'onvolwassenen' lijken een relatief onschuldige groep, maar plezier beleven aan dierenleed in de vroege jeugd is het eerste signaal dat iemand op latere leeftijd zich ook gemakkelijk overgeeft aan andere wreedheden, waarvan kindermishandeling de bekendste is.

De machtzoekers

Machtswellust is een ernstige afwijking, die gevaarlijk wordt in een omgeving waar dit gedrag 'sociaal aanvaardbaar' is. Wanneer dierenmishandeling namelijk gewoon is, bijv. in de vee-industrie, dan vindt er een merkwaardig fenomeen plaats: de intentie 'goed te zorgen' voor afhankelijke, kwetsbare dieren verandert stelselmatig in opzettelijke wreedheden, waar bevrediging in gevonden wordt. De machtzoeker kickt op het idee dat hij een dier of meerdere dieren zomaar iets aan kan doen, zonder dat iemand het merkt of zelfs omdat het in zo'n bedrijfstak normaal gevonden wordt. Onderliggende motieven zijn genoegen beleven aan een gevoel van dominantie, gecombineerd met het falen op andere terreinen in het leven.

Wat doet Bont voor Dieren?

Voor dieren, tegen bont. Bont is onnodig om je mooi en warm te kleden, en bont is een wreed product. Zo luidt het motto van Bont voor Dieren. Deze stichting werkt aan de bewustwording van het dierenleed dat aan het vervaardigen van kleding van bont voorafgaat. Dit doet ze door ernaar te streven dat consumenten geen bont kopen of dragen, politici wettelijke maatregelen nemen tegen de bontindustrie, modeontwerpers geen bont in hun collectie gebruiken en winkels geen bont verkopen. Natuurlijk vindt Bont voor Dieren ook dat het fokken en bejagen van dieren voor bont verboden moet worden. Om al deze doelen te bereiken maakt Bont voor Dieren gebruik van voorlichting, educatie, (media-)acties en publiekscampagnes, onderzoek, maatschappelijk debat, juridische procedures en een sterke politieke lobby. Bont voor Dieren is vanzelfsprekend ook internationaal actief, omdat dierenleed helaas grenzeloos is. Bont voor Dieren is overigens een erkend goed doel. In 2001 ontving de stichting het CBF-keurmerk voor Goede Doelen.

' The question is not, "Can they reason?" nor, "Can they talk?" but rather, "Can they suffer?" ' ~ Jeremy Bentham