Mentalisme is de kracht van illusie

Wat is een mentalist en waarom zijn we zo gefascineerd? Want dat we gefascineerd zijn staat vast. Paranormale krachten, praten met overledenen, readings, gedachten lezen, natuurlijk zouden we willen dat het mogelijk is. Is dat het ook? Er zijn diverse min of meer wetenschappelijke onderzoeken naar gedaan maar tot nu toe is er geen enkel bewijs voor de eventuele paranormale krachten van een mentalist. Mentalisten zijn vooral goede illusionisten en daar is niets mis mee.

Inhoud

• Een mentalist is een illusionist
• Mentalisme is magie met mentale kracht?
• De kromme vork met mentale kracht
• Wat is een cold reading
• Gebruik van het Forer-effect
• Mentalisme is fascinerend

Een mentalist is een illusionist

Een mentalist is een illusionist die zegt over paranormale en bovennatuurlijke krachten te beschikken. De nadruk ligt op mentale trucs, waarbij de illusionist zegt paranormale krachten te gebruiken. Mentale trucs zoals gedachtelezen, voorspellen en ook telekinese. Wanneer iemand zichzelf een mentalist noemt, noemt hij zichzelf een illusionist, niets meer en zeker niets minder. Wat gelijk de discussie over bedrog uit zou kunnen sluiten, we beschuldigen de gemiddelde goochelaar ook niet van bedrog omdat hij zegt het konijn uit z’n hoed te vissen. Toch ligt het in dit geval wel moeilijker omdat het ons meer raakt, iemand een leuk zakdoekje uit een mouw zien trekken is totaal iets anders dan iemand die gedachten zou kunnen lezen.

Mentalisme is magie met mentale kracht?

Het raakt ons omdat we het niet kunnen verklaren en vooral omdat veelal de suggestie wordt gewekt dat het waar is. Dat moet ook. We gaan ook niet naar een optreden van een goochelaar die van tevoren al zijn trucs uitlegt. De illusie moet in stand gehouden worden en dat geldt ook voor het optreden van een mentalist. Mentalisme is een onderdeel van de magie, van toverkunst, van podiumkunst. Er zijn nu zeker mentalisten die ook aangeven dit te zijn, podiumkunstenaars, artiesten. Maar, en dat maakt de discussie, genoeg mentalisten die claimen over bovennatuurlijke krachten te beschikken. Daarom zijn veel sceptici ook zo fel, het is niet erg om jezelf een illusionist te noemen. Het is wel erg om te zeggen dat je een mentalist bent en dus een lepel kan buigen door mentale kracht alleen.

De kromme vork met mentale kracht

Omdat de vorige alinea ermee eindigde, hoe buig je eetgerei. Er zijn twee mogelijkheden, met mentale kracht of met een trucje. Om met het laatste te beginnen. Bij een gewone temperatuur is het niet mogelijk een vork te buigen. Buigen kan wel wanneer het metaal wordt verwarmd of wanneer we met kracht de vork ombuigen. De illusionist zal het publiek proberen af te leiden en één van bovenstaande opties gebruiken om een gebogen vorm te creëren. De eerste mogelijkheid, buigen met mentale kracht alleen. Daarover is werkelijk weinig te schrijven. Sceptici zeggen dat het niet mogelijk is, ‘gelovers’ denken dat het kan. Tot nu toe is er overigens geen enkel wetenschappelijk bewijs dat iemand door mentale kracht alleen het eetservies kan ombuigen. Dat kunnen we ook omkeren er is geen enkel bewijs dat het niet kan, maar eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het op z’n minst discutabel is.

Wat is een cold reading

De term wordt zo langzamerhand gemeengoed. Veel mentalisten gebruiken een ‘cold reading’. Bij een cold reading’ lijkt een mentalist gedachten te kunnen lezen en soms contact te leggen met overledenen. Hoe werkt een cold reading? Vooral nodig is een flinke dosis mensenkennis, scherp oog voor detail én de juiste vragen stellen. Wanneer iemand met een beetje een loopneus in het publiek zit, heeft ze een kleine verkoudheid. ‘Je voelt je wat zwakjes, niet helemaal honderd procent?’ Goed kijken naar de kleding van mensen, trouwringen, make-up. Een goede mentalist kan heel veel informatie ontdekken door goed naar mensen te kijken. De namen van overleden ‘raden’, een b zien of misschien wel een p… of wacht een n? In de wapenhandel noemt men dat losse flodders. Worden hiermee alle readings verklaard? Nee, maar dat is de kracht van een grote mentalist.

Gebruik van het Forer-effect

Bij de uitleg van een cold reading wordt vaak het Forer-effect genoemd, of het Barnum-effect. Na een persoonlijkheidstest gaf de psycholoog Forer enkele van zijn studenten een beschrijving van hun persoonlijkheid. De studenten kregen allemaal dezelfde persoonlijkheidsbeschrijving terug. De studenten moesten de beschrijving een cijfer geven van 1 tot en met 5, waarbij 5 de hoogste beoordeling was. Het gemiddelde was een 4,2. Sindsdien is de test verschillende malen gedaan met steeds ongeveer hetzelfde gemiddelde. Wat Forer wilde aantonen was, dat er algemene ‘rake’ opmerkingen over mensen zijn te maken die we ervaren als persoonlijk. Eén zin was bijvoorbeeld: ‘U heeft een aanzienlijk ongebruikt talent dat u nog niet tot uw voordeel hebt gebruikt.’ Dat vinden we allemaal.

Mentalisme is fascinerend

Wanneer een mentalist zichzelf een illusionist noemt hebben we er weinig problemen mee. Mentalisme is een geweldige vorm van entertainment en magie. Het is ook de moeilijkst verklaarbare illusie. Maar is het toch niet een heel klein beetje waar? Sceptici en ook veel wetenschappers zeggen dat er geen enkel wetenschappelijk bewijs is voor de vaardigheden die een mentalist beweert te hebben. Kan iemand gedachtelezen, in de toekomst kijken, kapotte horloges weer laten lopen door alleen mentale kracht, met overledenen praten? Tot nu toe is hier geen enkel bewijs voor en lijken het trucs van een illusionist. Dit maakt het mentalisme niet minder fascinerend!