Eetstoornis pica: het eten van niet eetbare dingen

De eetstoornis pica houdt in dat iemand een dwangmatige behoefte heeft om niet-eetbare dingen te eten, zoals steentjes, hout, haar of onbewerkt voedsel. De naam pica is afkomstig van de ekster omdat deze vogel ook bijna alles opeet. Kleine kinderen hebben nogal eens de behoefte om van alles in de mond te willen stoppen, maar het wordt ook gezien bij zwangere vrouwen, mensen met een mentale achterstand en bij mensen die in armoede leven. Dit gedrag is niet altijd zonder gevaar en kan leiden tot ernstige problemen met de gezondheid.

Wat het is

Pica is relatief onbekende eetstoornis waarbij er een zucht naar het eten van niet eetbare dingen. Er is sprake van pica als je langer dan één maand vreemde voorwerpen eet. Er is geen sprake van afkeer van het eten van normaal voedsel. Kleine kinderen hebben nog wel eens de neiging om van alles in de mond te stoppen. Er wordt daarom van pica gesproken als het kind ouder is dan drie jaar. De naam pica is vernoemd naar de Latijnse naam van de ekster (pica pica), omdat deze vogel bijna alles eet. Het eten van vreemde voorwerpen kan gevaarlijk zijn omdat je er verstopping, darmperforaties of vergiftiging van kunt krijgen.

Wat wordt er gegeten?

Iemand met pica kan van alles eten, bijvoorbeeld: zand, klei, stenen, haar, wol, papier, munten, knopen, houtschilfers, sigarettenas, sigarettenpeuken, uitwerpselen, waspoeder of plastic. Maar het kan ook onbewerkt voedsel zijn, zoals: rauwe eieren, rauwe aardappelen, ijs, zout, suiker en ongekookte macaroni of rijst. Sommige dingen zijn vrij onschuldig als ze in het lichaam komen en leiden niet tot problemen. Maar het kan ook heel gevaarlijk zijn, zoals het eten van glas. Dit kan tot levensgevaarlijke inwendige verwondingen leiden.

Oorzaak

Het kan veroorzaakt worden door een stoornis in de ontwikkeling of een voedingstekort. Een verhoogd risico om pica te krijgen, zie je bij mensen die in armoede leven, verwaarloosd zijn, gebrek hebben aan ouderlijk gezag en bij een vertraagde ontwikkeling. Ook zwangere vrouwen zijn er extra gevoelig voor. Het kan zijn dat dit door een tekort komt, maar er kan ook sprake zijn van stress als oorzaak. Pica komt in ontwikkelingslanden vaker voor dan bij ons. Als iemand een tekort heeft aan ijzer, kan er een behoefte ontstaan om ijzerrijke grondsoorten te eten. Alleen het zal niet helpen om het ijzertekort te verhelpen.

Ook bij diverse vormen van een mentale achterstand of hersenbeschadiging wordt wel eens pica gezien. Het kan voorkomen bij alle lagen van de bevolking en op alle leeftijden. Cultuur en ondervoeding kunnen hierbij een rol spelen. In ontwikkelingslanden wordt er soms klei gegeten omdat er geen voedsel is. Soms zie je pica bij mensen die streng op dieet zijn. Om de honger te stillen zullen ze voorwerpen eten. Pica kan ook voorkomen bij dieren, met name bij honden.

Bij kinderen

Het hoort bij de ontwikkeling van een kind om van alles in de mond te stoppen. Dit wordt vooral gezien bij kinderen rond de leeftijd van één jaar. Ook daarna zal een kind nog wel eens voorwerpen in de mond steken. Er zijn relatief veel kinderen met pica, maar meestal groeien ze er vanzelf overheen. Het gedrag komt vaak voor als er sprake is van een andere stoornis, zoals autisme of een andere verstandelijke beperking. Tussen de 10 en 30 procent van de kinderen tussen de 1 en 6 jaar eet vreemde voorwerpen.

Risico’s voor gezondheid

Het eten van sommige dingen is relatief onschuldig, maar het kan ook erg gevaarlijk zijn. Soms komt het voorwerp onverteerd via de ontlasting weer naar buiten. Het kan grote problemen geven als er ergens een verstopping ontstaat door bijvoorbeeld een prop haren in de darmen. Voorwerpen kunnen ook zorgen voor beschadiging in het maagdarmstelsel, een infectie of een vergiftiging. Zo was er bijvoorbeeld eens een man in Frankrijk die geopereerd moest worden aan zijn maag omdat hij 5,5 kilo munten had opgegeven. Door het gewicht van de munten was de maag tot aan zijn heupen gezakt waardoor de man niet meer kon eten. Helaas heeft hij dit niet overleefd. Haar, wol en metalen voorwerpen kunnen gemakkelijk tot een verstopping leiden in de maag.

Er zijn ook mensen die uitwerpselen eten. Hierdoor kunnen ze besmet raken met ziekteverwekkende micro-organismen zoals bacteriën. Dit geldt ook voor het eten van besmette grond, rauw voedsel en planten (ingespoten met insecticiden) eten. Het eten van verfschilfers kan leiden tot een loodvergiftiging. In Nederland mag verf tegenwoordig geen lood meer bevatten. Grondsoorten kunnen zijn besmet met gif, wormen of zware metalen. Er zijn zelfs mensen die magneetjes eten. Als dit met een ander magneetje of stuk staal in aanraking komt, kan er een stuk darm afgekneld worden. Het eten van sneeuw en ijs veroorzaakt meestal diarree.

Behandeling

Omdat het eten van vreemde voorwerpen ongewenst is, moet dit worden behandeld. Vaak is er sprake van een achterliggend probleem van mentale aard. Eerst wordt dit aangepakt en daarna wordt er wat gedaan aan het abnormale eetbedrag. Als er sprake is van een voedingstekort zoals een gebrek aan ijzer, kunnen er voedingsupplementen gegeven worden. De behoefte aan het eten van metaal kan daardoor verdwijnen. Als iemand al jarenlang bijvoorbeeld haren eet, kan dit zo’n ingebakken gewoonte zijn, dat het moeilijk is om af te leren. Met gedragstherapie, bijvoorbeeld aversietherapie moet het abnormale eetgedrag worden behandeld. Soms kan dit ondersteund worden met medicijnen.

De meest gebruikte methode bij kinderen is gedragstherapie. Hierbij wordt goed gedrag beloond en picagedrag afgestraft. Er wordt vanuit gegaan dat het eten van vreemde voorwerpen is aangeleerd, en dus ook weer kan worden afgeleerd. Het kan heel moeilijk zijn om dit gedrag weer af te leren. Pica wordt zowel gezien als een gedragsstoornis al eetstoornis.